Hơn 4 triệu người dân ở Texas phải sống trong cảnh mất điện. Đỉnh điểm vào 22h ngày 15/2, New York Times ước tính 4,5 triệu người ở Texas không có điện sinh hoạt, kéo theo đó là nguy cơ đe dọa sinh mạng vì nhà cửa không được sưởi ấm.

Trận bão tuyết kỷ lục khiến nhu cầu sử dụng điện năng ở Texas tăng vọt. Khác với các tiểu bang còn lại, Texas vốn dựa vào điện năng để sưởi ấm các ngôi nhà.

Khi bão tuyết và giá rét kỷ lục ập đến, các cơ sở sản xuất điện khí, điện than, điện gió, và điện hạt nhân đồng loạt dừng hoạt động.

Trong bối cảnh nguồn cung đột ngột "đóng băng", còn nhu cầu sử dụng thì bùng nổ, giá điện ở Texas - tiểu bang sản xuất điện nhiều nhất nước Mỹ - đã tăng tới 100 lần, theo CNN.

Không chuẩn bị cho điều kiện bất thường

Một số người đổ lỗi tình trạng hiện nay do Texas phụ thuộc vào nguồn nhiên liệu này hoặc nguồn nhiên liệu khác.

Trên thực tế, nhiệt độ tưởng chừng chỉ ở Bắc Cực đang ảnh hưởng tới khả năng sản xuất cả năng lượng hóa thạch lẫn năng lượng tái tạo tại Texas.

"Cái lạnh khắc nghiệt đang khiến toàn bộ hệ thống (điện năng) bị đóng băng. Tất cả nguồn năng lượng đều hoạt động kém hiệu quả trong thời tiết băng giá, bởi chúng không được thiết kế để đối phó với điều kiện bất thường", Jason Bordoff, giám đốc Trung tâm Chính sách năng lượng toàn cầu thuộc Đại học Columbia, nói.

Thành phố Argyle mất điện, ảnh chụp ngày 16/2. Ảnh: Newsroom.

Khi ngành công nghiệp dầu khí hùng mạnh của Texas lao đao vì đợt rét bất thường, tác động từ cuộc khủng hoảng thiếu điện lan tỏa ra cả nước.

Nhà máy lọc dầu Motiva ở thành phố Port Arthur có quy mô lớn nhất vùng Bắc Mỹ. Hôm 15/2, nhà máy này thông báo tạm dừng hoạt động do nhiệt độ xuống thấp chưa từng có.

Các cơ sở lọc dầu giữa Houston và bang Louisiana đóng cửa khiến nước Mỹ mất đi 2,5 triệu thùng mỗi ngày, theo CNN.

Vô số dàn khoan cũng dừng hoạt động ở trầm tích Permian, nơi được mệnh danh là "thủ đô dầu mỏ" của Mỹ, vì nhiệt độ giảm xuống dưới 0. Nguồn cung sụt giảm khiến giá dầu tại Mỹ vượt 60 USD/thùng lần đầu tiên kể từ tháng 1/2020.

Các nhà máy điện ngừng hoạt động

Tình trạng mất điện ở Texas là điều gây sốc bởi tiểu bang này sản xuất điện nhiều nhất nước mỹ. Sản lượng điện của Texas gần gấp đôi Florida, tiểu bang xếp thứ hai trong danh sách.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, Texas đứng đầu về khai thác dầu thô và khí tự nhiên. Tiểu bang này chiếm 41% sản lượng dầu và 25% sản lượng khí đốt bán ra trên thị trường nội địa.

Điện gió đang bùng nổ ở Texas. Trong năm 2019, bang này sản xuất khoảng 28% sản lượng điện gió trên toàn nước Mỹ.

Nhưng vấn đề không chỉ nằm ở chỗ Texas là một "siêu cường" sản xuất điện, tiểu bang này thường có nhiệt độ trên mức trung bình toàn quốc.

Nước đóng băng khiến nhiều nhà máy điện ngừng hoạt động. Ảnh: AP.

Điều này đồng nghĩa cơ sở hạ tầng hệ thống năng lượng của Texas không được chuẩn bị cho đợt lạnh bất thường hiện nay. Và hậu quả là những gì hàng triệu cư dân Texas đang phải trải qua.

Những ý kiến chỉ trích năng lượng tái tạo vin vào việc động cơ điện gió dễ bị đóng băng hoặc phải dừng hoạt động trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Theo Cơ quan quản lý hệ thống điện Texas (ERCOT), điện gió đóng góp khoảng 23% sản lượng điện của Texas trong năm 2020. Do đó, thời tiết khắc nghiệt càng trở thành vấn đề.

Các chuyên gia cho biết động cơ điện gió ở Texas không được thiết kế phù hợp để chống lại tình trạng băng giá bất ngờ. Các biện pháp bảo vệ chống thời tiết lạnh như chất chống đóng băng hay bộ phận làm nóng bên trong cánh quạt của động cơ không được sử dụng rộng rãi ở Texas.

"Chúng (các biện pháp bảo vệ) làm đội giá thành. Mức giá sẽ rẻ hơn nếu không trang bị các tính năng bổ sung", Jesse Jenkins, phó giáo sư nghiên cứu về chính sách và hệ thống năng lượng tại Đại học Princeton, nói.

Vì điện sinh hoạt bị mất giữa trời rét, người dân ở Galveston, Texas, phải đến nơi trú ẩn tập trung. Ảnh: Reuters.

Hệ thống nhà máy điện than và điện khí cũng gặp vấn đề vì thời tiết. Các cơ sở này cần nước để làm mát và vận hành. Khi nước bị đóng băng vì nhiệt độ xuống dưới 0, các nhà máy buộc phải dừng hoạt động.

"Một số công ty mất khả năng sản xuất điện, bao gồm các nhà máy điện khí và điện than", Thống đốc Texas Greg Abbott thừa nhận trên Twitter.

Các nhà máy điện khí và than dừng hoạt động là vấn đề lớn hơn nhiều so với điện gió. Điện khí và điện than đóng góp tổng cộng 58% tổng sản lượng điện của Texas trong năm 2020, theo thống kê của ERCOT.

Điện hạt nhân cũng phụ thuộc vào nước làm mát. Ủy ban Quản lý Hạt nhân cho biết ít nhất một nhà máy điện nguyên tử ở phía nam Texas đã phải dừng hoạt động. 11% sản lượng điện của Texas đến từ điện hạt nhân.

Matthew Hoza, chuyên gia từ BTU Analytics, cho rằng vấn đề chính nằm ở chỗ phần lớn công ty năng lượng ở Texas không đầu tư vào các biện pháp bảo vệ chống thời tiết lạnh.

"Nếu ở Tây Texas (vùng sa mạc với nhiệt độ cao), người ta sẽ không chi tiền cho thiết bị như vậy", ông Hoza nói.

Hiện còn quá sớm để chắc chắn điều gì đã đẩy Texas vào cuộc khủng hoảng hiện nay, và cách ngăn chặn sự cố tương tự xảy ra một lần nữa.

Một gia đình ở Pflugerville, Texas tìm cách giữ tinh thần tích cực trong lúc nhà bị mất điện giữa bão tuyết. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, một số ý kiến đặt ra câu hỏi về tính chất phi tập trung và phi quản lý của hệ thống điện năng Texas. Không giống các tiểu bang khác, hệ thống điện năng của Texas không hòa chung vào lưới điện quốc gia.

Điều này đồng nghĩa Texas không thể bán điện của mình cho các tiểu bang lân cận, cũng không thể mua điện từ các nơi khác trong khủng hoảng hiện nay.

Người dân phẫn nộ

Cuộc khủng hoảng thiếu điện khiến hàng triệu người dân Texas nổi giận với nhà chức trách tiểu bang.

Năm ngoái, Texas - thành trì của phe Cộng hòa - nhiều lần chế nhạo khi California - bang truyền thống Dân chủ - liên tục rơi vào cảnh mất điện.

Giờ đây, người dân đòi hỏi các lãnh đạo tiểu bang phải có câu trả lời thỏa đáng vì sao Texas, nơi luôn tự hào với khả năng độc lập về năng lượng, lại rơi vào thảm cảnh thậm chí tồi tệ hơn.

Những cư dân Texas giận dữ chia sẻ trên mạng xã hội sự bất bình của họ, khi các khu vực dân cư ở ngoại ô tối om vì mất điện, trong khi đèn đường ở trung tâm các thành phố vẫn rực sáng bất chấp những lời kêu gọi tiết kiệm điện.

"Chúng tôi đều tức giận bởi không có lý do gì để toàn bộ các khu vực dân cư lạnh đến chết", Amber Nichols, cư dân sống ở phía bắc thủ phủ Austin của Texas, cho biết.

Người dân ở Austin đun nóng nước bằng bếp gas để sưởi ấm. Ảnh: AP.

Nhà chức trách một số khu vực ở Texas cho biết nhiều trường hợp tử vong vì ngộ độc khí carbon monoxide, hậu quả của việc nổ máy ôtô hay sử dụng máy phát điện chạy bằng xăng trong nhà.

Nhiều trường hợp tử vong trong đợt giá lạnh được phát hiện, dù chưa thể kết luận những trường hợp này có liên quan trực tiếp tới thời tiết hay không.

"Tôi biết người dân đang bối rối và phẫn nộ. Tôi cũng vậy", Thị trưởng Houston Sylvestor Turner cho biết sau khi hơn 1 triệu cư dân ở thành phố này rơi vào cảnh mất điện.

Trước sự giận dữ của các cử tri, Thống đốc Abbott phải thay đổi lập trường ủng hộ ERCOT và tuyên bố sẽ mở cuộc điều tra đối với cơ quan quản lý mạng lưới điện của Texas.

"Tình trạng này là không thể chấp nhận được", AP dẫn lời Thống đốc Abbott cho biết.

Chủ tịch ERCOT Bill Magness cho biết cơ quan này hiện chưa thể chắc chắn thời gian khôi phục hoàn toàn mạng lưới điện năng ở Texas. Trong ngày 17/2, một số hệ thống điện ở Texas đã được hồi phục tạm thời, nhưng ERCOT cảnh báo tình hình có thể sẽ xấu đi tùy vào thời tiết.