ảnh minh họa

Chị Thúy vừa đi làm về. Nhà cửa chưa quét, chén bát chưa rửa, cô con gái học lớp bảy thì không thấy đâu. Chị bực bội gọi với vào phòng con: “Con gái hay nhỉ? Giờ này chưa rửa chén lau nhà cho mẹ, lại chơi điện thoại trong đấy phải không?”. Y như rằng, tiếng cô con gái cãi ngay: “Con đâu có chơi điện thoại”- “Không nghịch điện thoại, thế con ngồi trong ấy làm gì?” - “Con chuẩn bị đi rửa chén đấy chứ”.

Chị Hà thì bực mình vì cậu con trai lớp 10 suốt ngày dán mắt vào màn hình máy tính chơi game: “Con làm gì vậy? Sao mẹ đã nói nhiều lần mà con không nghe, cứ ngồi chơi game. Cất máy tính đi, ngồi vào bàn học ngay”. “Con học xong rồi, mới ngồi chơi một chút mà mẹ”. “Học gì mà nhanh vậy? Con không chịu học hành thì mai sau làm gì?”. “Việc học là của con, mẹ không phải lo”. “Mẹ không lo thì ai lo. Sau này con học hành không ra gì, không có công ăn việc làm thì mẹ phải nuôi con chứ ở đó mà không lo”. “Sao mẹ nói nhiều vậy? Có chừng đó mà nói hoài”…

Những câu chuyện như vừa rồi không phải là hiếm gặp trong các gia đình. Đối với các bậc làm cha mẹ, những phản ứng kiểu đó của con gây ra không ít bực mình. Xử lý việc con cái hay cãi lại là việc khá đau đầu.

Tuy vậy, cha mẹ không nên coi trẻ là hư, mà cần xem xét kỹ nguyên nhân trẻ cãi lại để có cách xử sự phù hợp. Trẻ hay cãi lại có thể do những nguyên nhân sau đây:

Do tâm lý lứa tuổi

Ở độ tuổi dậy thì (khoảng từ 13-16 tuổi), trẻ thường có tâm lý muốn tỏ ra độc lập, thích làm người lớn. Tuy là suy nghĩ chưa được chín chắn, hành vi có thể còn thiếu chuẩn mực, nhưng trẻ thường không thích nghe lời chỉ trích, uốn nắn. Con luôn muốn khẳng định bản thân, việc cãi lại giống như một phản ứng để thể hiện nhu cầu muốn được tôn trọng của trẻ.

Khi con bước vào tuổi dậy thì, việc cãi lại bố mẹ như là để khẳng định bản thân

Do cá tính mạnh mẽ, độc lập

Những trẻ có cá tính như vậy thường có tính tự tôn cao, có suy nghĩ độc lập và thường thích sử dụng lý lẽ. Những lời chỉ trích hoặc mệnh lệnh khiến trẻ cảm thấy mình bị hạ thấp giá trị, trẻ cãi lại là để bảo vệ sự tự tôn bản thân. Trẻ cãi lại là cũng là do phán xét, đánh giá thấp hành vi, lời nói của người lớn.

Không được uốn nắn sớm

Có thể cha mẹ đã sai khi không sớm uốn nắn hành vi lệch chuẩn này, cũng có thể là cách uốn nắn không phù hợp. Chỉ trích, mắng mỏ con, hoặc để cho con cãi tay đôi, cả hai điều này chỉ càng làm cho tình hình tệ hơn, khiến con hình thành thói quen cãi lại, phản ứng lại ngay lập tức khi không hài lòng.

Cách xử sự của cha mẹ không phù hợp

Điều này xảy ra ở hai thái cực: hoặc cha mẹ quá yêu chiều con, coi con như người ngang hàng kiểu cá mè một lứa, khiến cho việc cãi lại trở thành chuyện thường ngày; hoặc cha mẹ quá khắt khe, gay gắt trong đối xử với con, khiến con ức chế và luôn có tâm lý muốn chống đối, phản ứng cha mẹ.

Như vậy, rõ ràng việc trẻ cãi lại cha mẹ cũng không hẳn là quá tệ, cũng không hẳn là “trăm đường con hư”, mà phần nhiều nguyên nhân lại xuất phát từ cha mẹ. Vậy chúng ta nên làm gì khi con cãi lại?

Không chỉ trích mắng mỏ con

Khi con sai, cần tránh chỉ trích, nói nặng lời, mắng phủ đầu, nói lớn tiếng. Tránh quy chụp lỗi cho con khi chưa tìm hiểu kỹ. Cho dù con sai, thì cũng nên trò chuyện nhẹ nhàng để con nhận ra lỗi của mình. Đặc biệt là cha mẹ nên tránh nói quá nhiều, hoặc nhắc đi nhắc lại lỗi lầm của con.

Cha mẹ luôn phải xử sự công bằng, không dùng quyền lực một cách áp đặt bắt con phải tuân thủ bằng mệnh lệnh khiến con bị ức chế.

Thấu hiểu và tôn trọng con

Khi cha mẹ lắng nghe, ý kiến, trẻ cảm thấy mình được yêu thương, tôn trọng. Khi đó, những bức xúc sẽ hạ nhiệt, cả hai bên tìm được tiếng nói chung, trẻ cảm thấy không cần phải cãi lại cha mẹ nữa.

Nên thấu hiểu và tôn trọng con

Hướng dẫn con cách bày tỏ thái độ

Cha mẹ nên uốn nắn cách phản ứng, thái độ của con khi con cãi lại, cho con biết như vậy là thiếu tôn trọng người khác, mà cũng là thiếu tôn trọng bản thân.

Con cần được biết thái độ nhẹ nhàng điềm tĩnh, lời nói nhã nhặn ôn hòa chính là một thứ sức mạnh mềm có thể hóa giải những bất đồng và khiến cho ý kiến của mình được tôn trọng hơn.

Không cãi nhau trước mặt con

Đồng thời, cũng không được chỉ trích, phê phán, tỏ thái độ thiếu tôn trọng nhau trước mặt con. Đây là một nguyên tắc cha mẹ cần tuân thủ tuyệt đối. Giáo dục bằng cách làm gương luôn là cách giáo dục trực quan và hiệu quả nhất.

Bé không vin, cả gẫy cành, con cần được uốn nắn ngay từ sớm, để việc cãi lại cha mẹ không trở thành thói quen. Cha mẹ cần xử sự đúng mực khi con cãi lại để giúp con học cách ứng xử có văn hóa, cách tôn trọng người khác và tôn trọng bản thân. Cuối cùng, yêu thương và tôn trọng chính là chìa khóa để cha mẹ và con cái luôn tìm được tiếng nói chung và hóa giải những bất đồng.