Trong nhiều năm, ông Donald Trump đã liên tục đe dọa sẽ kiện báo chí, truyền thông Mỹ bị ông cáo buộc là "tin giả", nhưng thường không thực hiện. Trong một số vụ kiện hiếm hoi được thúc đẩy, ông hầu như luôn thua.

Nhưng thỏa thuận dàn xếp gần đây giữa Tổng thống đắc cử Trump với ABC News cùng hàng loạt vụ kiện tụng, khiếu nại khác do ông và đồng minh thực hiện chống lại các đơn vị truyền thông đang báo hiệu về một cuộc đấu ngày càng khốc liệt hơn trên mặt trận pháp lý.

Ông Donald Trump tại New York hồi tháng 4. Ảnh: AP

"Luật pháp ở Mỹ không thực sự thay đổi, nhưng điều thay đổi là bầu không khí và thái độ thù địch với báo chí đang trở nên rất dữ dội", David Korzenik, luật sư tại New York đang bào chữa cho giới truyền thông trong các vụ kiện của ông Trump, cho hay.

Theo hai phụ tá của ông Trump, Tổng thống đắc cử và các đồng minh thực sự đang gia tăng áp lực lên giới truyền thông và họ chưa có kế hoạch dừng lại.

Hai tháng trước cuộc bầu cử tổng thống, ông Trump đã công kích giới truyền thông hơn 100 lần trong các bài phát biểu trước công chúng hoặc những phát biểu khác. Một tuần trước ngày bầu cử, ông dọa kiện tờ New York Times. Chiến dịch của ông cũng nộp đơn khiếu nại lên Ủy ban Bầu cử Liên bang chống lại Washington Post. Ông Trump kiện cả CBS News vì biên tập một cuộc phỏng vấn với Phó tổng thống Kamala Harris theo cách mà ông cho là "gian dối".

Đầu tuần trước, Tổng thống đắc cử đệ đơn kiện cáo buộc công ty thăm dò dư luận J. Ann Selzer và tờ Des Moines Register "lừa dối người tiêu dùng". Vụ kiện liên quan đến một cuộc thăm dò ý kiến mà tờ báo này thực hiện, cho thấy ông tụt lại so với bà Harris trong cuộc đua tại Iowa, bang bảo thủ mà về sau ông đã giành chiến thắng.

Lark-Marie Antón, phát ngôn viên từ Gannett, công ty mẹ của tờ Des Moines Register, cho hay mặc dù kết quả cuộc thăm dò khác với kết quả bầu cử, "chúng tôi vẫn giữ nguyên bản tin của mình về vấn đề này và tin rằng không có cơ sở cho một vụ kiện".

Ngày hôm sau, ông Trump tuyên bố vẫn có kế hoạch kiện báo chí.

"Chúng ta phải khắc phục báo chí, dù sẽ tốn rất nhiều tiền để làm điều đó", ông nói tại một cuộc họp báo ở khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Florida.

Steven Cheung, người phát ngôn của ông Trump, cho biết Tổng thống đắc cử dự định tập trung vào "những thông tin sai sự thật và không trung thực, không phục vụ lợi ích công cộng mà chỉ tìm cách can thiệp vào cuộc bầu cử vì lợi ích đảng phái".

Korzenik gần đây tham gia một cuộc họp của các luật sư chuyên bảo vệ giới truyền thông. Khi họ đưa ra các chiến lược cho khách hàng, một số người muốn chờ xem các đòn tấn công mới của ông Trump nhằm vào báo chí Mỹ sẽ diễn ra thế nào.

"Người ta lo ngại rằng các khiếu nại sẽ tăng lên, nhằm tạo gánh nặng chi phí kiện tụng cho báo chí, khiến họ mệt mỏi đến mức không thể hoạt động được nữa", Korzenik cho hay.

Việc ABC News tuần trước thông báo sẽ chi 15 triệu USD cho quỹ hoặc bảo tàng của Tổng thống đắc cử để dàn xếp vụ ông kiện kênh này cùng người dẫn chương trình George Stephanopoulos tội phỉ báng đã khiến giới truyền thông Mỹ và các luật sư choáng váng.

Người dẫn chương trình Stephanopoulos hồi tháng 3 nói trên sóng truyền hình rằng Trump đã bị kết tội "cưỡng hiếp" cựu nhà báo E. Jean Carroll, người cáo buộc ông có hành động tấn công tình dục khi hai người gặp nhau ở một trung tâm thương mại tại New York năm 1996.

Thực tế, bồi thẩm đoàn New York cho rằng ông Trump đã "lạm dụng tình dục" Carroll, không kết luận rằng ông Trump phạm tội cưỡng hiếp theo định nghĩa trong pháp luật bang. Tuy nhiên, thẩm phán nói điều đó không có nghĩa là Carroll "không chứng minh được rằng ông Trump đã 'cưỡng hiếp' mình, như cách nhiều người thường hiểu về từ 'cưỡng hiếp'".

Theo ba nguồn tin am hiểu vấn đề, các giám đốc điều hành ABC News và tập đoàn truyền thông Disney, công ty mẹ của kênh tin tức này, đã quyết định dàn xếp không chỉ vì những rủi ro pháp lý trong vụ kiện mà còn vì lời cảnh báo sẽ trả đũa từ Tổng thống đắc cử.

Khi các giám đốc điều hành Disney, ABC News cùng luật sư họp hôm 13/12 để thảo luận về vụ kiện phỉ báng của ông Trump, họ phải đối mặt với thời hạn chót đang đến gần. Cecilia Altonaga, thẩm phán liên bang phụ trách vụ kiện, vừa từ chối yêu cầu mới về việc hoãn xử và lệnh cho Disney phải giao nộp "tất cả các tài liệu còn lại" trước ngày 15/12.

Disney kinh doanh tại hơn 130 quốc gia và sử dụng khoảng 225.000 nhân viên. Các giám đốc điều hành sau đó đi đến kết luận rằng việc đối đầu với một tổng thống có thể khiến họ gặp không ít khó khăn khi hoạt động.

Ông Trump phát biểu với truyền thông khi thăm các công nhân xây dựng ở Manhattan hồi tháng 4. Ảnh: AP

ABC News điều hành hơn 230 kênh truyền hình liên kết trên toàn quốc, một số phải gia hạn giấy phép với Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC). Ông Trump từng nhiều lần nói về việc rút giấy phép của các kênh truyền hình phát tin tức về ông khiến ông không thích.

Disney và nhiều công ty truyền thông khác đã lên kế hoạch cho hoạt động sáp nhập tiềm năng mà các giám đốc điều hành hy vọng sẽ được thông qua tại đơn vị chống độc quyền của Bộ Tư pháp, nơi sắp được điều hành bởi Pam Bondi, người trung thành với Tổng thống đắc cử.

Việc theo đuổi vụ kiện có thể khiến họ phải công khai mọi thông tin liên lạc nội bộ đến và đi từ Stephanopoulos, điều có thể gây tổn hại. Nếu vụ án được đưa ra xét xử, nó sẽ phải đối mặt với bồi thẩm đoàn ở Florida, bang đỏ mà ông Trump đã giành chiến thắng. Nỗ lực kháng cáo bất kỳ quyết định nào sẽ kéo dài trong nhiều năm và có nguy cơ lên đến Tòa án Tối cao.

Tổng cố vấn của Disney Horacio Gutierrez đã đề xuất giải pháp dàn xếp và giám đốc điều hành (CEO) Bob Iger chấp thuận.

Thỏa thuận dàn xếp của ABC News khiến các đồng minh và người ủng hộ ông Trump phấn khích. Họ coi đây là chiến thắng tạo đà và là động lực thúc đẩy cách đối đầu mạnh mẽ của Tổng thống đắc cử với truyền thông Mỹ trong nhiệm kỳ thứ hai.

Stephen K. Bannon, cựu chiến lược gia trưởng của ông Trump, hôm 15/12 đã khen ngợi một cố vấn pháp lý hàng đầu cho Tổng thống đắc cử.

Boris Epshteyn đã nghĩ ra "hết chiến lược pháp lý tuyệt vời này đến chiến lược tuyệt vời khác. Tôi biết nó tuyệt vời vì George Stephanopoulos sẽ phải trả 15 triệu USD!", Bannon nói trong tiếng reo hò.

Trong khi đó, các nhà báo và những người ủng hộ Tu chính án thứ nhất về quyền tự do ngôn luận đã bày tỏ nỗi thất vọng. "Điều này thực sự khiến tôi kinh ngạc và là một đòn giáng mạnh vào bất cứ ai đang làm việc cho một công ty truyền thông lớn", Chuck Todd, nhà báo, người dẫn chương trình của NBC News, cho hay. "Nó tạo ra một tiền lệ rất khó xóa bỏ".

"Điều gây lo ngại ở đây là chúng ta có thể đang chứng kiến cuộc hội tụ của các thế lực, pháp lý, chính trị và xã hội, để cùng nhau làm xói mòn lòng tin mà công chúng đặt vào báo chí Mỹ", RonNell Andersen Jones, giáo sư luật tại Đại học Utah, bình luận. "Mỗi quyết định dàn xếp đều phát đi một tín hiệu về bầu không khí chung cho báo giới Mỹ. Nó có thể thúc đẩy những người khác kiện tụng với cáo buộc 'bị coi thường' và gây áp lực buộc các cơ quan truyền thông khác phải tự kiểm duyệt".

Theo giới quan sát, việc một tổng thống Mỹ bất đồng với báo chí nước này là điều hoàn toàn bình thường. Cựu tổng thống Richard Nixon từng lập "danh sách kẻ thù" là các nhà báo, trong khi phó tổng thống của ông, Spiro Agnew, gọi họ là "những ông trùm lắm mồm truyền bá chủ nghĩa tiêu cực".

Cựu tổng thống Bill Clinton từng phàn nàn về cách báo chí đưa tin vụ bê bối tình ái tại Nhà Trắng của ông. Chính quyền Barack Obama cũng kiện một số lượng kỷ lục các nhà báo vì dẫn nguồn tin ẩn danh tiết lộ thông tin nhạy cảm từ Nhà Trắng.

Nhưng các chuyên gia pháp lý cho rằng ông Trump đã đưa cuộc chiến với truyền thông Mỹ lên tầm cao mới, có nguy cơ làm xói mòn quyền tự do báo chí.

"Kênh truyền thông giả mạo này phải trả giá đắt cho những gì họ đã làm với đất nước vĩ đại của chúng ta", ông viết trên mạng xã hội Truth Social hồi tháng 9 trong một bài chỉ trích NBC News.

Giới chuyên gia cảnh báo rằng một khi nhậm chức, ông Trump có thể làm nhiều hơn nữa từ Phòng Bầu dục.

"Mối quan tâm của tôi là ông ấy sẽ làm gì khi nắm trong tay quyền lực của chính phủ Mỹ. Đối với tôi, có vẻ như mọi rào cản đã bị gỡ bỏ và chúng ta sắp đối diện một nhiệm kỳ tổng thống không giống bất kỳ nhiệm kỳ nào chúng ta từng trải qua trước đây", Liliana Hall Mason, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Maryland, cho hay.