Harrison Pawluk nhờ bà Maree cầm một bó hoa và lén quay lại phản ứng của bà tại một trung tâm thương mại. Ảnh chụp màn hình

Tháng 6/2022, bà Maree đến trung tâm thương mại ở Melbourne. Sau khi mua sắm, người phụ nữ ngoài 60 tuổi ngồi nghỉ và nhâm nhi tách cà phê. Một chàng trai tiến lại gần và nhờ Maree cầm hộ bó hoa để anh ta mặc áo khoác. Bà vừa đưa tay cầm, người này đã bỏ đi và không quên gửi một lời chúc tốt đẹp.

"Mọi thứ diễn ra quá nhanh. Tôi ước mình từ chối ngay từ đầu", bà Maree nói. Cùng lúc, bà phát hiện hai người khác đang quay phim ở cách đó không xa. Mareee tiến đến hỏi họ có phải đang ghi hình mình và đề nghị trả lại bó hoa, nhưng chỉ nhận được lời phủ nhận.

Tối cùng ngày, bà Maree xuất hiện trên một clip TikTok. Do ít sử dụng mạng xã hội, người phụ nữ không bận tâm đến vấn đề này cho đến khi đọc được thông tin trên một tờ báo.

Chàng trai tặng hoa cho bà tên Harrison Pawluk, một người nổi tiếng trên mạng xã hội với những video ôm hoặc tặng quà cho người lạ. Anh ta đã đăng video tặng hoa cho Maree kèm chú thích "Tôi hy vọng điều này có thể giúp người phụ nữ cảm thấy tốt hơn".

Đoạn video được 52 triệu lượt xem, 10 triệu lượt thích và đa số người xem đều thấy cảm động.

Những nội dung thể hiện lòng tốt từ lâu đã nhận được sự đón nhận của người dùng mạng. Trên TikTok, hashtag #randomactsofkindness (việc tốt ngẫu nhiên) có 416 triệu lượt xem, #helpingothers (giúp đỡ mọi người) có gần 850 triệu lượt. Những từ khóa về "lòng tốt", "lành mạnh" hay "tích cực" có đến hàng tỷ lượt xem.

Việc làm của Harrison Pawluk được một tờ báo nhận định là "hành động ấm lòng" và khiến người được nhận hoa xúc động đến bật khóc. Nhưng thực tế trái ngược hoàn toàn, đó là một ngày khá vui vẻ với bà Maree khi mua được đôi giày yêu thích.

"Thật xấu tính khi cố tình đưa ai đó vào hoàn cảnh đầy thương cảm. Tôi hơn 60 tuổi nhưng chưa bao giờ thấy mình già", Maree nói. Bà cho biết rất khó chịu khi bị nhìn như một người già, quay và tải lên một video không được sự đồng ý của chính chủ khiến mọi người hiểu lầm.

"Tôi cảm thấy mình bị biến thành công cụ và có vẻ những người quay được hưởng lợi từ chúng", người phụ nữ nói.

Trên thực tế, hàng triệu người đang kiếm sống từ những lượt theo dõi trực tuyến trên mạng xã hội. Giờ đây, cả thế giới giống như một sân khấu mà bất kỳ ai cũng có nguy cơ trở thành một nhân vật bất đắc dĩ trong những thước phim của người khác.

Sự mâu thuẫn giữa quyền tự do ngôn luận của người sáng tạo nội dung và quyền riêng tư của những người không liên quan ngày càng trở nên căng thẳng. Nhưng với các khán giả đã quen theo dõi các thước phim về cuộc sống của người lạ, những kịch bản như của Pawluk có thể không được tính là vi phạm quyền riêng tư.

Sonia Livingstone, giáo sư thông tin và truyền thông tại trường Kinh tế London (Anh), cho biết con người đang sống trong một thời đại mà mọi thứ có thể phơi bày một cách khó tin, nơi mà bất kỳ ai cũng có thể lọt vào ống kính. Chưa kể, việc xác định nghề sáng tạo nội dung hoặc người có ảnh hưởng không đơn giản. Điều này khiến những chuẩn mực đạo đức và quy tắc nghề nghiệp rất khó để theo dõi.

"Mọi người đang sống trong thế giới riêng của mình. Mẹ tôi sẽ rất khó để biết những gì đang xảy ra trên TikTok, nhưng nền tảng này có thể cuốn bà vào thế giới của chúng", giáo sư Livingstone nói.

Đối với những người theo đuổi nội dung về lòng tốt, sự chú ý đôi khi có nghĩa là ủng hộ. Nghĩa là khán giả hoan nghênh việc những người sáng tạo nội dung đang làm, bởi chúng tạo ra động lực và khả năng truyền cảm hứng cho những người xung quanh.

Mặt khác, những video này giúp họ tăng thu nhập từ lượng người xem khổng lồ và các hợp đồng quảng cáo nên hành động tặng quà, gửi lời chúc đến người xa lạ không hẳn xuất phát từ lòng tốt mà là đơn thuần là công cụ kiếm tiền.

Với hơn ba triệu người theo dõi trên trang cá nhân, TikToker Pawluk có thu nhập 10.000-15.000 AUD (164-248 triệu đồng) mỗi tháng. Hiện chàng trai 22 tuổi đang học ngành thiết kế và kinh doanh, nhưng chỉ để làm hài lòng mẹ. "Trở thành một nhà sáng tạo nội dung là mục đích cuối cùng của tôi", Pawluk nói.

Pawluk khẳng định luôn xin phép nhân vật trước khi quay và đăng tải video lên mạng xã hội. Nhưng thực tế, anh ta thường quay các thước phim không báo trước. Trong trường hợp nhân vật không đồng ý, anh sẽ thuyết phục bằng cách xóa những cảnh quay không mong muốn. Nhưng cuối cùng, video vẫn được đưa lên theo ý của người quay và không có phân cảnh nào bị cắt.

Trong câu chuyện của bà Maree, chàng trai trẻ nói ngạc nhiên trước phản ứng của nhân vật và đổ lỗi cho người quay phim đã "thông tin sai". Pawluk phủ nhận việc cố tình nhắm đến một phụ nữ lớn tuổi như bà Maree làm mục tiêu.

Nhiều TikToker hiện nay sẵn sàng đăng các video câu view rẻ tiền, bất chấp sự đặt điều, vu khống để nổi tiếng. Ảnh minh họa: Dmitrii Melnikov/Alamy

Nhưng theo Anna Derrig, chuyên gia nghiên cứu và giảng dạy các vấn đề về đạo đức, hành động của Pawluk được coi là "hình thức trộm cắp". "Khi video xuất hiện trên Internet, chúng sẽ ở đó mãi mãi. Do vậy, xin phép không phải cách giải quyết. Điều quan trọng không chỉ là đồng ý, mà còn là đồng ý có hiểu biết", bà Derrig nói.

Ngày nay, nhiều video tử tế trên mạng xã hội có thể dẫn đến hành vi tiêu cực. Các nhân vật thường được người sáng tạo nội dung chọn quay là người nghèo, thuộc nhóm yếu thế trong xã hội và được kỳ vọng phải tỏ ra biết ơn người giúp đỡ.

Tháng 7/2022, một người tị nạn Afghanistan tại Australia cảm thấy tổn thương khi một TikToker xông lên trả tiền hàng hóa giúp, dù không xin phép.

Hay tháng 11/2022, một cặp vợ chồng già bị cư dân mạng chỉ trích khi không giúp một TikToker mở nắp chai nước do tay anh ta đang đeo nẹp.

"Nhưng họ thậm chí không để ý đến nẹp tay. Bố mẹ tôi chỉ thấy một người đàn ông cao ráo đi cùng một người bạn tiến lại gần. Theo bản năng, mẹ tôi rời đi", Amal Awad, con gái của cặp vợ chồng nói.

Đoạn video nhận nhiều ý kiến trái chiều, đa phần là thù ghét và phân biệt chủng tộc, Awad đề nghị đối phương gỡ xuống nhưng bị từ chối vì "vẫn hút view".

Chia sẻ trên báo chí, Awad nói gia đình cô cảm thấy khó chịu khi trở thành vật thí nghiệm và cảnh báo về nguy cơ những người bất chấp để nổi tiếng. Đặc biệt, những nền tảng mạng xã hội như TikTok rất ít khi gỡ bỏ những nội dung đăng tải hoặc áp đặt tiêu chuẩn nghiêm ngặt như các phương tiện thông tin truyền thống.

Persephien Bridgman Baker, chuyên gia tại hãng luật Carter-Ruck, chuyên quản lý về danh tiếng, quyền riêng tư và phương tiện truyền thông, nói rằng: "Điều phù hợp với lợi ích của công chúng chắc chắn không hoàn toàn tương đồng với điều công chúng cho là thú vị".

Sau 6 tháng khi bị vu khống, bà Maree cho biết đã bớt tức giận khi ý kiến phản đối của bản thân nhận được nhiều sự ủng hộ trên mạng xã hội.

"Tôi nghĩ rằng hành động của Pawluk khá tồi tệ. Có thể tôi lạc hậu, nhưng nhiều người khác cũng hiểu đây là việc làm để kiếm tiền thay vì xuất phát từ lòng tốt", bà Maree chia sẻ.