Nhiều chuyên gia và nhà phân tích quân sự trong vài tháng qua nhận định mùa đông sẽ khiến giao tranh trên tiền tuyến Ukraine bị gián đoạn sau 9 tháng xung đột. Nhưng thực tế ngày càng cho thấy rõ rằng cả hai bên sẽ không dừng lại mà thay vào đó, tìm mọi cách gia tăng lợi thế trong thời tiết lạnh giá.

Kế hoạch Nga đặt ra là khiến dân thường Ukraine mất tinh thần bằng các cuộc tấn công nhằm vào hệ thống sưởi và lưới điện của họ. Trong khi đó, Ukraine muốn thực hiện các cuộc tấn công theo kiểu đột kích và tăng cường pháo kích vào những vị trí phòng thủ của Nga, nơi các tân binh nhập ngũ theo lệnh động viện được cho là đang thiếu trang bị, quần áo ấm.

Lính Ukraine trong chiến hào tại một vị trí chiến đấu bên ngoài khu định cư Zaitseve ở khu vực miền đông Donetsk, hồi tháng 2. Ảnh: Reuters.

Tốc độ chiến đấu nhìn chung sẽ chậm lại, nhưng ở tỉnh Donetsk và Lugansk thuộc vùng Donbass ở miền đông, giới chuyên gia đánh giá giao tranh có thể vẫn giữ nguyên nhịp độ, ngay cả khi tuyết rơi hay nhiệt độ băng giá.

"Các trận chiến diễn ra cả ngày lẫn đêm, bất kể thời tiết", Yegor Firsov, cựu nghị sĩ Ukraine hiện là lính quân y trên tiền tuyến, nói với tạp chí Politico trong một cuộc phỏng vấn gần đây. "Tôi đang ở gần Bakhmut. Tình hình ở đây khá phức tạp. Mọi thứ thay đổi mỗi ngày . Khi chúng tôi thắng thế, niềm hưng phấn dâng trào, nhưng khi đối phương áp đảo, chúng tôi lại rơi vào tình cảnh vô cùng khó khăn".

"Hôm qua có tuyết rơi, chúng tôi vui vì điều đó, bởi không gì tệ hơn những cơn mưa buốt giá", ông nói.

Bộ Quốc phòng Ukraine cũng tuyên bố sẽ tiếp tục gia tăng áp lực lên quân đội Nga trong mùa đông.

"Những người đang nói về khả năng 'tạm dừng chiến sự' do nhiệt độ đóng băng vào mùa đông có lẽ chưa bao giờ tắm nắng vào tháng 1 trên bờ biển phía nam bán đảo Crimea", Bộ Quốc phòng Ukraine đăng trên Twitter hôm 20/11, ngụ ý việc Kiev muốn giành lại bán đảo Nga sáp nhập hồi năm 2014.

Mùa đông lạnh giá không phải lúc nào cũng đứng về phía Nga. Qua phân tích các cuộc điện đàm bị chặn thu của quân đội Nga, Nhóm Tình báo Xung đột, một tổ chức điều tra độc lập, cho biết những tân binh Nga tòng quân trong đợt động viên hồi cuối tháng 9 đang liên tục phàn nàn về tình trạng thiếu trang bị cơ bản, trong đó có trang phục mùa đông, cũng như những điều kiện thiếu thốn mà họ phải chịu đựng, như việc không có thức ăn nóng suốt nhiều ngày.

Hiện tại, giao tranh vẫn diễn ra với cường độ cao trên khắp các mặt trận. Không có dấu hiệu nào cho thấy chiến sự sẽ lắng dịu trong mùa đông.

Theo Kateryna Stepanenko từ Viện Nghiên cứu Chiến tranh, trụ sở ở Washington, Mỹ, Nga vẫn duy trì, thậm chí tăng cường các cuộc tấn công ở phía tây nam tỉnh Donetsk. Tại đây, Moskva đang huy động cả những lính dù giàu kinh nghiệm chiến đấu từ chiến trường Kherson, miền nam Ukraine, nơi quân đội Nga vừa rút quân, bà cho biết.

Nhưng Nick Reynolds, chuyên gia thuộc Viện Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI), cho hay Ukraine cũng đang điều động lực lượng để củng cố phòng tuyến của mình. Theo ông, quân đội Ukraine muốn đẩy lực lượng Nga đang cố thủ ở bờ đông sông Dnieper tới vị trí cách Kherson ít nhất 15-20 km nhằm ngăn chặn những cuộc bắn phá từ pháo binh Nga. Tuần qua, hai bên liên tục giao tranh, đấu hỏa lực từ hai bên bờ sông. Thành phố Kherson trong khi đó hứng chịu hàng loạt vụ nổ, khiến chính quyền phải kêu gọi dân thường sơ tán.

Ukraine đang đứng trước hai kịch bản về một mùa đông khắc nghiệt hay nhẹ nhàng, mỗi kịch bản đều có ưu, nhược điểm riêng. Một mùa đông ôn hòa sẽ giúp người dân Ukraine tránh được một thảm họa nhân đạo do chiến lược tấn công mạng lưới điện của Nga. Nhưng đi kèm với đó là tình trạng mặt đất trở nên lầy lộ,i khiến việc di chuyển của xe tăng, thiết giáp trở nên khó khăn hơn.

Điều này sẽ là một trở ngại lớn với Ukraine khi họ đang muốn nhanh chóng tiến công trên đà thắng thế những tuần gần đây, với những thắng lợi gây bất ngờ ở khu vực Kharkov, phía đông bắc đất nước, và Kherson. Cuộc tiến công ở Kherson đã giúp đưa Crimea vào tầm bắn của tên lửa Ukraine.

Trong khi đó, một mùa đông khắc nghiệt lại giúp mặt đất đóng băng, khiến quân đội cả hai bên dễ dàng cơ động hơn. Nhưng điều kiện này cũng mang đến bất lợi cho Nga trong tác chiến, bởi xe tăng và các thiết bị chiến đấu của họ sẽ không thể ẩn mình dưới những tán cây trụi lá.

Theo RUSI, mùa đông lạnh giá có thể mang đến nhiều lợi thế hơn cho Ukraine. Trong một bản đánh giá gần đây, tổ chức tư vấn này nhận định "thời tiết mùa đông có thể gây bất lợi đáng kể cho lực lượng Nga ở Ukraine vốn được trang bị kém".

Một con đường phủ tuyết ở làng Horenka, tỉnh Kiev, Ukraine, hôm 19/11. Ảnh: Reuters.

Theo giới quan sát quân sự phương Tây, lực lượng Nga dường như đã bắt đầu nhận được áo khoác và mũ bảo hiểm do Iran sản xuất. Nhưng chất lượng của chúng được đánh giá là không thể so với những trang thiết bị do phương Tây viện trợ Ukraine nhằm chuẩn bị cho mùa đông lạnh giá.

Bộ Quốc phòng Anh cho hay gần đây họ đã gửi 195.000 bộ đồ dùng mùa đông cho Ukraine. Canada thông báo hỗ trợ 500.000 bộ đồng phục mùa đông. Các đối tác phương Tây khác như Litva, Đức, Đan Mạch, Mỹ, Thụy Điển và Phần Lan, cũng đang cung cấp đồng phục, máy phát điện di động, lều trại cho khoảng 200.000 binh sĩ nước này.

Ở hậu phương, người Ukraine đang nỗ lực chuẩn bị cho mùa đông lạnh giá bằng cách bổ sung kho dự trữ phụ tùng thay thế để sửa chữa lưới điện bị hỏng và đang ráo riết tìm mua hàng nghìn máy phát điện chạy bằng dầu diesel. Họ cũng kêu gọi phương Tây viện trợ nhiều hệ thống phòng không hơn nhằm hạn chế những thiệt hại do Nga gây ra nhằm vào các công trình dân sự.

Các lãnh đạo chính phủ và chính quyền địa phương Ukraine đang chạy đua với thời gian để sẵn sàng cho mùa đông. Thị trưởng Kiev Vitali Klitschko đã kêu gọi hơn 3 triệu cư dân thủ đô dự trữ đủ nước, thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác. Chính quyền của ông đang bố trí khoảng 1.000 trung tâm tạm lánh, nơi cư dân có thể đến để sưởi ấm và nhận đồ ăn.

Thị trưởng thành phố miền tây Lviv Andriy Sadovyi đã nâng cao cảnh giác hơn sau khi Nga nhắm mục tiêu vào một trạm truyền tải điện gần nhà máy điện hạt nhân Rivne, cách thành phố khoảng 200 km về phía đông bắc. Ông đang nỗ lực lên kế hoạch để giữ ấm cho cả thành phố trong suốt mùa đông và hy vọng có thể thiết lập khoảng 6.000 nơi trú ẩn khẩn cấp. Một số nơi sẽ có bếp củi, những nơi khác có máy phát điện chạy bằng diesel.

"Chúng tôi đang trữ rất nhiều củi, đồng thời đã tích được lượng dầu diesel khá lớn. Chúng tôi phải chuẩn bị cho thành phố trong kịch bản không có điện", ông nói.

Cục diện chiến trường Ukraine sau 9 tháng giao tranh. Đồ họa: WP.

Sadovyi thậm chí đã phải yêu cầu các nhân viên trong văn phòng của mình khôi phục hai chiếc lò sưởi đốt củi cũ.

"Giúp tôi bỏ thêm củi vào lò đi", Sadovyi nói với phóng viên Politico khi họ tới văn phòng của ông hồi tuần trước. "Những lò sưởi này đã không được sử dụng trong khoảng một trăm năm".