Bloomberg phân tích dữ liệu mới công bố hôm 8/2 của Bộ Thương mại Mỹ cho biết Trung Quốc mới mua 62,9% hàng hóa trong số 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ mà nước này cam kết mua thêm từ Mỹ cho đến hết năm 2021, theo thỏa thuận thương mại ký đầu năm 2020.

Năng lượng là lĩnh vực thiếu nhiều nhất, với chỉ một phần ba cam kết. Trong khi đó, đạt tỷ lệ hoàn thành cao nhất là nông sản, với 83%. Hàng hóa sản xuất – lĩnh vực Trung Quốc cam kết có mức tăng lớn nhất hiện cũng mới đạt gần 65% chỉ tiêu.

Phó chủ tịch Trung Quốc Lưu Hạc và cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump trong lễ ký năm 2020. Ảnh: Reuters

Liên minh Các nhà sản xuất Mỹ (AAM) và Liên đoàn Lao động Mỹ đánh giá các con số này là "đáng thất vọng". "Mua hàng hóa chưa bao giờ là giải pháp cho sự mất cân đối trong thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc cũng không thể thực hiện đúng cam kết nữa", Scott Paul – chủ tịch AAM cho biết, "Cho đến khi các vấn đề nền tảng được giải quyết, như doanh nghiệp nhà nước, trợ cấp của chính phủ, nạn vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, luật môi trường và lao động lỏng lẻo, khoảng cách lớn về thương mại sẽ vẫn tồn tại".

Thâm hụt thương mại hàng hóa hàng năm của Mỹ với Trung Quốc tiếp tục tăng trong năm 2021, lên 355,3 tỷ USD, số liệu tháng 12/2021 cho biết. Trung Quốc đã cam kết mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ Mỹ so với mốc năm 2017. Việc này phải được hoàn thành trong 2 năm 2020 và 2021.

Đại diện thương mại Mỹ Katherine Tai thường xuyên khẳng định mối lo của chính quyền Biden không chỉ nằm ở cam kết mua hàng, mà còn bao gồm chính sách công nghiệp do giới chức Trung Quốc đưa ra. Adam Hodge – người phát ngôn của USTR cho biết cơ quan này đã nhiều lần nhắc nhở Trung Quốc về việc mua hàng trong các tháng gần đây. Tuy nhiên, họ chưa nhận thấy tín hiệu thực sự nào cho thấy có sự tiến triển.

"Mỹ đang ngày càng mệt mỏi vì chờ đợi và dù các cuộc đàm phán đưa ra kết luận thế nào, thực tế vẫn là thỏa thuận giai đoạn một không giải quyết được các vấn đề cốt lõi" khi chính phủ Trung Quốc vẫn can thiệp sâu vào nền kinh tế", Hodge cho biết, "Mỹ sẽ tiếp tục làm việc với các đồng minh và đối tác, sử dụng tất cả công cụ để bảo vệ lợi ích kinh tế của Mỹ".

Chad Bown tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho biết khi dữ liệu đầy đủ cả năm về dịch vụ được công bố tháng 7, con số thiếu hụt của Trung Quốc có thể còn lớn hơn. Các lệnh hạn chế di chuyển vì Covid-19 đã khiến xuất khẩu dịch vụ giảm sút.

"Trump đã đưa quan hệ thương mại Mỹ - Trung đi theo một con đường mới, bắt đầu bằng cuộc chiến thương mại năm 2018", Bown nói, "Gần 4 năm sau, bài học chính của thỏa thuận giai đoạn một vẫn là mối quan hệ này cần những điều khoản khác nữa".