Trong một bài báo năm 2004 trên Tạp chí Tâm lý học Xã hội và Lâm sàng, các nhà tâm lý học đã sử dụng dữ liệu khảo sát để phân tích hai khái niệm này. Họ xác định "hy vọng tập trung trực tiếp hơn vào việc cá nhân đạt được các mục tiêu cụ thể, trong khi sự lạc quan tập trung nhiều hơn vào mong đợi kết quả trong tương lai".

Nói cách khác, lạc quan là niềm tin rằng mọi thứ sẽ ổn thỏa; hy vọng không tạo ra giả định như vậy mà tin một người có thể hành động để làm mọi thứ tốt hơn.

Không phải lúc nào hy vọng và lạc quan cũng đi đôi với nhau. Bạn có thể là một người lạc quan vô vọng, cảm thấy bản thân bất lực nhưng cho rằng mọi thứ sẽ ổn thỏa. Bạn có thể là một người bi quan đầy hy vọng, người đưa ra những dự đoán tiêu cực về tương lai nhưng tự tin mình thể cải thiện mọi thứ trong cuộc sống của mình và những người khác.

"Nói một cách đơn giản, người lạc quan tin bằng cách nào đó, như thông qua may mắn, hành động của người khác hoặc hành động của chính một người, họ sẽ có tương lai tốt đẹp. Còn người có hy vọng đặc biệt tin tưởng vào khả năng của bản thân để đảm bảo tương lai tốt đẹp cho mình", các nhà tâm lý học nhân cách Gene Alarcon, Nathan Bowling và Steven Khazon (Mỹ), so sánh.

Một nghiên cứu trên tạp san Báo cáo Tâm lý đã chỉ ra mặc dù cả lạc quan và hy vọng đều làm giảm khả năng mắc bệnh, hy vọng có nhiều sức mạnh hơn. Một báo cáo trên Tạp chí Tâm lý Tích cực năm 2013, các nhà nghiên cứu phát hiện những nhân viên có hy vọng cao có khả năng thành công trong công việc cao hơn 28% và khả năng có một sức khỏe tốt và hạnh phúc cao hơn 44% so với nhân viên lạc quan. Nghiên cứu kéo dài nhiều năm về sinh viên từ hai trường đại học ở Anh cũng cho thấy hy vọng dự đoán thành tích học tập tốt hơn trí thông minh, nhân cách hoặc thậm chí thành tích trước đó.

Các nhà nghiên cứu phát hiện hy vọng mang lại lợi ích hơn lạc quan. Ảnh: Patheos

Vậy chúng ta có thể làm gì để gia tăng hy vọng?

1. Hãy tưởng tượng một tương lai tốt đẹp hơn và nêu chi tiết điều gì khiến nó trở nên như vậy

Khi bạn cảm thấy hơi tuyệt vọng, hãy bắt đầu thay đổi cách nhìn của mình. Ví dụ, giả sử thành phố bạn sống đang phải vật lộn với vấn đề vô gia cư và ngày càng có nhiều người hàng xóm không có nơi nương tựa. Bạn có thể kết luận rằng tình hình rất đáng báo động, nhưng cũng có thể làm được nhiều hơn cho những người hàng xóm và chính bạn, nếu tưởng tượng thành phố của mình ít có người vô gia cư và mọi người đều có chất lượng cuộc sống tốt.

Thay vì đắm mình trong sự lạc quan rồi thành phố sẽ tốt và bỏ mặc nó, hãy lập danh sách các yếu tố cụ thể cần được cải thiện. Ví dụ, giá nhà ở phải chăng, chính sách và quy định công tốt hơn, hoặc quan tâm nhiều hơn đến lạm dụng chất kích thích và các nhu cầu chăm sóc sức khỏe tâm thần.

2. Hình dung bản thân đang hành động

Nếu bạn để mọi thứ ở bước một và tự thuyết phục bản thân rằng thời điểm tốt hơn đang ở phía trước, bạn sẽ lạc quan nhưng chưa hy vọng. Vì vậy, bước thứ hai trong bài tập này là tưởng tượng bạn đang giúp đỡ để mang lại một tương lai tốt đẹp hơn.

Tiếp tục với ví dụ ở trên, hãy hình dung bạn làm tình nguyện viên tại một bếp ăn từ thiện, ủng hộ các chính sách của chính quyền thành phố hoặc tuyên truyền về hoàn cảnh của người vô gia cư để nhiều người biết hơn. Tránh ảo tưởng mình là vị cứu tinh, mà hãy tưởng tượng giúp đỡ một người thực sự, thuyết phục một nhà hoạch định chính sách hoặc nâng cao lòng trắc ẩn của những người dân.

Bây giờ, được trang bị đầy hy vọng, bạn có thể chuyển sang bước quan trọng nhất.

3. Hành động

Hãy có tầm nhìn rộng mở về tương lai của vấn đề, nhưng cần khiêm tốn trước những gì bạn đóng góp. Hãy thử vài sự giúp đỡ từ góc độ cá nhân bạn. Có thể hành động đầu tiên không khả quan. Lúc này tiếng nói của sự tuyệt vọng bên trong đầu bạn dễ dàng phát tác. Hãy chống lại điều này bằng suy nghĩ rằng việc mình làm không chỉ có tác động, mà mình còn làm nó với tình yêu, sự nhiệt thành thực sự. Cách của bạn sẽ thay đổi trái tim bạn và có thể tác động đến người khác, đặc biệt khi họ thấy động cơ sau những gì bạn đã làm.

Như mẹ Teresa nói: "Đừng tìm kiếm những điều lớn lao, hãy làm những điều nhỏ bé với tình yêu lớn".