Làn sóng dịch Covid-19 đã càn quét qua Đông Nam Á vào mùa hè này, do biến chủng Delta có khả năng lây nhiễm cao gây ra. Số ca bệnh tăng mạnh vào tháng 7 và đạt đỉnh ở hầu hết quốc gia vào tháng 8.

Giờ đây, các chính phủ như Indonesia hay Thái Lan đang tìm cách phục hồi nền kinh tế - đặc biệt là ngành du lịch - bằng cách mở lại biên giới và không gian công cộng.

Tuy nhiên, các chuyên gia lo ngại tỷ lệ tiêm chủng thấp ở một số nơi trong khu vực có thể dẫn tới diễn biến xấu, theo CNN.

Yanzhong Huang - thành viên cấp cao về y tế toàn cầu tại tổ chức tư vấn Hội đồng Quan hệ Đối ngoại có trụ sở tại Mỹ - cho biết nếu tỷ lệ tiêm chủng không đủ cao, khi lệnh hạn chế được dỡ bỏ, hệ thống chăm sóc sức khỏe ở Đông Nam Á có thể nhanh chóng quá tải.

“Sẽ có sự gia tăng đột biến các ca bệnh nặng, thách thức và gây áp lực thiếu hụt ICU, giường bệnh, máy thở”, ông nói.

Tuy vậy, với phần lớn người dân và nhiều nhà lãnh đạo trong khu vực, họ dường như không có nhiều lựa chọn nào khác. Nhiều người mất việc làm và phải ở trong nhà, khiến cả gia đình rơi vào cảnh khó khăn.

Lên lộ trình hướng tới sống chung với Covid-19

Từ tháng 6 đến tháng 8, nhiều quốc gia Đông Nam Á đưa ra lệnh hạn chế nghiêm ngặt nhằm cố gắng kiểm soát làn sóng Covid-19.

Malaysia và Indonesia áp đặt phong tỏa toàn quốc, trong khi Thái Lan phong tỏa ở khu vực có nguy cơ cao. Do đó, hàng triệu người phải ở nhà, bị cấm đi lại trong nước và tụ tập đông người, trường học đóng cửa, giao thông công cộng ngưng hoạt động.

Kể từ đó, số ca mắc mới hàng ngày đã giảm trên toàn khu vực, mặc dù vẫn ở mức cao.

Theo số liệu của Đại học Johns Hopkins, Philippines ghi nhận gần 20.000 trường hợp mỗi ngày, trong đó Thái Lan và Malaysia có thêm khoảng 15.000 ca mắc mỗi 24 giờ. Tỷ lệ lây nhiễm của Indonesia giảm nhiều nhất, chỉ còn khoảng vài nghìn ca mỗi ngày.

Đỉnh dịch vừa mới qua. Một số quốc gia bắt đầu mở cửa trở lại, dù tỷ lệ tiêm chủng vẫn còn thấp.

Thái Lan có kế hoạch mở cửa trở lại thủ đô Bangkok và điểm đến cho khách du lịch nước ngoài vào tháng 10 với hy vọng vực dậy ngành du lịch, chiếm hơn 11% GDP vào năm 2019, theo Reuters. Khoảng 21% dân số Thái Lan đã được tiêm phòng đầy đủ 2 mũi.

Hành khách quét ứng dụng theo dõi tình trạng sức khỏe trước khi lên du thuyền ở Langkawi, Malaysia, ngày 17/9. Ảnh: AFP.

Indonesia, quốc gia đã tiêm chủng cho hơn 16% dân số, cũng nới lỏng các hạn chế, cho phép không gian công cộng mở cửa và nhà máy hoạt động hết công suất. Khách du lịch nước ngoài có thể đến một số khu vực nhất định, bao gồm cả đảo Bali, vào tháng 10, theo Reuters.

Malaysia - một trong những quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao nhất trong khu vực với hơn 56% dân số tiêm chủng đầy đủ - đã mở cửa trở lại Langkawi cho du khách trong nước vào tuần trước.

Đây là khu vực gồm 99 hòn đảo và là điểm đến nghỉ lễ hàng đầu của đất nước. Một số bang cũng bắt đầu nới lỏng hạn chế đối với những người đã tiêm phòng, bao gồm ăn uống tại nhà hàng và đi lại giữa các bang.

Việc các nước ở khu vực Đông Nam Á nhanh chóng mở cửa lại đã phản ánh cách tiếp cận sống chung với Covid-19. Mặc dù không đưa ra thông báo chính thức nào, điều này cho thấy các chính phủ đã cân nhắc tới tính bền vững của chiến lược mới.

Lo ngại độ phủ vaccine còn thấp

Các chuyên gia cảnh báo tỷ lệ tiêm chủng thấp ở Đông Nam Á, bao gồm Philippines, Indonesia và Thái Lan sẽ khiến việc mở cửa trở lại gặp nhiều rủi ro hơn so với các nước phương Tây.

Nhiều quốc gia phương Tây đã tiêm phòng cho phần lớn dân số - bao gồm Anh với tỷ lệ 65% và Canada là gần 70%.

Mặc dù các quốc gia phương Tây vẫn ghi nhận ca bệnh, thậm chí một số nơi có xu hướng tăng đột biến sau khi mở cửa trở lại, số ca tử vong và nhập viện vì Covid-19 vẫn ở mức thấp, cho thấy lợi ích của vaccine.

Ở Đông Nam Á, tỷ lệ xét nghiệm dương tính vẫn ở mức cao đáng lo ngại. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo các quốc gia nên duy trì tỷ lệ xét nghiệm dương tính ở mức 5% hoặc thấp hơn trong ít nhất hai tuần trước khi mở cửa trở lại. Tuy nhiên, ở nhiều nước Đông Nam Á, con số này là 20%-30%.

"Điều đó chỉ ra rằng những gì chúng ta đang thấy chưa phải là tất cả ca mắc, do thiếu hụt xét nghiệm và truy vết ca bệnh”, Abhishek Rimal - điều phối viên y tế khẩn cấp của khu vực tại Liên đoàn Chữ thập đỏ Quốc tế - nói. “Sự gia tăng số ca mắc gần đây đã dạy chúng ta một điều, đó là không thể lơ là cảnh giác”.

Tiêm vaccine phòng Covid-19 tại Thái Lan ngày 30/7. Ảnh: Reuters.

WHO đã đưa ra nhiều tiêu chí khác. Cơ quan y tế toàn cầu khuyến cáo chính phủ chỉ mở cửa nếu việc lây nhiễm được kiểm soát, và nếu hệ thống y tế đủ khả năng phát hiện, xét nghiệm, cách ly và điều trị các ca bệnh.

Nếu một số quốc gia mở cửa trở lại trong khi không đáp ứng các tiêu chuẩn này, "có khả năng chúng ta sẽ chứng kiến số ca mắc tăng lên”, ông Rimal nói.

Nhưng nhiều chính phủ ở Đông Nam Á không có lựa chọn. Nguồn cung vaccine trong khu vực ở mức thấp, nay còn trầm trọng hơn do chậm trễ chuyển giao và tình trạng thiếu hụt toàn cầu. Một số quốc gia đã chậm chân trong việc mua vaccine khiến họ không chuẩn bị trước khi làn sóng mới ập đến.

Một số quốc gia có thu nhập trung bình - bao gồm Thái Lan và Malaysia - không đủ điều kiện để hưởng trợ cấp từ sáng kiến ​​vaccine toàn cầu COVAX.

Chờ đợi nhu cầu vaccine toàn cầu hạ nhiệt hay nguồn cung bổ sung không thực sự là một lựa chọn tốt. Cuộc sống và sinh kế của người dân bị gián đoạn trong gần 2 năm nay, với những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra nếu họ không được phép tiếp tục lao động.

“Hàng triệu người đang phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu hàng ngày của họ”, ông Rimal nói. “Có một lực lượng lao động khổng lồ ở châu Á phụ thuộc vào tiền lương trả theo ngày, và họ đang bị ảnh hưởng bởi suy thoái kinh tế”.

Jean Garito, người điều hành trường học lặn ở đảo Phuket của Thái Lan, cho biết các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang khao khát mở cửa lại biên giới. Ông không chắc ngành du lịch của đất nước có thể tồn tại được bao lâu nữa.

“Nếu chính phủ không thể đền bù thiệt hại cho các doanh nghiệp trong ngắn hạn và dài hạn, thì nếu họ không mở cửa trở lại hoàn toàn, tất cả sẽ chết”, ông nói.

Đường phố Kuala Lumpur, Malaysia vắng lặng trong một đợt phong tỏa. Ảnh: Reuters.

Khi đại dịch kéo dài, việc dỡ bỏ rồi lại tái áp đặt lệnh phong tỏa vài tháng một lần khiến người dân không khỏi mệt mỏi. Đặt vấn đề kinh tế sang một bên, chính phủ cũng phải đối mặt với áp lực từ phía công chúng để mở cửa trở lại.

Đó là “tình thế tiến thoái lưỡng nan” mà các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo châu Á đang phải đối mặt, ông Rimal nói thêm. “Vaccine chính là câu trả lời, nhưng chúng tôi không tiếp cận được vaccine, trong khi chứng kiến người dân đau khổ và đối mặt với tình trạng mất việc làm”.

Đó là lý do các tổ chức nhân đạo như Hội Chữ thập đỏ đang kêu gọi lãnh đạo toàn cầu cung cấp nhiều thêm vaccine Covid-19 cho các quốc gia có thu nhập thấp và bị ảnh hưởng nặng nề ở Nam và Đông Nam Á, ông Rimal nói.

"Điều quan trọng là các quốc gia có thu nhập cao chia sẻ vaccine càng sớm càng tốt cho các nước Nam Á và Đông Nam Á để chúng ta có thể thoát khỏi đại dịch và tiếp tục với cuộc sống bình thường”, ông Rimal nói. "Đây là một trong những câu trả lời cơ bản nhất mà chúng tôi có hiện giờ".

Nhưng trong thời gian chờ đợi, nếu các quốc gia bắt đầu mở cửa trở lại, chỉ có một điều họ có thể làm: Tăng cường tất cả khía cạnh để ứng phó với đại dịch như các biện pháp y tế công cộng, xét nghiệm và truy vết.