Gần 10 tháng sau khi Tổng thống Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, Anh đang đối mặt với nguy cơ suy thoái kéo dài do giá năng lượng tăng vọt. Pháp, nơi Tổng thống Emmanuel Macron hồi tháng 8 cảnh báo kỷ nguyên "dư dả" năng lượng đã kết thúc, chứng kiến tình trạng thiếu nhiên liệu và người dân phải xếp hàng dài tại các trạm xăng trong những tuần gần đây.

Chính phủ Đức đã quyết định chi ngân sách trợ cấp để thanh toán hóa đơn năng lượng cho tất cả người dân cùng doanh nghiệp vừa và nhỏ trong tháng 12. Theo dữ liệu của Bloomberg, châu Âu đã phải chi thêm 1.000 tỷ USD cho năng lượng, do giá cả leo thang từ khi xung đột Ukraine bùng phát.

Khi châu Âu chuẩn bị cho mùa đông khó khăn trước mắt, nhiều người tự hỏi khi nào giá khí đốt và xăng dầu sẽ quay lại mức trước xung đột Ukraine.

Trong những tuần gần đây, giá khí đốt và xăng dầu đang giảm. Giá khí đốt TTF tiêu chuẩn châu Âu hôm 11/12 là 148 USD mỗi megawatt giờ, giảm mạnh so với mức 338 USD hồi cuối tháng 8. Giá dầu thô Brent đã giảm từ mức 128 USD mỗi thùng hồi đầu tháng 8 xuống 76 USD hôm 11/12.

Tuy nhiên, giá khí đốt hiện tại vẫn cao gấp đôi so với cuối tháng 1. Giới chuyên gia cho rằng nó không thể giảm nhiều hơn nữa.

"Chúng ta chắc chắn sẽ thấy giá tăng trở lại", Tom Marzec-Manser, người đứng đầu bộ phận phân tích khí đốt tại công ty ICIS ở London, nói. "Các yếu tố khiến giá khí đốt giảm không có khả năng tiếp tục trong năm 2023".

Một nhân viên bơm xăng cho khách ở Madrid, Tây Ban Nha hôm 2/9. Ảnh: Reuters.

Giá dầu thô giảm mạnh, do tác động từ việc G7 áp trần giá dầu Nga, cũng sẽ không kéo dài. Giá dầu có thể tăng lại mức trung bình 92 USD trong năm 2023, cao hơn 30% so với năm 2021, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ.

Lo ngại Nga có thể cắt toàn bộ khí đốt, châu Âu gần đây đã chạy đua mua và tích trữ khí đốt nhiều nhất có thể. Tính tới tháng 11, Liên minh châu Âu đã lấp đầy 95% kho dự trữ, vượt mục tiêu 85% đặt ra cho tới cuối năm.

Châu Âu cũng chứng kiến mùa thu ấm áp bất thường, làm giảm nhu cầu sưởi ấm của các gia đình và văn phòng, theo Marzec-Manser. Giá khí đốt cao cũng khiến nhiều người sử dụng tiết kiệm hơn. Trong 8 tháng đầu năm, châu Âu tiêu thụ khí đốt ít hơn 10% so với cùng kỳ năm 2021.

Nguồn cung tăng và nhu cầu giảm đã giúp kiềm chế giá khí đốt, theo các chuyên gia. Nó giúp châu Âu tránh tình trạng thiếu khí đốt nghiêm trọng trong mùa đông này, nhưng tình trạng thiếu hụt tạm thời vẫn có thể xảy ra vào cuối đông nếu nguồn cung mới gián đoạn, theo Henning Gloystein, giám đốc năng lượng, khí hậu và tài nguyên tại công tư vấn Eurasia Group ở New York.

Đà giảm hiện nay của giá khí đốt "không có nghĩa cuộc khủng hoảng năng lượng mùa đông của châu Âu đã qua", Gloystein nói.

Khi mùa đông bắt đầu, các chuyên gia dự đoán nhu cầu khí đốt sẽ tăng ở châu Âu vào đầu năm 2023, kéo theo nguy cơ giá tăng mạnh. Giá khí đốt hiện đã tăng hơn 40% so với tháng trước, dù châu Âu mới đón những đợt tuyết đầu mùa.

Các nhà nhập khẩu khí đốt châu Âu đã nỗ lực duy trì hoạt động để tăng lượng dự trữ cho mùa đông, đồng thời trì hoãn thực hiện các kế hoạch bảo trì không thiết yếu. Nhưng giới quan sát cảnh báo nếu bất kỳ sự cố nào xảy ra khiến hệ thống cung cấp khí đốt bị gián đoạn, giá sẽ tăng vọt trở lại.

Dầu mỏ cũng trong tình trạng tương tự. Châu Âu vẫn tiếp tục mua dầu thô của Nga, bất chấp những tuyên bố trừng phạt quốc gia này vì xung đột Ukraine, theo Hari Seshasayee, nhà phân tích năng lượng kiêm thành viên Trung tâm Wilson.

Châu Âu đã chi khoảng 266 triệu USD mỗi ngày để mua năng lượng hóa thạch Nga, chủ yếu là dầu, trong tháng 9, theo Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch ở Phần Lan. Hồi tháng 4, con số này lên tới 1,02 tỷ USD.

Sau khi EU tuyên bố áp trần giá dầu, Nga cảnh báo sẽ dừng cung cấp dầu thô cho các quốc gia tham gia động thái này. "Nếu dầu Nga thực sự bị cắt khỏi thị trường của nhiều nước, giá sẽ tăng khá nhiều. Vì đơn giản là không có nguồn cung nào khác có thể thay thế hoàn toàn lượng xuất khẩu của Nga cho thế giới", Seshasyee nói.

Nhu cầu trong nước của các quốc gia xuất khẩu dầu lớn cũng có thể góp phần đẩy giá lên cao. Hầu hết nhà xuất khẩu dầu, đặc biệt ở Trung Đông và châu Âu, cũng là những bên nhập khẩu lớn các mặt hàng thiết yếu khác như ngũ cốc. Khi giá lương thực tăng vì xung đột, những quốc gia này sẽ không muốn giảm giá dầu, bởi họ cần thêm doanh thu để bù đắp ngân sách, theo Seshasyee.

Tuy nhiên, yếu tố có thể định đoạt giá khí đốt ở châu Âu và giá dầu thế giới có thể không nằm ở Brussels, Washington hay Moskva, mà là tại Bắc Kinh.

Trung Quốc từ lâu là nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới. Năm 2021, quốc gia này trở thành bên mua khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) lớn nhất hành tinh, vượt qua Nhật Bản.

Khi Trung Quốc áp các lệnh phong tỏa ngăn Covid-19, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã suy giảm mạnh, dẫn tới nhu cầu năng lượng giảm. "Điều này mang lại lợi ích cho châu Âu và thế giới, khi nguồn cung không bị Trung Quốc cạnh tranh", Marzec-Manser nói.

Song Trung Quốc đã nới các biện pháp kiểm soát và nền kinh tế nước này dự kiến hoạt động mạnh mẽ trở lại. Một khi nhu cầu năng lượng của Trung Quốc tăng, cạnh tranh toàn cầu sẽ lớn hơn, khiến giá nhiên liệu tăng.

Một cơ sở lưu trữ khí đốt của công ty khí đốt thương mại VNG AG ở Bad Lauchstaedt, Đức, ngày 28/7. Ảnh: Reuters.

Ngay cả khi xung đột Ukraine - Nga kết thúc, cuộc khủng hoảng năng lượng có thể không giảm nhiệt với châu Âu, dù nó có thể giảm nguy cơ địa chính trị liên quan tới giao dịch năng lượng và thương mại, cũng như xoa dịu thị trường ở mức độ nào đó, theo Marzec-Manser.

Giá năng lượng lúc đó cũng khó có thể quay về mức trước xung đột, bởi sau những động thái giảm phụ thuộc quyết liệt, châu Âu khó có thể quay lại nhập khẩu lượng lớn khí đốt Nga.

Ngay cả khi Brussels muốn quay lại hợp tác năng lượng với Nga, tổn thất từ vụ nổ đường ống Nord Stream 1 và 2 hồi tháng 9 có thể gây nhiều trở ngại cho khôi phục vận chuyển khí đốt từ Nga tới châu Âu.

Giới chuyên gia nhận định cách duy nhất có thể giúp giảm giá dầu và khí đốt là tăng cường nguồn cung năng lượng mới để bù đắp lượng thiếu hụt từ Nga. Tuy nhiên, các dự án khai thác dầu khí mới cần vốn đầu tư rất lớn và khó có thể đi vào hoạt động trong thời gian ngắn.

Tổ chức tư vấn Agora Energiewende của Đức hồi đầu năm nay cho biết châu Âu có thể phải đợi tới năm 2027 để có thể thay thế 80% lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga trước xung đột bằng năng lượng sạch.

"Chúng ta có thể phải đợi tới nửa cuối thập kỷ này để chứng kiến giá năng lượng thực sự giảm. Đó là sự thật chua chát", Marzec-Manser cho hay.