Bộ binh, thiết giáp Ukraine ngày 6/8 tràn qua biên giới và tiến vào tỉnh Kursk, đánh dấu cuộc tấn công lớn nhất của quân đội nước ngoài vào lãnh thổ Nga kể từ Thế chiến II. Nhờ yếu tố bất ngờ, Ukraine giành được nhiều bước tiến trong giai đoạn đầu, tuyên bố kiểm soát khoảng 100 khu dân cư và gần 1.300 km2 lãnh thổ ở tỉnh Kursk chỉ sau chưa đầy một tháng phát động chiến dịch.

Giới chức Ukraine tuyên bố một trong những mục tiêu của chiến dịch là buộc Nga rút bớt lực lượng từ mặt trận Donbass, gồm tỉnh Lugansk và Donetsk, qua đó giảm sức ép lên phòng tuyến của Kiev ở khu vực này.

Trong thông điệp nhân dịp tròn hai tháng tấn công tỉnh Kursk, Tổng thống Volodymyr Zelensky ca ngợi các binh sĩ tham gia chiển dịch vì đã giúp chứng minh rằng Ukraine "có thể đưa chiến sự vào đất Nga". Ông cũng nhấn mạnh nỗ lực này đã làm chậm đà tiến quân của Moskva ở mặt trận Donbass.

Binh sĩ Ukraine gần thành trì Chasov Yar ở tỉnh Donetsk hôm 7/10. Ảnh: AFP

Tuy nhiên, số liệu do Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ tổng hợp và được AFP phân tích đang cho thấy điều ngược lại. Theo đó, Nga đã kiểm soát thêm 477 km2 lãnh thổ trong tháng 8, đánh dấu bước tiến lớn nhất trong vòng 30 ngày kể từ tháng 10/2022.

Quân đội Nga tuần trước kiểm soát hoàn toàn thành phố pháo đài Ugledar sau thời gian dài vây hãm và đang áp sát Pokrovsk, trung tâm hậu cần trọng yếu của Ukraine ở mặt trận Donetsk.

"Có thể đối phương đã rút quân ở các hướng khác hoặc chỉ rút lực lượng dự bị, chúng tôi chưa cảm thấy có thay đổi lớn gì ở đây", Oleksandr, binh sĩ Ukraine đang chiến đấu gần thành phố Toretsk, cho biết.

Toretsk là đô thị tiền tuyến ở tỉnh Donetsk, được đánh giá là cửa ngõ kết nối hậu phương và phòng tuyến của Kiev tại khu vực. Quân đội Ukraine hôm 7/10 thừa nhận lực lượng Nga đã tiến vào ngoại ô phía đông thành phố, khiến Kiev đứng trước nguy cơ để mất đô thị chiến lược này.

Bogdan, quân nhân Ukraine đồn trú ở thành phố Druzhkovka, cho rằng chiến dịch ở tỉnh Kursk sẽ mang lại lợi ích cho Ukraine nếu diễn ra trong thời gian ngắn. "Nếu đó là chiến dịch dài hạn và Ukraine có kế hoạch bám trụ tỉnh Kursk, chúng tôi sẽ cạn kiệt nguồn lực chính", Bogdan nhận định.

"Nga đang tiến quân ngày càng nhanh, dù hứng chịu tổn thất nặng. Khó có thể nói rằng Ukraine đã đạt được mục tiêu trong chiến dịch Kursk", Yohann Michel, chuyên gia quân sự thuộc Viện nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng có trụ sở tại Pháp, nêu quan điểm.

Dù vậy, chuyên gia Michel cho rằng chiến dịch Kursk cũng cho thấy tiềm lực của quân đội Ukraine và chứng minh rằng đưa quân vào Nga sẽ không gây ra "thảm họa lớn" như Moskva cảnh báo.

Một số binh sĩ Ukraine vẫn cảm thấy tự hào về chiến dịch tấn công Kursk, ngay cả khi nó chưa chắc mang lại lợi ích quân sự. Dmytro, binh sĩ Lữ đoàn Pháo binh số 43 Ukraine đang tham chiến ở Donbass, nói anh rất vui mừng khi thấy đồng đội tiến vào đất Nga, nơi cách đó hàng trăm km.

"Tôi tự hào về đồng đội, những người có động lực để chiến đấu chống lại đối phương ngay trên lãnh thổ của họ. Nga tiến vào đất nước chúng tôi và giờ sẽ phải nếm trải điều tương tự. Họ sẽ cảm nhận rõ chiến sự là gì", Dmytro cho hay.

Sergiy, quân nhân Ukraine trở về từ tỉnh Kursk, cho biết Kiev đã đạt được nhiều lợi ích về tinh thần và chính trị đáng giá qua chiến dịch, một trong số đó là bắt được nhiều lính nghĩa vụ Nga để đổi lấy tù binh Ukraine.

"Chiến dịch cũng giúp Ukraine vẽ nên bức tranh tuyên truyền đẹp đẽ, chứng minh chúng tôi vẫn đủ năng lực tiến công", Sergiy nói, nhấn mạnh đây là sự khích lệ rất lớn đối với người dân và quân nhân Ukraine đã kiệt sức sau hơn hai năm giao tranh.

Chiến dịch được kỳ vọng sẽ giúp các nước phương Tây duy trì niềm tin vào Ukraine và tăng cường hỗ trợ nước này, giữa lúc dòng viện trợ đang bị chững lại. Kiểm soát một phần lãnh thổ Nga cũng tạo lợi thế cho Ukraine trong trường hợp hai bên ngồi vào bàn đàm phán.

Dù vậy, triển vọng đối thoại giữa Nga và Ukraine đang ngày càng trở nên xa vời. Moskva nhiều lần khẳng định "không có gì để đàm phán" với Kiev sau khi quân đội Ukraine tấn công tỉnh Kursk.

"Đây có phải chiến dịch thành công hay không? Về mặt quân sự thì không hẳn. Các lợi ích về tinh thần chỉ mang tính tạm thời và đang dần phai nhạt. Nó chỉ có ích nếu nhằm mục đích thúc đẩy đàm phán, nhưng sẽ hoàn toàn vô nghĩa nếu Ukraine không nghĩ tới điều này", Olivier Kempf, chuyên gia tại Quỹ Nghiên cứu Chiến lược của Pháp, nhận định.

Một số chuyên gia phương Tây cho rằng Nga mới là bên hưởng lợi, do quân đội Ukraine phải rút bớt lực lượng phòng thủ tại vùng Donbass để điều sang mặt trận Kursk. "Moskva có thể biến bước lùi ban đầu thành lợi thế chiến lược thật sự", Kempf cho biết.

Vị trí tỉnh Kursk. Đồ họa: RYV

Một số binh sĩ Ukraine ở mặt trận Donbass cũng lo ngại đồng đội sa lầy ở tỉnh Kursk. Sau giai đoạn đầu bị bất ngờ, quân đội Nga đã củng cố lực lượng và đang đẩy mạnh phản công. Moskva hôm 9/10 thông báo tái kiểm soát thêm hai làng ở vùng Kursk, sau khi chiếm lại 12 khu dân cư hồi tháng 9.

"Câu hỏi bây giờ là chúng tôi sẽ làm gì tiếp theo. Chúng tôi lấy đâu ra người và phương tiện để duy trì chiến dịch, chứ chưa nói đến hoàn thành nó? Chỉ có Chúa mới biết chuyện này sẽ kết thúc như thế nào", một binh sĩ Ukraine giấu tên nói.