"Nhờ các đơn vị phòng thủ tại Mariupol, Ukraine đã có thêm khoảng thời gian cực kỳ quý giá để huy động quân dự bị, tái tập hợp lực lượng, cũng như nhận viện trợ quân sự từ các đối tác", Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar ngày 17/5 cho biết.

Bà Maliar ca ngợi lực lượng cố thủ tại "pháo đài ngầm" Azovstal vì đã nỗ lực phòng thủ và cầm chân quân đội Nga tại Mariupol trong thời gian dài. "Họ đã hoàn thành mọi nhiệm vụ của mình, song chúng tôi không thể giải vây cho Azovstal bằng biện pháp quân sự", Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine thừa nhận.

Trước đó, lực lượng cố thủ dưới hầm ngầm của nhà máy thép Azovstal, chủ yếu là Tiểu đoàn Azov thuộc Vệ binh Quốc gia Ukraine, đã nhiều lần kêu gọi chính quyền Kiev triển khai lực lượng phá vây, giúp họ thoát ra ngoài. Tuy nhiên, các lãnh đạo quân đội Ukraine cũng như giới chuyên gia quân sự đều cho rằng phương án này là bất khả thi.

Lý do Ukraine không thể giải vây cho Azovstal

Chuẩn tướng Oleksii Gromov, cục trưởng Cục Tác chiến thuộc Bộ Tổng tham mưu quân đội Ukraine, tuần trước thừa nhận rất khó để tổ chức một chiến dịch phản công quy mô lớn nhằm giải vây cho Mariupol và nhà máy thép Azovstal.

Tướng Gromov cho hay để giải vây cho Azovstal, quân đội Ukraine sẽ phải huy động một lực lượng cùng khí tài đáng kể để đột phá vào vòng vây của các đơn vị Nga đang bao vây quanh nhà máy. Họ đóng vai trò là lực lượng tấn công nên phải có quân số lớn gấp ba lần đối thủ, điều không thể thực hiện trong bối cảnh quân đội Ukraine đang phải căng mình chống đỡ trên chiến tuyến dài gần 500 km ở miền đông.

Trong khi đó, đơn vị quân đội Ukraine gần nhất đang hiện diện cách thành phố cảng Mariupol khoảng 150-200 km. Lực lượng bộ binh cùng tăng thiết giáp Ukraine không thể nhanh chóng vượt quãng đường này mà không bị trinh sát Nga phát hiện và tập kích bằng hỏa lực pháo binh, không quân.

"Đối phương tạo ra hệ thống hàng rào kỹ thuật và tuyến phòng thủ rộng khắp, có thể dẫn đến tổn thất đáng kể cho quân đội của chúng tôi nếu tiến hành chiến dịch đột kích để phá vây", ông Gromov nói.

Ông cho biết lực lượng Nga cũng đã triển khai nhiều biện pháp đối phó với hoạt động tiếp tế cho lực lượng Ukraine phòng thủ tại Mariupol, đồng thời thừa nhận quân đội nước này mất binh lực và trực thăng khi cố gắng sơ tán những người bị thương khỏi nhà máy gang thép Azovstal.

Trong thời gian đó, lực lượng phòng thủ tại Azovstal tiếp tục dựa vào nguồn nhu yếu phẩm tích trữ trong hầm ngầm để kháng cự và tuyên bố sẽ thi hành mọi mệnh lệnh chiến đấu từ Bộ Quốc phòng Ukraine. Tuy nhiên, họ thừa nhận tình hình bên trong hầm ngầm Azovstal ngày càng tồi tệ, khi nguồn lương thực, nước uống cạn dần, vật tư y tế thiếu thốn khiến các thương binh không được điều trị kịp thời.

Đến ngày 17/5, Bộ Quốc phòng Ukraine tuyên bố lực lượng tại Mariupol đã "hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu" và ra lệnh cho các chỉ huy tại Azovstal thực thi mọi biện pháp cần thiết để "cứu mạng binh sĩ".

Bộ Quốc phòng Nga sau đó thông báo 265 binh sĩ Ukraine cố thủ trong nhà máy, trong đó có 51 người bị thương nặng, đã hạ vũ khí đầu hàng và được sơ tán đến khu vực do lực lượng Nga và phe ly khai kiểm soát. Hiện chưa rõ còn bao nhiêu binh sĩ Ukraine vẫn ở lại hầm ngầm.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đêm qua cho biết nỗ lực đàm phán để sơ tán số binh sĩ còn lại khỏi nhà máy Azovstal đang diễn ra. "Nhiệm vụ sơ tán vẫn tiếp tục, các sĩ quan quân đội và tình báo của chúng tôi giám sát điều này", ông Zelensky nói, cho hay tổ chức Chữ Thập đỏ Quốc tế và Liên Hợp Quốc cũng tham gia vào quá trình này.

Giới chuyên gia phương Tây nhận định cứ điểm Azovstal thất thủ đánh dấu việc Nga kiểm soát hoàn toàn Mariupol, cột mốc quan trọng trong chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Đây được coi là một trong những chiến thắng cụ thể nhất của lực lượng Nga từ đầu chiến dịch đến nay.

Vị trí thành phố Mariupol, nơi có nhà máy gang thép Azovstal. Đồ họa: Washington Post.

Michel Olhagaray, cựu phó đô đốc Pháp từng giữ chức giám đốc một trung tâm nghiên cứu quân sự cấp cao, nhận định Azovstal thất thủ là sự kiện mang lại giá trị biểu tượng cho Nga cao hơn mặt quân sự.

"Tổng thống Vladimir Putin bây giờ có thể tuyên bố chiến thắng ở Donbass. Tuy nhiên, các đơn vị phòng thủ tại Azovstal đã kìm chân được lực lượng Nga suốt 82 ngày, do đó Ukraine cũng có thể tuyên bố họ đạt được lợi thế", ông Olhagaray nhận định. "Cả Nga và Ukraine có thể coi đây là chiến thắng của họ về phương diện khác nhau".

Kiểm soát Mariupol giúp Nga thiết lập hành lang trên bộ từ bán đảo Crimea tới Donbass, đồng thời giúp Nga rút bớt lực lượng vây hãm nhà máy Azovstal để chuyển sang hoạt động tại các khu vực khác tại chiến trường miền đông Ukraine.