"Nga đang cố sử dụng cuộc chiến mà nước này bắt đầu để làm cái cớ vũ khí hóa lương thực, tác động trực tiếp tới giá lương thực và các quốc gia có nhu cầu, đồng thời làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo và mất an ninh lương thực", Nhà Trắng ra tuyên bố ngày 29/10.

Nga ngày 29/10 thông báo đình chỉ thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen, do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian đàn phám, sau khi cáo buộc Ukraine đứng sau vụ tấn công cảng Sevastopol trên bán đảo Crimea. Trước khi đình chỉ, thỏa thuận cho phép tàu dân sự di chuyển an toàn qua vùng biển và chở ngũ cốc xuất khẩu từ Ukraine đến các cảng khác.

Nông dân thu hoạch ngũ cốc trên một cánh đồng ở Kharkov, Ukraine hôm 18/7. Ảnh: AFP.

Tổng thống Mỹ Joe Biden lên án động thái này là "hoàn toàn thái quá" và sẽ làm gia tăng nạn đói. "Không có lợi ích gì từ những việc họ đang làm. Liên Hợp Quốc đã giúp đàm phán thỏa thuận và đó sẽ là dấu chấm hết cho nó", ông Biden nói.

Trong thư gửi Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres hôm 29/10, Nga nói rằng họ đình chỉ thỏa thuận "vô thời hạn" vì không thể đảm bảo an toàn cho các tàu dân sự qua lại Biển Đen theo thỏa thuận.

Nga cũng đã yêu cầu Hội đồng Bảo an LHQ nhóm họp về vụ tấn công ở bán đảo Crimea vào ngày 31/10, theo chia sẻ trên Twitter của phó đại sứ Nga tại LHQ Dmitry Polyanskiy.

Anh hôm 29/10 cho biết các tuyên bố của Nga, trong đó có việc nhân viên hải quân Anh cho nổ tung đường ống Nord Stream vào tháng trước, là sai sự thật và nhằm đánh lạc hướng chú ý khỏi các bước lùi của quân đội Nga trên chiến trường.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenksy nói hành động vô lý của Nga cần phải được đáp lại bằng phản ứng quốc tế mạnh mẽ từ LHQ và nhóm 20 nền kinh tế G20. "Đây là nỗ lực rõ ràng của Nga nhằm quay lại mối đe dọa nạn đói quy mô lớn với châu Phi và châu Á", ông Zelensky cho hay.

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba tin Moskva đang lấy cớ để đánh chìm thỏa thuận. "Tôi kêu gọi tất cả các quốc gia yêu cầu Nga dừng các trò đe dọa nạn đói và tuân thủ nghĩa vụ của mình", ông nói.

Theo thỏa thuận ký hồi tháng 7, Trung tâm Điều phối chung (JCC) được thành lập tại Istanbul, bao gồm các đại diện cấp cao từ Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine và Liên Hợp Quốc. Các tàu đến bốc hàng cần trải qua quá trình kiểm tra ngoài khơi Istanbul để đảm bảo không mang vũ khí, sau đó đi qua hành lang an toàn được JCC thiết lập đến các cảng Chornomorsk, Odesa và Yuzhny của Ukraine. Trong hành trình rời đi, các tàu lại bị kiểm tra ở ngoài khơi Istanbul.

Hành lang an toàn được thiết lập theo thỏa thuận ngũ cốc Ukraine. Đồ họa: Guardian.