"Lập trường của New Zealand liên quan đến cấm tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân vào vùng biển của chúng tôi không đổi", Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern ngày 16/9 tuyên bố, đề cập đến kế hoạch chế tạo tàu ngầm hạt nhân của đồng minh sát sườn Australia.

Điều này đồng nghĩa New Zealand sẽ không cho phép hạm đội tàu ngầm hạt nhân tương lai của Australia đi vào vùng biển của mình.

Ardern cho biết bà đã được người đồng cấp Australia Scott Morrison thông báo kế hoạch phát triển tàu ngầm hạt nhân mang vũ khí thông thường với sự giúp đỡ của Anh và Mỹ. Đây là lần đầu Mỹ chia sẻ công nghệ động cơ hạt nhân cho một quốc gia đồng minh kể từ sau lần chuyển giao cho Anh năm 1958.

Tàu ngầm HMAS Rankin tham gia diễn tập AUSINDEX 21 ngoài khơi thành phố Darwin, Australia ngày 10/9. Ảnh: BQP Australia.

Ardern nhận định thỏa thuận trên "chủ yếu xoay quanh công nghệ và phần cứng quốc phòng", ít tác động đến liên minh tình báo Ngũ Nhãn gồm Mỹ, Anh, Australia, Canada và New Zealand. "Thỏa thuận này không làm thay đổi mối quan hệ an ninh và tình báo của chúng tôi với Mỹ, Anh và Australia, cũng như Canada", Thủ tướng Ardern cho biết.

Lệnh cấm tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân vào lãnh hải được New Zealand đưa ra sau khi Pháp thử hạt nhân tại khu vực nam Thái Bình Dương tháng 10/1985. Lệnh cấm đã khiến hải quân Mỹ đình chỉ các chuyến thăm cảng tại nước này trong hơn 30 năm.

Khu trục hạm USS Sampson của Mỹ tới New Zealand cuối năm 2016, song được thủ tướng New Zealand khi đó là John Key miễn trừ đặc biệt do "tin tưởng 100%" chiến hạm này không chạy bằng năng lượng hạt nhân hoặc mang theo vũ khí hạt nhân.