"Bom dẫn đường là một trong những nỗi sợ lớn nhất trên chiến trường. Lực lượng Nga sử dụng chúng một cách triệt để. Tôi không thể bình luận về độ chính xác, nhưng loại bom này có uy lực rất mạnh", Olexandr Solonko, binh sĩ Ukraine đang tham chiến tại mặt trận Zaporizhzhia, cho biết hồi đầu tuần.

Video được đăng trên mạng xã hội hôm 28/8 cho thấy khung cảnh nhóm lính Ukraine thoát chết sau khi phòng tuyến của họ trúng bom dẫn đường Nga. Quả bom rơi cách phân đội Ukraine khá xa, nhưng vẫn tạo ra cột khói bụi khổng lồ và trận mưa đất đá liên tục trút xuống đầu họ.

Trong giai đoạn đầu chiến sự, các chiến đấu cơ hiện đại của Nga như Su-30SM, Su-34 hoạt động không hiệu quả do phải sử dụng bom và rocket không dẫn đường để tấn công mục tiêu Ukraine. Điều này buộc máy bay Nga phải hoạt động trong tầm bắn hiệu quả của nhiều tổ hợp phòng không Ukraine, dẫn tới hàng loạt tổn thất về người và khí tài cho Moskva.

Mọi chuyện bắt đầu thay đổi từ đầu tháng 3, khi không quân Nga bắt đầu sử dụng bom dẫn đường, gây ra mối đe dọa không nhỏ với các đơn vị Ukraine.

Truyền thông Ukraine nói rằng tiêm kích Nga ngày 4/3 thả một quả bom lượn thông minh UPAB-1500 nhằm vào mục tiêu ở tỉnh Chernihiv, cách biên giới khoảng 40 km.

Quân đội Ukraine đêm 24/3 thông báo tỉnh miền bắc Sumy cũng phải hứng chịu đòn không kích nghiêm trọng, khi máy bay Nga thả 11 quả bom FAB-500 gắn Mô-đun Dẫn đường và Cánh nâng Hợp nhất (UMPK).

UMPK gồm thiết bị định vị vệ tinh GLONASS và hệ thống điều khiển để tăng đáng kể độ chính xác, kèm theo cánh nâng cho phép bom bay xa hơn nguyên bản. Đây là phương án tương tự dòng JDAM-ER của Mỹ, giúp biến bom thông thường thành bom thông minh, thay vì phải sản xuất những quả bom dẫn đường chuyên biệt có chi phí cao.

Các nguồn tin tại Nga cho biết một bộ UMPK có giá xuất xưởng khoảng 24.000 USD. Chi phí này rẻ hơn nhiều so với tên lửa dẫn đường Kh-29 có khối thuốc nổ tương đồng và mức giá lên tới 140.000 USD/quả.

Phát ngôn viên không quân Ukraine Yurri Ignat đầu tháng 4 nói rằng chiến đấu cơ Nga thả tới 20 quả bom dẫn đường mỗi ngày nhằm vào các mục tiêu dọc tiền tuyến.

"Lực lượng không quân Nga đã thích ứng với tình hình bằng việc sử dụng bom dẫn đường có khả năng bay xa hơn và độ chính xác cao hơn", Mick Ryan, tướng lục quân về hưu Australia, nhận xét.

Hình ảnh đầu tiên về bom UMPK được công bố hồi tháng 1. Ảnh: Telegram/Fighter_Bomber

Trong gần 6 tháng tiếp theo, máy bay Nga liên tục sử dụng bom lượn thông minh UPAB-1500 và bom dẫn đường FAB-500 UMPK để tấn công lực lượng Ukraine. Binh sĩ Ukraine gọi các loại này là "KAB", tên gọi chung của các loại bom dẫn đường ra đời từ thời Liên Xô.

Bom dẫn đường gắn bộ UMPK khi được máy bay thả từ độ cao lớn có thể bay xa tới 50 km, giúp chiến đấu cơ Nga có thể hoạt động từ ngoài tầm bắn của phần lớn hệ thống phòng không Ukraine.

Bom lượn UPAB-1500B mang khối thuốc nổ nặng hơn một tấn cũng có thể tấn công mục tiêu từ khoảng cách 50 km và phù hợp với nhiều mẫu máy bay chiến thuật của Nga. Loại bom này được Nga ra mắt từ năm 2019, sử dụng hệ thống dẫn đường quán tính và định vị vệ tinh GLONASS, có sai số mục tiêu khoảng 10 m.

Bom lượn UPAB-1500B treo dưới cánh tiêm kích Su-35S Nga. Ảnh: BQP Nga

"Bom lượn UPAB-1500 và FAB-500 UMPK có độ chính xác không quá cao, do hệ thống GLONASS của Nga thua kém GPS do Mỹ phát triển. Tuy nhiên, các quả bom không cần quá chính xác khi chúng mang khối thuốc nổ nặng tới một tấn. Điều nguy hiểm hơn là chúng rất rẻ, cho phép triển khai đại trà trên lượng lớn chiến đấu cơ, gây thêm khó khăn cho lưới phòng không Ukraine", chuyên gia quân sự David Axe viết trên Forbes.

Binh sĩ Ukraine nói rằng các quả bom dẫn đường của Nga thường nhắm vào sở chỉ huy và trung tâm hậu cần, nhưng máy bay đối phương cũng sẵn sàng tập kích những mục tiêu ít quan trọng hơn, như điểm tập kết binh lực hoặc cứ điểm ở tiền tuyến, nếu có máy bay không người lái (UAV) chỉ điểm.

"UAV trinh sát như Orlan, Zala và Supercam rất hiệu quả và gây ra nhiều vấn đề cho chúng tôi. Chúng cho phép đối phương nhận diện mục tiêu, sau đó tung đòn đánh hiệp đồng bằng bom KAB và lượng lớn UAV tự sát như Lancet", Solonko cho hay.

Ưu thế không quân áp đảo của Nga khiến hàng loạt cứ điểm tiền phương của Ukraine liên tục bị theo dõi và tấn công.

"Vạt rừng có một đơn vị trấn giữ đã bị san phẳng hoàn toàn, chỉ còn lại hàng rào. Mạng lưới chiến hào kiên cố tại đó hoàn toàn không thể sử dụng được sau khi liên tục bị ném bom. Nếu quân đội Nga không thể định vị chính xác mục tiêu, họ sẽ ném bom dẫn đường vào những tuyến đường di chuyển của chúng tôi. Lực lượng Nga không tiếc bom dẫn đường", Solonko nói.

Giới chuyên gia phương Tây cho rằng mối đe dọa từ bom dẫn đường Nga là một trong những lý do cản trở đà phản công của Ukraine. Trong vòng 11 tuần chiến đấu ác liệt, các đơn vị Ukraine chỉ tiến được chưa đầy 15 km trên ba trục tác chiến thành công nhất.

Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar hôm 21/8 cho biết Lữ đoàn Xung kích Đường không số 82, đơn vị tinh nhuệ nhất được Kiev gìn giữ suốt nhiều tháng, phải hứng chịu tới 5 cuộc không kích mỗi ngày kể từ khi triển khai ở mặt trận Zaporizhzhia.

Vị trí làng Rabotino. Đồ họa: RYV

Ukraine sau đó tuyên bố mũi tiến công do Lữ đoàn 82 dẫn đầu đã chiếm được làng Rabotino, địa điểm chiến lược tại Zaporizhzhia. Tuy nhiên, tình báo Mỹ gần đây nhận định Ukraine sẽ không đạt được mục tiêu chiến lược là giành lại thành phố Melitopol, trung tâm hậu cần và chỉ huy trọng yếu của Nga, cũng như chia cắt lực lượng Nga tại các tỉnh Kherson, Zaporizhzhia với vùng Donbass.

"Với những người nghĩ rằng mình thật sự thông minh và chỉ trích quân đội Ukraine mất nhiều thời gian để đẩy lực lượng Nga khỏi làng Rabotino, họ chắc chắn đã quên ưu thế không quân và mạng lưới phòng thủ dày đặc của đối phương tại khu vực này", Solonko nêu quan điểm.