Thể loại: Tâm lý

Đạo diễn: Fernando Meirelles

Diễn viên: Anthony Hopkins, Jonathan Pryce

Là quốc gia với diện tích vỏn vẹn 44 ha và dân số 1.000 người, nhưng Vatican luôn được coi là một trong những tiếng nói quan trọng nhất của nền chính trị thế giới với tầm tác động vươn đến mọi quốc gia, mọi châu lục, mọi ngõ ngách của xã hội hiện đại xuyên suốt chiều dài lịch sử.

Đó là bởi đây là nơi đặt trụ sở của Toà thánh Vatican - trái tim của Giáo hội Công giáo La Mã, là nơi đặt niềm tin của trên một tỷ tín đồ Công giáo trên khắp toàn cầu. Do vậy, Giáo hoàng - người đứng đầu Toà thánh Vatican và Giáo hội Công giáo La Mã - đương nhiên thuộc nhóm những nhân vật quyền lực nhất thế giới, là gương mặt được cả tỷ người hướng đến với hy vọng được dẫn dắt, soi sáng trong cuộc sống tinh thần.

Tòa thánh Vatican liên tiếp đem tới những thông tin bất ngờ cho các tín đồ và người dân trên toàn thế giới vào đầu năm 2013.

Để thực hiện trách nhiệm dẫn dắt tín đồ theo tiếng gọi của Chúa, thông thường, một vị Giáo hoàng sau khi được bầu tại cuộc mật nghị giữa các Hồng y sẽ tại vị cho đến cuối đời như cái cách Giáo hoàng John Paul II đã đứng đầu Toà thánh trong suốt 26 năm trước khi qua đời hồi 2005.

Song, tới năm 2013, người kế nhiệm của Giáo hoàng John Paul II là Giáo hoàng Benedict XVI đã khiến Giáo hội Công giáo La Mã và cả thế giới bất ngờ khi tuyên bố từ bỏ vị trí người đứng đầu Toà thánh Vatican. Đó là quyết định mà sau gần tám thế kỷ của lịch sử Công giáo, công chúng mới lại được chứng kiến.

Từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, tín đồ Công giáo và cả thế giới lại đón nhận thêm một bất ngờ khác. Mật nghị của các Hồng y được tổ chức sau khi Giáo hoàng Benedict XVI từ chức lựa chọn Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio trở thành người kế nhiệm với danh hiệu Giáo hoàng Francis.

Lấy tên hiệu nhằm vinh danh Thánh Francis thành Assisi - vị thánh của người nghèo, Giáo hoàng Francis không chỉ là người Nam Mỹ đầu tiên đạt tới ngôi vị cao nhất trong Giáo hội Công giáo La Mã, mà còn sở hữu tính cách và phong thái hoàn toàn trái ngược với vị tiền nhiệm gốc Đức.

Hình ảnh Giáo hoàng Francis trong ngày đăng quang vào tháng 3/2013.

Một bên là tính cách Đức, một bên là tâm hồn Latin của một người con đất nước Argentina. Nếu Hồng y Joseph Aloisius Ratzinger, hay Giáo hoàng Benedict XVI, nghiêm cẩn, bảo thủ, trọng nghi lễ bao nhiêu, thì Hồng y Bergolio lại nồng nhiệt, khao khát sự đổi mới, và coi trọng sự giản dị đến mức sơ sài bấy nhiêu.

Điểm chung duy nhất của cả hai có lẽ chỉ là tình yêu đối với niềm tin Công giáo, và trách nhiệm đã - trong trường hợp của Giáo hoàng Benedict XVI, và đang - trong trường hợp của Giáo hoàng đương nhiệm Francis, trong việc dẫn dắt hơn một tỷ tín đồ Công giáo và là chỗ dựa tinh thần cho họ trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Những góc nhìn mới mẻ về hai vị Giáo hoàng

Tại sao Giáo hoàng Benedict XVI lại từ chức? Liệu Hồng y Ratzinger khi từ đỉnh cao trở về nghỉ hưu có nghĩ ngợi gì khi mà các Hồng y khác lại lựa chọn một người khác biệt hoàn toàn như Giáo hoàng Francis để làm người kế nhiệm cho ông? Và liệu hai vị Giáo hoàng còn có điểm chung nào khác, hay những xung đột về mặt tính cách sẽ mãi đẩy họ rời xa nhau bất chấp niềm tin chung của cả hai người?

Đó là nội dung chính của tác phẩm The Two Popes - bộ phim mới nhất của đạo diễn người Brazil Fernando Meirelles. Lấy bối cảnh chính là Cung điện Castel Gandolfo - dinh thự mùa hè của các Giáo hoàng và Nhà nguyện Sistine của Toà thánh Vatican, chuyện phim là những ngày hè nóng bỏng hồi 2012 khi Giáo hoàng Benedict XVI đang vấp phải vô số khó khăn về sức khoẻ và rắc rối đến từ các bê bối của cộng sự thân tín, tới mức phải cân nhắc quyết định từ chức.

Những góc nhìn khác lạ về hai vị Giáo hoàng được diễn giải rất tự nhiên trong phim.

The Two Popes cứ thế xoay quanh những buổi đối thoại về giáo lý và chuyện đời của Giáo hoàng Benedict XVI (Anthony Hopkins) và Đức Hồng y Bergoglio (Jonathan Pryce) - người bay từ Argentina tới Vatican chỉ với nguyện vọng được Giáo hoàng chấp thuận đơn xin nghỉ hưu mà không hề ngờ rằng vị lãnh đạo tối cao của mình còn đang có ý đồ khác.

Giả như không theo dõi The Two Popes, phần đông công chúng hẳn đã rất quen thuộc với hình ảnh Giáo hoàng Francis giản dị trong ăn mặc và phong thái, nhưng hết sức cấp tiến trong cách suy nghĩ và phát ngôn với rất nhiều tuyên bố thẳng thắn thuộc dạng hiếm thấy từ Toà thánh Vatican - nơi luôn cố gắng giữ khoảng cách nhất định với các sự kiện chính trị, hay trào lưu xã hội đương đại.

Giáo hoàng Francis không ngại bày tỏ quan điểm ủng hộ toàn cầu hoá, ủng hộ cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, ủng hộ việc chấp thuận dân di cư từ nước nghèo sang nước giàu, và cũng sẵn sàng phản đối các vị lãnh đạo muốn lèo lái quốc gia của họ theo chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa bảo hộ.

Và tuy đã rút lui vào hậu trường được 7 năm, nhưng Đức Hồng y Ratzinger khi còn tại vị Giáo hoàng vẫn để lại ấn tượng với những ai hay theo dõi thời sự về quan điểm hết sức bảo thủ trong mọi vấn đề liên quan đến Công giáo hay Toà thánh.

Vừa là ánh sáng soi đường cho cả tỷ giáo dân Công giáo, vừa là đích ngắm của vô số hãng truyền thông và thậm chí là báo chí lá cải trong tư cách là “người của công chúng”, cả hai gần như bị đóng đinh vào những góc nhìn như thế trong mắt công chúng.

Nhiều tình tiết cho thấy cả Giáo hoàng Benedict XVI và Giáo hoàng Francis cũng có những tâm tư hết sức bình dị, đời thường, dù cả hai được coi là những cá nhân gần với Chúa nhất.

Song, có lẽ không nhiều người biết về quá khứ đau thương của Giáo hoàng Francis. Đức cha Jorge Mario Bergoglio từng là một giáo sĩ Dòng Tên sống trong xã hội Argentina rên xiết dưới gót giày bạo tàn của chế độ độc tài quân sự.

Cũng không mấy ai từng được nghe những nốt đàn réo rắt của Giáo hoàng Benedict XVI - người tuy có thể không biết gì về văn hoá đương đại, về The Beatles, về Yellow Submarine, nhưng lại tinh thông về tiếng Latin và dương cầm cổ điển.

Những gương mặt rất khác ấy của hai người đàn ông gần với Chúa hơn ai hết được khắc hoạ rất rõ trong The Two Popes - một tác phẩm không chỉ đơn thuần là những cuộc đối thoại đầy triết lý giữa hai vị Giáo hoàng.

Sự trở lại của Fernando Meirelles

Với sự cộng tác của nhà biên kịch xuất sắc Anthony McCarten, Fernando Meirelles đã chứng tỏ rằng sau những thất bại liên tiếp của Blindness (2008) và 360 (2011), ông vẫn còn nguyên vẹn khả năng xử lý những đề tài luôn phức tạp, đậm chất thực tế gai góc như tác phẩm đã đưa tên tuổi ông đến với thế giới là City of God (2002) và The Constant Gardener (2005).

Nhưng bối cảnh nhuốm màu bạo lực và bi thương của City of God với những vụ đấu súng đẫm máu giữa các băng đảng đường phố ở Brazil, và của The Constant Gardener về một Lục địa Đen đầy rẫy tội ác rõ ràng là mảnh đất màu mỡ cho Meirelles đẩy sự kịch tính và mức độ hấp dẫn vượt quá cả sự mong đợi của khán giả.

Đạo diễn Fernando Meirelles thử sức với một đề tài tưởng như khô khan sau hai thất bại liên tiếp.

Trong khi đó, The Two Popes không có được cái may mắn ấy. Bộ phim có thể được tóm gọn chỉ trong một câu rất ngắn: cuộc đối thoại về đức tin của hai người già.

Song, bằng việc đưa vào cuộc nói chuyện những mảnh ghép tưởng chừng rời rạc nhưng mang tính kết nối rất lớn để làm nổi bật cả chất đạo và đời, bộ phim không chỉ cung cấp cho khán giả thêm nhiều câu chuyện ít biết về hai nhân vật vốn đã quá nổi tiếng với công chúng, mà còn giúp người xem có thêm sự hứng thú khi theo dõi hai vị lãnh đạo tối cao của tôn giáo nói chuyện về Chúa, nhưng cùng với đó là những suy tư, mong muốn, thậm chí là nỗi buồn hết sức đời thường.

Dù Fernando Meirelles hoàn toàn xứng đáng với những lời khen về tài năng biến một “cuộc nói chuyện của hai ông già” trở thành The Two Popes hấp dẫn, sau khi xem phim, có lẽ một số khán giả vẫn sẽ cảm thấy hơi thất vọng bởi vị đạo diễn người Brazil chọn cách tiếp cận tương đối an toàn khi mô tả hai vị Giáo hoàng, đặc biệt là đối với Đức Hồng y Bergoglio hay Giáo hoàng Francis sau này.

Ngay cả khi so sánh với hình ảnh của một vị Giáo hoàng khác trong phim là Giáo hoàng Benedict XVI, Đức Hồng y Bergoglio trong The Two Popes hiện ra hết sức thánh thiện và cao quý vượt mức. Có thể Fernando Meirelles chỉ đơn thuần tôn trọng sự thật khi khắc hoạ chân dung Giáo hoàng Francis.

Nhưng bởi The Two Popes vẫn phần nào né tránh những chủ đề gai góc nhất liên quan tới Giáo hội Công giáo, như nạn ấu dâm của giáo sĩ Công giáo, hay tệ tham nhũng từng một thời lan tràn trong lòng Vatican, và cả xu hướng suy giảm niềm tin đối với Công giáo, nên người xem có quyền đặt dấu hỏi rằng liệu hình ảnh Giáo hoàng Francis trên màn ảnh có thực sự phản ánh suy nghĩ thâm trầm và cá tính phức tạp của người đứng đầu tôn giáo đông tín đồ nhất thế giới hay không.

Diễn xuất đẳng cấp của hai diễn viên gạo cội

Ấn tượng lớn nhất của The Two Popes để lại trong lòng khán giả có lẽ chính là sự ăn ý đến hoàn hảo trong diễn xuất của hai diễn viên gạo cội: Jonathan Pryce trong vai Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio, và Anthony Hopkins trong vai Giáo hoàng Benedict XVI.

Trong một tác phẩm có nhịp điệu chậm rãi và không quá nhiều kịch tính, Pryce và Hopkins đã thể hiện xuất sắc sự thanh thản nhưng thâm trầm đặc trưng của những vị lãnh đạo tôn giáo - những người hiểu hơn ai hết sức mạnh của Chúa trong việc soi sáng đưa đường cho tín đồ, và cũng đồng thời là những học giả uyên bác về thần học, về triết học, về vốn sống và nhân sinh quan vốn chỉ có thể sở hữu khi đã đi hết phần lớn cuộc đời để trải nghiệm.

Cả Jonathan Pryce và Anthony Hopkins đều hoàn toàn xứng đáng với những đề cử tại Oscar 2020.

Với đài từ rất đẹp và cặp mắt biết nói, nam diễn viên 72 tuổi người xứ Wales Jonathan Pryce chắc chắn sẽ làm chính Giáo hoàng Francis phải tự hào. Bằng tài năng diễn xuất của mình, ông giới thiệu đến công chúng một Đức Hồng y Bergoglio có cuộc đời đầy sự kiện và chưa bao giờ hết tâm tư vì số phận của những người nghèo khổ, của những tín đồ Công giáo đang ngày ngày hướng về phía ông để tìm kiếm cơ hội lắng nghe những lời khuyên nhủ, những chia sẻ chân tình.

Phải vào vai một nhân vật có cá tính trầm buồn là Giáo hoàng Benedict XVI, nhưng huyền thoại điện ảnh 82 tuổi Anthony Hopkins - một đồng hương người xứ Wales của Jonathan Pryce - cũng hết sức thành công trong việc tạo dựng nên hình ảnh một vị Giáo hoàng bảo thủ, truyền thống, nhưng thực ra vẫn ẩn chứa trong lòng rất nhiều tâm trạng, rất nhiều suy nghĩ tưởng chừng không thể sẻ chia với ai khác ngoài Chúa.

Không phải là một tác phẩm hoàn hào và cũng không thực sự dễ xem đối với những khán giả muốn tìm kiếm những phút giây giật gân để giải trí, nhưng The Two Popes chắc chắn vẫn có những khán giả trung thành của riêng mình.

Bởi bộ phim mới nhất của đạo diễn Fernando Meirelles có thể coi như khoảng lặng cần thiết giữa dòng đời tấp nập để khán giả dừng lại và cảm nhận nhân sinh quan, thế giới quan, và cả những suy nghĩ, tâm thế về niềm tin tôn giáo, niềm tin vào con người, của hai cái tên đã và đang là ngọn đuốc soi lối cho hàng trăm triệu người trên khắp thế giới.