Cựu tổng thống Donald Trump và Phó tổng thống Kamala Harris bước vào cuộc tranh luận tối 10/9 với sự tương phản rõ ràng về cả phong cách, chính sách và tầm nhìn. Giới chuyên gia đánh giá Phó tổng thống đảng Dân chủ đã buộc ứng viên đảng Cộng hòa phải thu mình về thế thủ trong cuộc đối đầu với hàng loạt đòn công kích về vấn đề phá thai, năng lực đảm nhiệm chức vụ và rắc rối pháp lý Trump đang vướng phải.

"Harris rõ ràng đang cố gắng thể hiện quyền lực, thái độ nghiêm túc và trưởng thành, tôi nghĩ bà ấy đã làm điều đó khá tốt", Martha Johnson, phó giáo sư ngành quản lý chính phủ tại Đại học Northeastern, bình luận.

Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris trong cuộc tranh luận tối 10/9 với đối thủ đảng Cộng hòa Donald Trump. Ảnh: AFP

"Màn hình chia đôi và góc máy quay có lợi cho Harris", Johnson nói. "Bà ấy là một phụ nữ thấp bé, còn Trump thì khá cao. Thường thì trong chính trị, chiều cao rất quan trọng. Với màn hình như vậy, họ có vẻ cùng chiều cao và kích thước, qua đó làm tăng thêm sự nghiêm nghị cho bà ấy".

Vấn đề tuổi tác giữa Phó tổng thống 59 tuổi và cựu tổng thống 78 tuổi cũng được thể hiện rõ trên màn hình chia đôi. Ông Trump từng có lợi thế trước ông Biden về khía cạnh này, nhưng giờ đây, ông ở thế yếu. "Donald Trump hôm nay trông thật già", nhà báo Dana Bash của CNN bình luận.

Harris bắt đầu cuộc tranh luận bằng cách chỉ trích "thuế bán hàng của Trump" đối với tầng lớp trung lưu. Bà ám chỉ kế hoạch tăng thuế đối với hàng hóa nhập khẩu mà cựu tổng thống theo đuổi, cho rằng nó sẽ khiến giá sản phẩm tăng, tạo gánh nặng cho các hộ gia đình.

Vấn đề phá thai đã thúc đẩy một cuộc trao đổi kéo dài giữa hai ứng viên. Đỉnh điểm của màn đấu khẩu là khi người điều phối Linsey Davis phải vào cuộc để bác bỏ tuyên bố sai từ Trump rằng một số bang cho phép giết trẻ sơ sinh ngay sau khi chào đời.

Harris cho biết bà ủng hộ "khôi phục các biện pháp bảo vệ của phán quyết Roe chống lại Wade". Đây là phán quyết khiến phá thai thành một quyền được hiến pháp Mỹ công nhận nhưng đã bị Tòa án Tối cao bác bỏ vào năm 2022. Hiện vấn đề cho phép phá thai hay không do các bang tự ấn định.

"Donald Trump chắc chắn không có quyền bảo phụ nữ phải làm gì với cơ thể mình", bà nhấn mạnh.

Những người điều phối tranh luận hỏi Trump liệu ông có hối hận về vụ bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021 hay không. Cựu tổng thống không nghĩ rằng ông phải hành động khác đi vào ngày hôm đó, cho rằng những người tham gia cuộc bạo loạn đã bị truy tố một cách bất công.

Harris, người có mặt tại Đồi Capitol vào ngày 6/1, nhấn mạnh phản ứng của Trump đối với vụ bạo loạn "không phải một tình huống đơn lẻ", nhắc tới những sự việc trước đây khi cựu tổng thống từ chối lên án các nhóm thù hận.

"Đối với tất cả những người đang xem và nhớ về ngày 6/1, chúng ta không cần thiết phải đối mặt với nó một lần nữa", bà nhấn mạnh.

Giới chuyên gia nhận định Trump đã bình tĩnh trong những phút đầu tranh luận nhưng nhanh chóng trở nên kích động trước loạt đòn công kích từ đối thủ. Bà Harris, người từng là công tố viên và tổng chưởng lý, đã nhắc đến những chủ đề nhạy cảm với ông, khiến ông Trump phải tung ra một loạt lời đáp trả mơ hồ và gây tranh cãi.

Bà mỉa mai các cuộc mít tinh của Trump, khiêu khích ông bằng cách nói rằng mọi người thường bỏ về sớm "vì kiệt sức và buồn chán". Trump, người thường xuyên ám ảnh bởi quy mô đám đông ủng hộ mình và Harris tại các sự kiện vận động tranh cử, đáp lại rằng "chúng tôi có những cuộc mít tinh lớn nhất, đáng kinh ngạc nhất lịch sử chính trị".

Ông sau đó cố gắng xoay chuyển chủ đề sang một tuyên bố chưa được kiểm chứng rằng những người nhập cư Haiti ở Springfield, Ohio, "ăn thịt thú cưng" của cư dân.

Bà Harris đã bật cười và lắc đầu khi nghe ông Trump nhắc đến vấn đề này, phản bác lại rằng kiểu phát ngôn này của Trump là lý do nhiều người thuộc đảng Cộng hòa chuyển sang ủng hộ bà.

Nick Beauchamp, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Northeastern, đánh giá chiến lược tranh luận của Harris có hai điểm chính: "Đầu tiên là thể hiện rõ sự khác biệt với Trump và sau đó là chọc giận ông ấy nhằm khiến cựu tổng thống tung ra những lời chỉ trích không mấy hấp dẫn".

"Harris rõ ràng đã chuẩn bị một loạt chủ đề mà bà ấy biết Trump nhạy cảm, đồng thời tiếp tục đưa ra những lời chế giễu ngay cả khi chúng không phải mối quan tâm chính của khán giả, bởi vì chúng kích động Trump thể hiện cơn thịnh nộ của mình", Beauchamp nhận định.

Theo Johnson, Harris đã cố gắng thể hiện rằng mình sẽ trở thành một tổng thống của tất cả mọi người. "Phó tổng thống hạ thấp những quan điểm gây tranh cãi và thực sự cố gắng tập trung vào thông điệp chung về ổn định, tự do, tiến bộ, tập trung vào các gia đình, tầng lớp trung lưu và doanh nghiệp nhỏ", bà nhận xét.

Một số đảng viên Cộng hòa phải thừa nhận cựu tổng thống đã gặp khó khăn. "Trump đã bỏ lỡ cơ hội tập trung công kích Biden - Harris về kinh tế và biên giới, thay vào đó mắc bẫy và đi sâu vào việc phủ nhận kết quả bầu cử hay việc người nhập cư đang làm hại đến thú cưng của chúng ta", Marc Short, cựu chánh văn phòng cho phó tổng thống Mike Pence, nhận xét.

Ông Trump trong cuộc tranh luận tối 10/9. Ảnh: AP

Chuyên mục dự đoán bầu cử tổng thống trên trang PredictIt cho thấy khả năng chiến thắng của Trump đã giảm từ 52% xuống còn 47% sau cuộc tranh luận. Tỷ lệ này của bà Harris trong khi đó tăng từ 53% lên 55%.

Trong một động thái thể hiện tự tin, chiến dịch của Phó tổng thống Harris đã ngay lập tức thách thức cựu tổng thống Trump tham gia cuộc tranh luận thứ hai. Chiến dịch cũng nhận cú hích lớn khi siêu sao nhạc pop Taylor Swift thông báo trên tài khoản Instagram 283 triệu người theo dõi rằng cô sẽ bầu cho bà. Bài đăng đã nhận được gần hai triệu lượt "like" trong vòng 25 phút.

Theo David Litt, người viết diễn văn hàng đầu của cựu tổng thống Obama, đảng Dân chủ có thể mở tiệc tối nay.

"Những người theo đảng Dân chủ như tôi đã rất đau khổ sau khi Trump đánh bại Biden trong cuộc tranh luận đầu tiên. Tối nay, chúng tôi ăn mừng", ông nói. "Phó tổng thống Harris đã bình tĩnh, điềm đạm và đưa ra tầm nhìn chính sách rõ ràng, gây được tiếng vang với những cử tri còn đang do dự. Trump có một nhiệm vụ là liên kết Harris với các chính sách không được ưa chuộng của Biden và rõ ràng là ông đã quên mất nhiệm vụ này".

Litt cho rằng cựu tổng thống đã liên tục "mắc bẫy" dẫn đến "những câu trả lời lan man, dài dòng, khiến ông trở nên bối rối và mang đến cảm nhận rằng ông hoàn toàn không đủ năng lực lãnh đạo".

Dù vậy, theo Jonathan Bronitsky, người viết diễn văn cho cựu bộ trưởng tư pháp Mỹ Bill Barr, cựu tổng thống Trump vẫn có nhiều khoảnh khắc nổi bật với những bình luận dí dỏm mang phong cách riêng của ông.

Khi ứng viên Cộng hòa đang chỉ trích đối thủ về việc bà Harris đã một số lần thay đổi quan điểm trong sự nghiệp chính trị, bao gồm vấn đề khai thác dầu đá phiến và cắt giảm ngân sách của cảnh sát, Phó Tổng thống Mỹ định ngắt lời ông.

"Đợi một chút, tôi đang nói. Làm ơn, nếu bà không phiền. Điều đó có nghe quen không?", ông Trump nói.

Ông đã dùng chính "chiêu cũ" của bà Harris để đối phó. Trong cuộc tranh luận năm 2020 với Mike Pence, người khi đó là Phó tổng thống Mỹ, bà Harris gây chú ý khi phản ứng lại việc bị ông Pence ngắt lời bằng cách đáp: "Thưa ngài Phó tổng thống, tôi đang nói. Chúng ta có thể trao đổi quan điểm nếu ngài không cắt ngang lời tôi".

"Trump đã đi đúng trọng tâm, cho thấy được lòng nhiệt huyết và nỗi tức giận thực sự trước tình trạng suy thoái của đất nước trong 4 năm qua. Nỗi thất vọng mà ông ấy thể hiện chắc chắn sẽ được vô số người dân chia sẻ", Bronitsky bình luận.