Taliban hy vọng sức ép từ lực lượng bao vây sẽ khiến các lãnh đạo đối lập ở Panjshir chấp nhận thỏa hiệp và tham gia một chính phủ mới, đồng thời đe dọa sẽ sử dụng biện pháp quân sự nếu họ từ chối.

Các chính trị gia ở Panjshir cho biết Mặt trận Kháng chiến Quốc gia của họ có lực lượng dân quân vài nghìn người, gồm cựu binh quân chính phủ Afghanistan với các khí tài quân sự như trực thăng. Những người này khước từ đề nghị của Taliban, vì không đáp ứng yêu cầu được tự trị mà họ đưa ra.

Taliban và phe kháng chiến bắt đầu giao tranh bên ngoài thung lũng Panjshir ngày 29/8, một lãnh đạo phong trào phản kháng cho biết. Các gia đình ở thung lũng Panjshir cho biết Taliban đã cắt đường dây điện thoại và Internet nối với khu vực này. Habibi Samangani, phát ngôn viên của Taliban, cho biết không rõ về thông tin này.

Song song với giao tranh, các cuộc hội đàm giữa lãnh đạo phe kháng chiến và Taliban vẫn tiếp tục. "Vấn đề là họ không sẵn sàng nhượng bộ và chúng tôi không chấp nhận bất cứ hệ thống chính trị nào không mang tính toàn diện", Ali Nazary, người phụ trách các vấn đề đối ngoại của Mặt trận Kháng chiến Quốc gia, cho biết.

Các tay súng Taliban đi tuần tra trên đường phố thủ đô Kabul, Afghanistan ngày 29/8. Ảnh: AFP.

Cuộc đối đầu tại thung lũng Panjshir là phép thử cho tuyên bố của Taliban rằng khi nắm chính quyền, lực lượng này sẽ xây dựng một chính phủ gồm đại diện của tất cả thành phần ở Afghanistan.

Một số cựu quan chức chính phủ chủ chốt, bao gồm cựu phó tổng thống Amrullah Salleh, đã tới Panjshir sau khi Taliban tiếp quản Kabul ngày 15/8. Panjshir là nơi sinh sống của dân tộc Tajik thiểu số của Afghanistan.

Taliban đề xuất cho các lãnh đạo ở thung lũng Panjshir "chỉ một vị trí trong hệ thống cầm quyền của tiểu vương quốc", cựu đại sứ Afghanistan tại Anh Ahmad Wali Massoud nói. "Điều này sẽ không tốt cho Afghanistan một chút nào".

Ahmad Wali Massoud là em trai của Ahmad Shah Massoud, người từng là chỉ huy trong Liên minh phương Bắc chống Taliban thập niên 1990. Ahmad Shah Massoud bị al-Qaeda ám sát năm 2001.

Ahmad Massoud, con trai cả của Ahmad Shah Massoud, là người lãnh đạo cuộc kháng chiến ở thung lũng Panjshir. Ahmad Massoud không có kinh nghiệm chiến đấu, song được các chỉ huy quân sự kỳ cựu của Afghanistan hỗ trợ.

Taliban chưa công bố hình thức chính quyền mới của Afghanistan. Thể chế Tiểu vương quốc Hồi giáo mà Taliban tuyên bố xác lập năm 1996 và ngày nay về bản chất có tính tập quyền mạnh mẽ, phần lớn các vị trí lãnh đạo đều do người Pashtun, nhóm dân tộc đa số tại Afghanistan, nắm giữ.

Vị trí tỉnh Panjshir của Afghanistan. Đồ họa: BBC.

"Panjshir ngày nay không chỉ là một thung lũng, mà là trung tâm và nơi ẩn náu cho những người bị đe dọa tính mạng, những người sợ Taliban và cố gắng tới nơi nào đó để cảm thấy an toàn", cựu phó tổng thống Saleh nói.

Saleh tuyên bố mình là tổng thống hợp pháp của Afghanistan sau khi cựu tổng thống Ashraf Ghani ra nước ngoài hôm 15/8. Lực lượng của Saleh đang hoạt động tách biệt với quân kháng chiến do Massoud lãnh đạo.

Những ngọn núi bao quanh Panjshir đặt ra thách thức cho bất cứ lực lượng nào muốn đánh chiếm nơi này, dù một con đường mới đi qua cửa ngõ thung lũng được mở rộng và có thể khiến việc phòng thủ trở nên khó khăn hơn giai đoạn 1980-1990. Tuy nhiên, khác với thời kỳ này, Panjshir không có tuyến tiếp tế từ biên giới và lực lượng dân quân tại đây thiếu hỗ trợ từ bên ngoài.

Đại sứ Nga tại Afghanistan Dmitry Zhirnov ngày 28/8 nhận định Taliban có thể dễ dàng chiếm Panjshir. "Cán cân quân sự cho thấy họ có thể chiếm Panjshir trong một ngày, thậm chí vài giờ, song họ chưa làm điều này để tránh gây đổ máu", đại sử Zhirnov nói.

Phe kháng chiến tuần tra tại một còn đường ở tỉnh Panjshir, Afghanistan ngày 29/8. Ảnh: AFP.

Nazary, quan chức của phe kháng chiến, cho biết mặc dù Taliban chiếm ưu thế, song lực lượng này đang bị kéo căng vì phải đảm bảo an ninh cho toàn bộ Afghanistan, bao gồm nhiều thành phố lớn hơn nhiều thời kỳ nhóm này cầm quyền những năm 1990. Taliban khi cầm quyền lần đầu mạnh hơn bây giờ, còn Panjshir đang ở thế yếu hơn song vẫn cố gắng cầm cự.

"Chúng tôi tự tin rằng mình có thể chống lại họ", Nazary nói. "Nếu Taliban thực hiện bất cứ động thái khiêu khích nào, phản kháng sẽ lan rộng và không chỉ dừng lại ở Panjshir".

Thượng nghị sĩ Lindsey Graham và hạ nghị sĩ Mike Waltz ngày 27/8 kêu gọi Mỹ công nhận Saleh và Massoud là thành viên chính phủ hợp pháp của Afghanistan. Trong khi đó, chỉ đại sứ quán Afghanistan tại Tajikistan công nhận tuyên bố của Saleh.