Anastasia, 40 tuổi, hay tin chồng tử trận qua bản tin thời sự. Chồng cô, Oleksii Dzhunkivskyi, là võ sĩ quyền anh nổi tiếng ở Ukraine trước khi chuyển nghề và mở phòng tập gym dành cho trẻ em ở Irpin, thành phố vệ tinh cạnh Kiev.

Khi cuộc xung đột với Nga bắt đầu hồi tháng 2/2022, gia đình quyết định Anastasia và con gái sẽ rời Irpin, còn Oleksii ở lại làm tình nguyện viên của quân đội, giúp đỡ dân thường. "Anh ấy vận chuyển thực phẩm, nước uống, thuốc men và giúp sơ tán. Anh ấy đã cứu được 50 người", Anastasia nói.

Cô cho hay khi Nga chiếm thành phố để dùng Irpin làm bàn đạp tấn công Kiev, "điều kiện sống rất xấu", "không có Internet, pháo kích liên tục, không có đèn, nước".

Ngày 23/3/2022, Oleksii thông báo sẽ rời Irpin tới đoàn tụ cùng vợ con sau khi giúp gia đình cuối cùng sơ tán. Nhưng một ngày sau, thời sự đưa tin anh đã chết. Nhân chứng cho hay anh bị trúng đạn ở phòng gym của mình.

Một phụ nữ khóc bên mộ quân nhân Ukraine trong nghĩa trang Lichakiv ở Lviv, Ukraine, ngày 6/12. Ảnh: AFP

Kiev và Moskva không công bố số liệu chính thức về tổn thất quân sự. Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Nga thông báo hơn 383.000 binh sĩ Ukrane đã thiệt mạng hoặc bị thương kể từ đầu xung đột. Trong khi đó, Ukraine hồi tháng 12/2023 nói rằng khoảng 350.000 lính Nga thiệt mạng và bị thương.

Liên Hợp Quốc ước tính 10.000 thường dân đã thiệt mạng do giao tranh.

Số binh sĩ chết tăng cao vào mùa đông xuân 2022-2023 trong trận chiến ở Bakhmut, thành phố phía đông được gọi là "cối xay thịt" với hàng trăm binh sĩ tử trận hoặc bị thương mỗi ngày suốt nhiều tuần liên tục.

"Oleksiy thường kể cho tôi nghe về cuộc sống quân ngũ ở chiến hào và các trận đánh. Ở Bakhmut, anh nói cuộc chiến trên không là khốc liệt nhất. Pháo kích liên tục dội xuống các vị trí, rất nhiều người chết", Juliya Selutina, 40 tuổi, kể về những gì người chồng quá cố đã mô tả.

Oleksiy là luật sư kiêm doanh nhân, sinh sống ở Kiev. Anh nhập ngũ ngay khi cuộc xung đột bắt đầu. Tới tháng 5/2022, Oleksiy đã hoàn thành khóa huấn luyện quân sự và được điều tới mặt trận Bakhmut trong khi Juliya và con gái chuyển sang Anh sinh sống.

Vợ góa của Valentin Borisovych Matveyenko, binh sĩ tử trận ở Bakhmut, vĩnh biệt chồng ngày 18/4. Ảnh: AFP

Oleksiy bị thương chí mạng vì đòn tập kích trên không hồi tháng 7/2022 và qua đời sau ba ngày nhập viện. Juliya vội vàng quay về Ukraine khi hay tin chồng bị thương. Chuyến đi dài 9 ngày kết thúc bằng đám tang chồng cô.

Juliya thực sự đối mặt nỗi đau khi quay lại Ukraine sinh sống vào cuối năm 2022. "Tôi cảm nhận đau đớn trào dâng. Khi đó tôi mới nhận ra Oleksiy thực sự đã ra đi", cô nói.

Con gái 14 tuổi cùng cô về nước bất chấp nguy hiểm. Cô bé muốn sống ở đất nước mà cha đã hiến dâng mạng sống để bảo vệ. Dự án mà Juliya đang làm trong lĩnh vực công nghệ thông tin hết kinh phí khiến cô thất nghiệp, sống nhờ tiền trợ cấp quân nhân nhà nước cấp cho con gái.

Những góa phụ có chồng là quân nhân ở Ukraine được nhà nước cấp tiền trợ cấp một lần và có thể nhận những khoản hỗ trợ khác như trợ cấp hàng tháng của chính quyền địa phương tùy nơi sinh sống.

Anastasia không nhận được khoản nào bởi chồng cô không phục vụ trong quân ngũ lúc qua đời. Thời gian Nga chiếm Irpin, cô và con gái mất nhà và toàn bộ tài sản. Bây giờ, mẹ con cô sống nhờ giao hàng hóa cho người khác và hỗ trợ từ bạn bè của chồng.

Anna Tymoshenko, 33 tuổi, chưa nhận được bất kỳ khoản hỗ trợ nào kể từ khi hôn phu Serhiy qua đời vào tháng 8/2023 bởi họ chưa đăng ký kết hôn. Serhiy phục vụ trong quân ngũ nhiều năm. Từ tháng 2/2022, anh đóng quân ở miền đông Ukraine, tham chiến ở Mykolaiv, Kherson và Donetsk.

Anna đang mang thai 4 tháng khi nhận cuộc gọi thông báo Serhiy tử trận vì nổ mìn. Cô vẫn chưa hết sốc. "Cả gia đình vẫn chờ anh ấy quay lại, chờ tin nhắn hay cuộc gọi. Dù chúng tôi biết chuyện này không bao giờ xảy ra nhưng không thể ngăn suy nghĩ của trái tim", cô nói.

Anna làm bác sĩ gia đình ở Odessa và rất mong nhận được hỗ trợ của nhà nước. Con của cô đủ điều kiện nhận hỗ trợ sau khi chào đời. "Nhân viên xã hội nên giúp đỡ các gia đình liệt sĩ làm giấy tờ cần thiết, tư vấn tâm lý và pháp lý, không nên để mặc họ một mình chống chọi với đau thương", cô nói.

Những người mất đi thân nhân "đang phải học cách tự mình đối phó vấn đề. Có điều, thật khó để sống một mình và mang thai khi còn cả cuộc đời phía trước và tương lai còn nhiều việc phải làm", cô nói.

Ukraine có đường dây nóng hỗ trợ tâm lý cho góa phụ, nhưng cả Anastasia và Juliya đều cảm thấy con cái là điểm tựa lớn nhất. "Việc nhận ra tôi là chỗ dựa duy nhất còn lại của con giúp tôi vượt qua", Juliya nói.

Đối với Daria Pogodaieva, 32 tuổi, một trong những điều khó khăn nhất là giải thích cho cậu con trai 4 tuổi rằng bố đã ra đi. "Thằng bé rất yêu bố, vô cùng nhớ bố", cô nói. "Nhưng cháu chưa hiểu chết là thế nào. Cháu không hiểu vĩnh viễn nghĩa là gì. Cháu cũng không hiểu được mình sẽ không bao giờ gặp lại bố nữa".

Daria quen chồng là Dymtro ở Kiev, nơi anh làm kỹ sư trong công ty dược của gia đình cô. Khi cuộc xung đột bắt đầu, họ chưa bao giờ thảo luận vấn đề Dymtro có nhập ngũ hay không. "Nhưng tôi hiểu anh ấy có cảm giác mình phải làm điều đó", cô nói. "Anh ấy là kiểu người như thế".

Tháng 1/2023, Dymtro làm trinh sát cho một lữ đoàn thủy quân lục chiến. Anh ở tiền tuyến khi Ukraine phát động cuộc phản công mùa hè năm 2023. Bi kịch đến với Daria vào thời điểm Ukraine đón những tin tức tích cực về tái kiểm soát một số ngôi làng. Dymtro tử trận ngày 15/7 cùng hai binh sĩ ở Makarivka, ngôi làng Kiev mới tái kiểm soát, khi đang vận chuyển vũ khí cồng kềnh.

"Đồng hồ của anh ấy dừng ở 13h45", cô nói. "Đó là thời điểm bom rơi trúng họ".

Juliya Selutina và Oleksiy. Ảnh: Juliya Selutina

Nỗi đau khiến Daria tự vấn về cuộc chiến. "Khi Dymtro qua đời, tôi không thể hiểu anh ấy chết đi có ý nghĩa gì. Có đáng phải hy sinh mạng sống vì cuộc chiến này không. Tôi vẫn còn chút hy vọng Ukraine sẽ thắng, nhưng bây giờ, không rõ khi nào điều ấy xảy ra", cô bày tỏ.

Đối với những người khác, nỗi đau khiến Ukraine cần phải chiến thắng. "Chúng tôi đã trả giá quá đắt", Anna nói. "Chúng tôi muốn trở thành một dân tộc tự do, chúng tôi phải đứng lên chiến đấu tới cùng".

"Tôi rất hy vọng Ukraine sẽ sớm chiến thắng bởi tôi thực sự muốn tin rằng những mất mát khủng khiếp này sẽ không trở thành vô ích", Juliya nói.

Đối với Daria, điều chắc chắn duy nhất là xung đột đã thay đổi cuộc đời cô, cũng như nhiều người khác ở Ukraine. Sau gần hai năm liên tục đối mặt các cuộc không kích, ném bom, tấn công bằng máy bay không người lái, nỗi đau đã trở thành hiện thực thường nhật.

"Đây có lẽ là điều đáng sợ nhất", cô nói. "Chúng tôi đã quen với cuộc sống kiểu này, hy vọng mọi chuyện sẽ trở lại như trước dần phai nhạt. Cuộc đời chia thành hai mảnh, trước và sau khi anh ấy chết. Cuộc sống trước đây của tôi sẽ không bao giờ quay lại".