Ngày 25/1, tập đoàn khai thác mỏ Rio Tinto thông báo một viên chứa chất phóng xạ Caesium-137 (Cs-137) có kích thước nhỏ hơn đồng xu đã bị thất lạc trên đường vận chuyển, khiến giới chức bang Tây Australia dốc toàn lực thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm dường như "bất khả thi".

Viên phóng xạ bị thất lạc trên tuyến đường vận chuyển từ khu mỏ Gudai-Darri ở thị trấn Newman đến một kho hàng phía bắc trung tâm thành phố Perth. Điều này đồng nghĩa giới chức sẽ phải lùng sục trên chặng đường hơn 1,400 km để tìm kiếm một vật thể hình trụ có đường kính khoảng 6 mm, dài 8 mm, chỉ lớn hơn hạt đậu một chút.

Giới chức bang Tây Australia lập tức hành động, huy động các lực lượng đặc biệt cùng lính cứu hỏa để tìm kiếm viên phóng xạ. Nhiều chuyên gia khoa học hạt nhân, quản lý khẩn cấp, bảo vệ bức xạ trên toàn quốc cũng được yêu cầu trợ giúp.

Giả thuyết ban đầu là chiếc xe tải trong quá trình vận chuyển đã rung lắc mạnh, khiến viên phóng xạ rơi khỏi hộp chuyên dụng và lọt xuống một lỗ đinh tán bị long ra rồi thất lạc. Giới chức cũng lo ngại rằng nó có thể rơi trên đường và kẹt vào rãnh lốp ôtô qua lại, khiến công tác tìm kiếm trở nên khó khăn hơn.

Cs-137 được sử dụng trong máy đo bức xạ khai thác mỏ. Người không mặc trang phục bảo hộ đứng gần viên phóng xạ này có nguy cơ bị rát da hoặc bỏng phóng xạ. Mức phơi nhiễm khi đứng cách vật thể khoảng một mét sẽ tương đương chụp phim X-quang 17 lần liên tục.

Bản sao viên phóng xạ bị thất lạc bên cạnh một chai nước. Ảnh: ABC.

Ngày 26/1, giới chức bắt đầu tìm kiếm ở Perth và xung quanh mỏ ở Newman. Ngày hôm sau, họ dốc toàn lực cho chiến dịch tìm kiếm và ban bố cảnh báo "nguy cơ chất phóng xạ", gửi một thông điệp tới người dân: "Hãy tránh xa viên nang nguy hiểm này".

Lực lượng tìm kiếm sử dụng máy đo bức xạ Geiger-Muller cầm tay, có khả năng phát hiện phóng xạ trong bán kính 20 mét, tập trung vào tuyến đường mà chiếc xe tải đã đi qua, cùng các khu vực đô thị ở Perth.

"Chúng tôi không tìm viên phóng xạ bằng mắt thường, mà dựa vào các thiết bị dò bức xạ, với hy vọng chúng sẽ dẫn chúng tôi tới nơi cần đến", một phát ngôn viên cảnh sát bang Tây Australia nói.

Ngày 28/1, một thiết bị Geiger-Muller phát hiện bức xạ bất thường tại địa điểm gần cao tốc Great Northen. Cảnh sát đã tập trung lực lượng, thiết bị tìm kiếm ở khu vực này, song không phát hiện viên phóng xạ.

Một ngày sau, chính phủ Australia phê duyệt các nguồn lực bổ sung để hỗ trợ bang Tây Australia thực hiện chiến dịch tìm kiếm. Những người điều hành cuộc tìm kiếm bắt đầu lên kế hoạch cho giai đoạn tiếp theo.

Theo truyền thông địa phương, trong các thiết bị chính phủ cung cấp có các cổng đo bức xạ (RPM) đối với người, phương tiện đi qua, thường dùng tại sân bay và máy quang phổ tia gamma (GRS), có khả năng đo sự phân bố năng lượng của bức xạ gamma.

Darryl Ray, nhân viên kiểm soát sự cố tại cơ quan khẩn cấp, cho biết các thiết bị này có thể được gắn vào ôtô, giúp lực lượng tìm kiếm có thể phát hiện dấu vết viên phóng xạ trong khi di chuyển với tốc độ khoảng 50 km/h. "Rà soát toàn bộ quãng đường 1.400 km mất khoảng năm ngày", ông nói.

Nhưng đến cuối ngày 31/1, họ vẫn chưa xác định được dấu vết viên phóng xạ.

Địa điểm lực lượng tìm kiếm phát hiện viên phóng xạ thất lạc gần tuyến đường từ mỏ Gudai-Darri đến Perth, ngày 1/2. Ảnh: BBC.

Tin mừng đến vào ngày 1/2, khi các nhân viên tổ chức Công nghệ và Khoa học Hạt nhân Australia thông báo đã tìm thấy viên phóng xạ lúc 11:13am gần thị trấn Newman, cách đường cao tốc hai mét. Vị trí này nằm cách khu mỏ Gudai-Darri khoảng 200 km, nên giới chức tin rằng viên phóng xạ bị rơi khỏi xe khi nó chưa đi được xa.

"Đó là một đoạn đường khá vắng vẻ", Darren Klemm, ủy viên Cơ quan Cứu hỏa và Khẩn cấp, cho biết trong cuộc họp báo. "Khi chỉ số trên máy đo bức xạ đột nhiên tăng vọt, những người tìm kiếm trong xe rất ngạc nhiên".

Sau khi kiểm tra mã seri trên thiết bị, họ xác nhận đó chính là viên phóng xạ thất lạc. Nó được tìm thấy cách thị trấn Newman khoảng 74 km, cách khu mỏ khoảng 200 km. Giới chức cho hay dường như không ai bị thương, viên phóng xạ cũng không bị dịch chuyển sau khi rơi xuống đường.

Viên phóng xạ khi được tìm thấy. Ảnh: BBC

Phó giáo sư Nigel Marks từ Đại học Curtin ở Tây Australia ca ngợi phát hiện này là một "chiến thắng của khoa học".

Chủ tịch Hội đồng Phóng xạ Australia sẽ điều tra chính xác nguyên nhân khiến viên phóng xạ thất lạc, cũng như xác định khả năng sai phạm của tập đoàn khai mỏ Rio Tinto.

Sau khi viên phóng xạ được tìm thấy, Simon Trott, giám đốc điều hành Rio Tinto, cho biết tập đoàn sẽ "hợp tác điều tra đầy đủ", thêm rằng sẽ thanh toán chi phí tìm kiếm nếu chính phủ yêu cầu.