Chỉ hai tuần trước, Yulia Rabievska và mẹ cô, Ira, điên cuồng nhét mọi thứ đồ dùng, tài sản có thể vào túi để chạy trốn khỏi Ukraine. Họ đến Ba Lan sau ba ngày trên đường cùng với con trai 6 tuổi của Yulia, em gái và cháu họ cô.

Nhưng hôm 11/3, bà Ira quay trở lại Ukraine giữa xung đột, phớt lờ lời van nài mẹ ở lại của Yulia. Bà hòa vào dòng người Ukraine hướng về quê nhà, đi ngược lại dòng người tị nạn đang rời khỏi đất nước.

"Tôi rất lo lắng", Yulia, 31 tuổi, nói, sau khi mẹ cô lên tàu ở Przemysl, thị trấn nhỏ ở Ba Lan gần biên giới với Ukraine. "Tôi đã cố gắng thuyết phục mẹ ở lại, nhưng mẹ khăng khăng muốn trở về nhà và tôi buộc phải để bà đi".

Không rõ có bao nhiêu người đang quay trở lại Ukraine vì lý do cá nhân, bởi họ ít được chú ý hơn so với những người quay về để chiến đấu. Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cuối tuần trước cho hay 215.000 công dân nước này đã quay về để bảo vệ đất nước.

Một phụ nữ đứng tại nhà ga Przemysl, Ba Lan, để chờ chuyến tàu trở về Kiev hồi cuối tuần trước. Ảnh: Washington Post.

Kể từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine hôm 24/2, khoảng 2,5 triệu người dân nước này đã sơ tán sang các quốc gia láng giềng.

Nhưng một số người đã quyết định quay lại. Họ thuộc mọi tầng lớp khác nhau: Những người đàn ông đăng ký tình nguyện bảo vệ thành phố, những người vợ về bên chồng sau khi đã đưa con di tản an toàn, những người con muốn quay về chăm sóc cha mẹ đang ốm yếu, không thể rời đi. Một số người ở nước ngoài khi xung đột nổ ra và nhất quyết muốn trở về để làm nhiệm vụ của mình.

Bác sĩ Ukraine Oleh Trehuba đang đi nghỉ ở Cộng hòa Dominica khi xung đột bùng phát. Ông và vợ, Iryna, một y tá, đã đi qua Áo, Đức và Ba Lan để về đoàn tụ với ba người con và chăm sóc bệnh nhân của họ tại thành phố quê hương cách thủ đô Kiev khoảng 161 km.

"Tôi đã khóc suốt ba ngày kể từ khi chiến sự nổ ra", Trehuba, 44 tuổi, cho hay. "Nhưng chúng tôi đã họp gia đình qua cuộc gọi video và quyết định sẽ ở lại Ukraine. Một bác sĩ trong hoàn cảnh này phải ra tay giúp đỡ".

Mỗi buổi tối bên ngoài nhà ga xe lửa ở Przemysl đều có một hàng dài người đứng đợi để bắt chuyến tàu 19h đến Odessa, thành phố cảng Ukraine nằm trên đường tiến quân của Nga. Các chuyến tàu tới Ukraine thường xuyên bị trễ chuyến đến mức nhân viên an ninh tại sân ga phải yêu cầu hành khách đừng quan tâm đến lịch trình đã đăng.

Hàng trăm người Ukraine, cùng với một số thanh niên nước ngoài muốn tới tham chiến ở Ukraine, xếp hàng cả ngày dưới thời tiết lạnh giá. Thỉnh thoảng họ cất tiếng hát. "Sẽ ấm hơn khi bạn hát", một phụ nữ nói với phóng viên báo Wall Street Journal hôm 10/3.

Trong lúc họ chờ lên tàu, những hành khách mệt mỏi từ Odessa và các thành phố khác của Ukraine bước xuống sân ga để tìm kiếm một nơi trú ẩn ở Ba Lan.

Gần đó, trong tòa nhà chính của ga xe lửa Przemysl, các sảnh đến, phòng chờ và nhà ăn chật kín những gia đình Ukraine đang chờ đến Ba Lan và Đức, nhiều người trong số họ ngủ say.

Vợ chồng bác sĩ Oleh Trehuba từ Cộng hòa Dominica đi qua Áo, Đức và Ba Lan để trở về Ukraine. Ảnh: WSJ.

"Tại sao chúng tôi phải ngủ trên sàn đá lạnh khi chúng tôi có nhà ở Ukraine?" Yulia Boychenko, nhân viên thu ngân siêu thị, người đang xếp hàng cùng với hai con tại ga Przemysl chờ chuyến tàu đến Odessa, nói. Cô muốn trở về căn hộ của mình ở Lviv, thành phố phía tây Ukraine, là một trong những trạm mà chuyến tàu sẽ dừng lại.

Giống như hầu hết những người Ukraine khác đang quay trở về, Boychenko cho biết cô đã tính toán cẩn thận các rủi ro và sẽ không chần chừ rời Ukraine nếu lực lượng Nga tiến đến Lviv. Thành phố hiện không phải là nơi giao tranh và đã trở thành nơi trú ẩn an toàn tạm thời cho hàng nghìn người Ukraine sơ tán.

Những người khác trong hàng nói họ muốn về nhà vì cảm thấy phải làm gì đó giúp đất nước. Katia, nhân viên thẩm mỹ viện 30 tuổi đang thăm người thân ở Ba Lan khi chiến sự nổ ra, cùng chồng, Pavel, trở về nhà để anh có thể tham gia lực lượng phòng vệ lãnh thổ ở thị trấn Khmelnitsky, phía tây Ukraine.

"Anh ấy đi đâu, tôi đi đấy", cô nói.

Trên con đường tiến vào Ukraine, những chiếc xe tải và ôtô chở hàng viện trợ nhân đạo hòa lẫn với dòng người đang hướng về quê nhà. Trong số họ có Elena Strushkina, người đã để các con mình ở lại Ba Lan và quay về nhà chăm sóc cho người mẹ 86 tuổi.

"Mẹ cần tôi chăm sóc, bà không thể ở một mình được", Strushkina cho hay, thừa nhận rằng cô rất lo lắng khi quay trở về. "Tôi đã cố thuyết phục mẹ rời đi nhưng bà quá yếu".

Rabievska, người đã tiễn mẹ cô ở Przemysl hôm 11/3, hiện đang ở lại Ba Lan với con trai cùng chồng.

Yulia Rabievska và mẹ cô, Ira, người đã trở về Ukraine vào hôm 11/3. Ảnh: WSJ.

Rabievska cho biết mẹ cô, Ira, quay về bởi bà nhớ cảm giác thoải mái, ấm cúng trong ngôi nhà của mình ở thành phố Khmelnitsky, phía tây Ukraine. Ngoài ra, bà còn một con chó và hai con mèo phải chăm sóc. Bà cũng muốn ở bên anh trai mình. Như bao đàn ông Ukraine khác, ông không thể di tản ra nước ngoài, bởi Tổng thống Volodymyr Zelensky đã ban lệnh tổng động viên và cấm đàn ông từ 18 đến 65 tuổi rời đất nước.

Theo những người vẫn bám trụ lại Khmelnitsky, còi báo động không kích gần như liên tục vang lên tại đây, nhưng Ira nói bà không e sợ và sẽ quay lại Ba Lan cùng đàn thú cưng nếu cảm thấy tính mạng bị đe dọa.

"Nếu tôi không có chồng con ở Ba Lan, tôi cũng sẽ quay lại Ukraine", Yulia Rabievska nói.