Dải đất tươi tốt này tạo nên một “bức tường vững chắc”, giúp bao bọc thung lũng khỏi những kẻ xâm lược tiềm tàng nhờ những đỉnh núi cao và những con đèo hẹp.

Tại đây, các cựu chiến binh mujahedeen và lực lượng biệt kích Afghanistan đã tập hợp lại sau khi Taliban lên nắm quyền. Họ thề sẽ chiến đấu đến cùng với lực lượng này.

Với lịch sử kháng chiến và danh tiếng về sự bất khả xâm phạm, thung lũng Panjshir dường như là một địa điểm lý tưởng cho lực lượng phản kháng xây dựng cứ địa, theo New York Times. Tuy nhiên, đến ngày 6/9, Taliban tuyên bố đã chiếm được toàn bộ tỉnh Panjshir.

“Chiến sự gần như đã chấm dứt”

Khi phóng viên New York Times đến thăm thung lũng Panjshir vào ngày 14/9, ở hai bên đường, những tấm áp phích về các chiến binh ngã xuống từ các cuộc chiến trước đây đã bị xé bỏ.

Những đàn gia súc lang thang đã thế chỗ của những dòng xe cộ tấp nập thường ngày. Không khí im lặng chỉ bị phá vỡ bởi những tiếng thánh ca Hồi giáo cất lên từ những chiếc loa trong xe tải của Taliban.

Tuy nhiên, một phát ngôn viên của Mặt trận Kháng chiến Quốc gia Afghanistan (NRF) khẳng định rằng "cuộc chiến còn lâu mới kết thúc".

Những người dân đang bước đi tại Bazarak, tỉnh Panjshir. Ảnh: New York Times.

Người phát ngôn Ali Maisam Nazary cho biết: “Lực lượng của chúng tôi đóng quân trên khắp thung lũng”.

Song, khi đi 40 dặm (khoảng 64 km) quanh tỉnh và thủ phủ tỉnh Bazarak, ít nhất vào lúc này, chiến sự gần như đã chấm dứt. Dấu hiệu kháng cự dường như chỉ bó hẹp trong khu vực miền núi khó có thể tiếp cận bằng cách đi bộ hoặc bằng xe cộ.

Hầu hết cư dân đã chạy trốn trước khi giao tranh xảy ra. Những người ở lại đang phải vật lộn với giá cả tăng vọt và sự thiếu thốn lương thực.

Trong những tuần giao tranh và thậm chí sau đó, các báo cáo về việc Taliban vi phạm nhân quyền đối với các chiến binh kháng chiến bị bắt và dân thường đã lan truyền khắp mạng xã hội. Tuy nhiên, các căn cứ về hành vi khám xét từng nhà, bắt giữ hay các vụ hành quyết công khai đều bị Taliban phủ nhận.

Điện và các trạm phát sóng điện thoại đều bị cắt, tạo điều kiện cho những câu chuyện và tuyên bố trái ngược về các vụ thảm sát, thanh lọc sắc tộc và các cáo buộc sai lệch xuất hiện tràn lan.

Patricia Gossman, thuộc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền châu Á, cho biết tổ chức của bà đã theo dõi nhiều tuyên bố về hành vi tàn bạo của Taliban, song rất khó để xác nhận chúng.

Không khí yên tĩnh tại thung lũng

Đầu tuần này, Basir Abdul, người đã dành 40 năm sống ở Đức, đã trở về nhà qua thung lũng Panjshir. Ông thấy nơi đây gần như rất vắng vẻ.

Khi về đến nhà, ông Abdul đã đánh giá một vài hư hại xung quanh căn nhà. Một vài cửa sổ bị vỡ và có dấu hiệu cho thấy những kẻ đột nhập đã ngủ trong phòng.

“Tôi không chắc đây là "tác phẩm" của Taliban hay những tên trộm, nhưng có người đã đột nhập vào khi tôi đi”, ông cho biết.

Bên ngoài, ông Abdul nhìn lướt qua đường chân trời. Tại căn nhà của mình, ông có thể nhìn rõ lăng mộ của Ahmad Shah Massoud, thủ lĩnh mujahedeen nổi tiếng.

“Thung lũng có vẻ yên tĩnh”, ông Abdul nói.

Sabawoon, một chỉ huy đơn vị của Taliban cho biết: "Cuộc chiến đã kết thúc ở Panjshir". Ảnh: New York Times.

Cách đó không xa, một nhóm chiến binh Taliban đang thu thập những chiếc xe bán tải. Những chiếc xe này vẫn mang biểu tượng của lực lượng Afghanistan đã thất thủ.

“Cuộc chiến đã kết thúc ở Panjshir”, Sabawoon, một chỉ huy đơn vị của Taliban cho biết.

“Hòa bình sẽ đến ngay bây giờ. Chúng tôi hoan nghênh những người hạ vũ khí xuống, và những người chống đối sẽ không có kết cục tốt đẹp”, vị này chia sẻ với New York Times.

Tiến sĩ Gina Portella, điều phối viên bộ phận y tế của Tổ chức Phi chính phủ Emergency cho biết một bệnh viện phẫu thuật và phụ sản ở thung lũng đã tiếp nhận 60-70 người bị thương do xung đột trong những tuần gần đây.

“Chúng tôi đã chuẩn bị cho tình huống thương vong hàng loạt trước khi các cuộc đụng độ bắt đầu", tiến sĩ Portella nói.

"Bởi vì nhiều thường dân đã rời thung lũng trước khi giao tranh xảy ra, con số thương vong ở mức tương đối thấp”, bà cho biết.

Một người từng phục vụ cho chính quyền bị lật đổ cho biết dù không còn kháng cự, họ vẫn chưa đầu hàng. Anh cho biết rằng Qari Qudratullah, tân Tỉnh trưởng, đang họp với các trưởng lão để thảo luận về một cuộc chuyển giao hòa bình.

Mullah Hafiz Osman, một quan chức của Taliban, sau đó xác nhận thông tin này là đúng. Trong khi đó, ông Nazary, phát ngôn viên của phe kháng chiến, bác bỏ tuyên bố này.

Người dân tại thung lũng Panjshir nói rằng Taliban từ lâu đã hoạt động trong thung lũng. Bên cạnh đó, việc tiếp quản của Taliban đã được dàn xếp bởi một số cư dân.

Khi Taliban lần đầu tiên tiến vào Panjshir, Sahar, 17 tuổi và gia đình cô đã cố thủ trong nhà. Họ nghĩ rằng quân kháng chiến cuối cùng sẽ đánh đuổi được lực lượng Taliban. Tuy nhiên, cuộc giao tranh ngày càng đến gần họ hơn.

Những người hàng xóm bắt đầu chạy trốn, Sahar cho biết. Theo chia sẻ, chú và anh họ của cô đã bị chặn lại tại một trạm kiểm soát của Taliban gần làng. Họ đã bị Taliban đánh đập và ra lệnh giao nộp vũ khí cũng như khai ra tên của quân kháng chiến.

Tuần trước, gia đình cô đã trốn thoát qua núi. Họ đã đi bộ trong 5 ngày, vượt qua những thung lũng xa xôi và nhiều rặng núi. Sahar đã 3 lần ngất xỉu vì mất nước. Còn cha cô, người đang mắc bệnh tiểu đường, đã gần như suy sụp.

Cuối cùng, họ đã đi nhờ xe đến thủ đô Kabul, nơi những người thân của gia đình họ đang sống.

“Chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra", Sahar nói qua điện thoại từ Kabul. "Chúng tôi có thể không bao giờ quay trở lại được nữa".