Chợ Gò trở thành di sản văn hóa tinh thần không thể thiếu của người dân xứ Nẫu - Ảnh: Đào Tiến Đạt

Chợ họp ở bãi đất trống dưới chân núi Trường Úc (thôn Phong Thạnh, thị trấn Tuy Phước, Bình Định). Một bên là núi, một bên là sông lại nằm ở gần quốc lộ nên rất dễ tìm. Ngoài người dân bản địa, du khách các nơi biết đến kéo về đây ngày càng đông.

Ngay cả các cụ cao niên trong làng cũng không thể nhớ chính xác chợ ra đời từ năm nào, chỉ biết từ bé đã được ông bà, ba mẹ dắt đi chợ trẩy lộc đầu năm.

Tương truyền,  thời Tây Sơn, đây là chỗ tập trận của quân đội. Bộ binh đóng đồn trên núi Trường Úc, thủy quân từ đầm Thị Nại vào. Hai bên thủy bộ giáp chiến. Quân từ nhiều nơi hội tụ về nên để thỏa nỗi nhớ xa quê dịp tết, các tướng Tây Sơn tổ chức cuộc vui ngay trên bãi thao trường vào mồng 1 và mồng 2 tết.

Khi trời chiều xế bóng, thân nhân ra về còn binh sỹ chuẩn bị canh phòng nghiêm ngặt về đêm. Vì vậy hằng năm các gia đình binh sỹ theo lệ về đây, người dân địa phương mang các đồ “cây nhà lá vườn” bày bán, lâu thành lệ. Khi quân Tây Sơn tan rã nơi đây thành Lễ hội chợ Gò.

Đến thời Pháp thuộc, phải hạn chế tụ họp đông người nên có thời gian chợ phải họp vào buổi tối. Có năm trời mưa lớn, ngập lụt nhưng người dân vẫn xắn quần lội nước để đến chợ. Đời này qua đời khác, ký ức nhân lên nhắc nhở thế hệ sau gìn giữ một nét văn hóa truyền thống.

 Một góc chợ Gò - Ảnh: Đào Tiến Đạt

Đi chợ cầu duyên

Bà Lê Thị Thức (70 tuổi, ở xóm Nam, thôn Phong Thạnh) kể, từ khi về đây làm dâu không mùa nào bà vắng mặt ở phiên chợ Gò, thoắt đã gần 50 năm. Lúc mới về làm dâu, được mẹ chồng dẫn theo ra phụ bán cau, trầu. Bà mẹ chồng khi nằm xuống giao lại cho bà vườn cau, trầu như một món hồi môn, dặn dò chăm sóc, đợi đến phiên chợ Gò hái ra mang bán.

“Dù chẳng nhiều nhặn gì, mỗi gói cau, trầu chỉ vài ngàn đồng nhưng thiếu là xem như năm ấy không có lộc đầu năm” – bà Thức nói. Người ta vẫn nói “miếng trầu là đầu câu chuyện” nên hầu như ai đến chợ chí ít cũng mang về gói trầu cau lấy may. Người mua về đặt lên bàn thờ tiên tổ, nhiều cô gái mua trầu về bói cầu duyên, cầu may. Nhiều cặp tình nhân lại mang trầu cau lên viếng những ngôi mộ trên núi Trường Úc.

 Hát bài Chòi trong Lễ hội chợ Gò

 Viết thư pháp trong Lễ hội chợ Gò  

Hàng hóa trong phiên chợ hầu hết là cây nhà lá vườn mang ra bán. Có khi là cơi trầu, cau, người thì ít trái cây hay mớ rau vườn. Muối cũng là mặt hàng đắt khách, bởi “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”. Điều đặc biệt, phiên chợ tuyệt nhiên ở đây không có cảnh chao chát trả giá vì người bán hay kẻ mua cũng đều mong lấy may.