Sự ra đi của nghệ sĩ (NS) Ánh Hoa ở tuổi 79 sau thời gian chống chọi với bệnh tai biến mạch máu não để lại niềm tiếc thương khôn nguôi đối với công chúng. Càng đau lòng hơn khi cuộc đời bà đã phải chống chọi với nhiều mất mát to lớn. Chồng mất sớm, bà còn phải "người đầu bạc, tiễn kẻ đầu xanh" vì căn bệnh tim đã cướp cả 4 người con của bà.

Dường như sự khắc khổ đã quấn vào cuộc đời NS Ánh Hoa cả ngoài đời thực và trên phim. Bà sở hữu số lượng vai diễn đồ sộ ở cả sân khấu cải lương lẫn phim điện ảnh, phim truyền hình nhưng các nhân vật này đều có điểm chung là khắc khổ. Công chúng thậm chí còn gọi bà là "nghệ sĩ nghèo nhất màn ảnh Việt" bởi hễ lên phim là người ta lại thấy NS Ánh Hoa hóa thân vào bà già khốn khổ, lam lũ. 

 

"Con nhà nòi", được sinh ra ở gánh hát

NS Ánh Hoa có ông bà ngoại là nghệ sĩ hát bội, cha mẹ bà là nghệ sĩ cải lương Văn Danh - Ánh Nguyệt. Tên thật của bà là Nguyễn Ánh Hoa, sinh năm 1941. Bà cất tiếng khóc chào đời ở một bãi hát tại Bến Tre, ngay trong đoàn Tỷ Phượng.

NS Ánh Hoa bước lên sân khấu với vai giả trai Na Tra trong vở Na Tra Lóc Thịt của gánh hát Tỷ Phượng khi chỉ mới 7 tuổi. Năm 15 tuổi, bà trở thành đào chính hội tụ cả thanh và sắc, thường xuyên đảm nhiệm những vai quan trọng trên sân khấu cải lương.

Nổi tiếng khi còn rất trẻ nhưng bà cũng kết hôn sớm. Khi chỉ mới 16 tuổi, bà đã kết hôn với nghệ sĩ cải lương Minh Chí. 

Kể từ đây, bà giảm bớt việc đi hát để tập trung chuyển sang làm bầu gánh hát. Hai vợ chồng bà đã thành lập gánh hát Minh Chí và dìu dắt đoàn đi khắp nơi biểu diễn, phục vụ khán giả, phát huy truyền thống cải lương của gia đình.

Gắn bó với màn ảnh Việt bằng những nhân vật bà già khắc khổ

Khi sân khấu khủng hoảng, cuộc sống gặp nhiều khó khăn, cố NS Ánh Hoa chuyển mình tham gia đóng phim và gắn bó với màn ảnh Việt bằng những vai diễn nhiều cảm xúc. Bà từng chia sẻ: 

"Khi đóng phim tôi cũng phải ngược xuôi, lúc băng rừng, có khi lội suối. Tôi có hơn 200 vai diễn bà lão, người mẹ chịu nhiều mất mát, đau thương. Hầu như vai nào tôi cũng khóc và lấy nước mắt khán giả. Nhiều người nói "vai diễn vận vào người" nhưng tôi không thấy sợ. Đời người nhiều bi kịch lắm, tôi chỉ sợ mất niềm tin vào cuộc sống".

Năm 1990, đoàn làm phim Người Tình của Pháp qua Việt Nam quay. Cả ê-kíp đã tuyển chọn nhiều diễn viên nữ cho vai bà Đô nhưng vẫn không ưng ý. Nhưng chỉ qua một ánh nhìn, đạo diễn Jean-Jacques Annaud đã tin tưởng giao nhân vật này cho NS Ánh Hoa. Vai diễn này được xem là dấu ấn điện ảnh xuất sắc của cố nghệ sĩ. 

Đạo diễn Trần Anh Hùng sau khi xem phim Người Tình vì quá thích diễn xuất của NS Ánh Hoa đã giao cho bà vai bà Ty trong phim điện ảnh Mùi Đu Đủ Xanh. Nhân vật của NS Ánh Hoa quá ấn tượng đến độ sau này người trong giới vẫn trầm trồ mỗi khi nhớ về bộ phim.

"Cả phim Mùi Đu Đủ Xanh, phân đoạn xào rau với thịt bò vừa làm vừa nói để dạy cho cô bé Mùi có lẽ là phân đoạn hay nhất phim do nghệ sĩ Ánh Hoa đóng mà tôi thích. Nó khắc hoạ rõ nét nhất hình ảnh và giọng nói người phụ nữ Nam Bộ đi ở đợ trong những gia đình giàu có thời đó. Đất diễn ít trong phim nhưng cô Hoa đóng quá hay. Tạm biệt cô. Tiếc là chưa có cơ hội quay với cô" - đạo diễn Nguyễn Duy thổn thức.

Nghệ sĩ Ánh Hoa còn để lại hàng loạt vai diễn ấn tượng trong các bộ phim nổi tiếng khác như: Người Đẹp Tây Đô, Đồng Tiền Xương Máu, Đất Phương Nam, Xóm Nước Đen, Hải Nguyệt, Giao Thời, Giã Từ Dĩ Vãng, Người Bình Xuyên, Mùa Len Trâu...

Trong các vai diễn, NS Ánh Hoa thường hóa thân vào những người mẹ quê nghèo khổ, phúc hậu. Ánh mắt dịu hiền cùng gương mặt phúc hậu, tảo tần của bà trên phim không ít lần khiến khán giả rơi nước mắt.

Trong rong Mùa Len Trâu, bà Hai (NS Ánh Hoa) đã quyết định chôn một người xa lạ cùng với với chiếc cối đáng giá cả gia tài của mình để xác người đó không bị lũ cuốn trôi khiến người xem vừa cảm phục vừa xót thương. 

Ở Đất Phương Nam, NS Ánh Hoa khiến người xem khóc "cạn nước mắt" khi diễn cảnh nghe tin con mình bị Tây bắn chết, bà băng đồng chạy nhưng rồi đau đớn quỵ xuống. 

"Kẻ đầu bạc, tiễn kẻ đầu xanh"

NS Ánh Hoa từng phải nghỉ đi hát để bán cơm tấm, kiếm tiền trang trải cuộc sống và nuôi gia đình. Năm 1995, chồng bà qua đời vì bệnh xơ gan. Bà có tổng cộng 4 người con, nhưng cả 4 đều qua đời vì bệnh tim. Con gái đầu của bà mất lúc 10 tuổi, con thứ hai mất năm 2016, con trai thứ ba lúc 50 tuổi và con út mất lúc 24 tuổi. 

Dù đau đớn là thế, nhưng NS Ánh Hoa vẫn tiếp tục cố gắng đứng vững và tiếp tục hoạt động nghệ thuật. Sự ra đi của bà lúc này là mất mát to lớn của điện ảnh Việt và để lại nỗi tiếc thương trong lòng đông đảo khán giả.