Theo thông cáo từ Nhà Trắng về cuộc thảo luận chung giữa cố vấn an ninh quốc gia hai nước hôm 31/3, Philippines đã mô tả sự hiện diện của hơn 200 tàu Trung Quốc tại bãi đá ngầm gần đảo Sinh Tồn Đông của Việt Nam gần đây là động thái "mang tính bầy đàn và đe dọa".

Philippines cho rằng đội tàu này do dân quân biển Trung Quốc điều khiển. Giới chức ngoại giao Trung Quốc trước đó biện hộ rằng đội tàu này đang trú ẩn tại bãi đá ngầm "do biển động" và "không có dân quân nào trên tàu", trong khi cảnh sát biển Philippines khẳng định tàu Trung Quốc đậu thành đội hình lớn, bật đèn suốt đêm và không đánh bắt dù thời tiết thuận lợi.

Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan và người đồng cấp Philippines Hermogenes Esperon đã "nhất trí rằng Mỹ và Philippines sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ để ứng phó với các thách thức ở Biển Đông", Nhà Trắng nhấn mạnh.

"Sullivan khẳng định rằng Mỹ luôn sát cánh với đồng minh Philippines trong việc duy trì trật tự hàng hải quốc tế dựa trên luật pháp và tái khẳng định khả năng áp dụng Hiệp ước Phòng thủ Tương hỗ (MDT) ở Biển Đông", thông cáo cho biết thêm.

Hiệp ước MDT được hai nước ký năm 1951, quy định Mỹ có nghĩa vụ ra tay tương trợ nếu Philippines bị tấn công vũ trang và ngược lại.

Sau hơn ba tuần neo đậu trái phép gần đảo Sinh Tồn Đông, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam và vấp phải phản ứng mạnh mẽ của các bên liên quan, khoảng 210 tàu Trung Quốc đã tỏa đi các bãi đá ngầm và đảo khác trong khu vực.

Trước đó, Philippines đã điều tàu chiến, tàu cảnh sát biển, máy bay tuần tra giám sát đội tàu Trung Quốc. Canada, Australia, Nhật Bản và nhiều nước khác cũng đã lên tiếng quan ngại trước tình hình căng thẳng mới ở khu vực.

Trong cuộc họp báo ngày 25/3, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng đã yêu cầu các tàu Trung Quốc chấm dứt hành vi vi phạm lãnh hải đảo Sinh Tồn Đông thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Đội hình tàu Trung Quốc neo đậu tại bãi đá gần đảo Sinh Tồn Đông của Việt Nam. Ảnh: Maxar.