Trong quý đầu năm nay, các công ty Nga chứng kiến tình trạng thiếu hụt nhân sự lớn nhất kể từ năm 1998, theo khảo sát của Ngân hàng Trung ương Nga. Số lao động dưới 35 tuổi ở Nga cuối năm ngoái đã giảm khoảng 1,3 triệu, xuống còn 21,5 triệu, mức thấp nhất kể từ đầu những năm 1990, theo phân tích của công ty tư vấn FinExpertiza.

Nhóm người này chiếm 29,8% trong tổng lực lượng lao động 72,1 triệu người của Nga. Hồi tháng 5, tỷ lệ thất nghiệp của Nga đạt mức thấp nhất thời hậu Liên Xô, khi các công ty, nhà xưởng rơi vào tình trạng khát lao động.

Theo FinExpertiza, lệnh động viên khoảng 300.000 nam giới nhập ngũ hồi cuối năm ngoái đã khiến nhiều lao động trụ cột phải từ bỏ công việc để tới Ukraine tham chiến. Cùng với đó, làn sóng nam giới ồ ạt di cư ra nước ngoài để trốn lệnh động viên cũng làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lao động ở Nga, quốc gia chứng kiến đà suy giảm dân số những năm qua.

Hậu quả là Nga thiếu nhiều lao động ở mọi lĩnh vực, từ lập trình viên, kỹ sư đến thợ hàn hay công nhân khoan dầu. Đây là những nghề cần thiết để thúc đẩy nền kinh tế và hỗ trợ chiến dịch ở Ukraine.

Để ngăn tình trạng này, Tổng thống Nga Vladimir Putin tháng trước yêu cầu tiến hành các biện pháp ngăn tình trạng chảy máu nhân lực, trong đó có chính sách ưu đãi tài chính và xã hội cho người lao động. Chính phủ Nga cũng đã đề xuất phương án giảm thuế, cho vay và thế chấp ưu đãi để lôi kéo lao động trong lĩnh vực công nghệ.

Bộ Tài chính Nga còn công bố kế hoạch đánh thuế hàng trăm nghìn người di cư sang các nước như Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia và Trung Á kể từ khi xung đột bắt đầu nhưng vẫn làm từ xa cho công ty Nga. Một số nghị sĩ đe dọa tịch thu tài sản của người Nga rời đất nước, dù chưa có luật nào về vấn đề này được thông qua.

Công nhân làm việc tại nhà máy gang thép Magnitogorsk ở thành phố Magnitogorsk, Nga hồi tháng 10/2022. Ảnh: Reuters

"Mất nguồn nhân lực còn gây tác động tới kinh tế lớn hơn các lệnh trừng phạt", Vasily Astrov, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna ở Áo, nói. "Việc mất những người có trình độ, những lao động tay nghề cao sẽ gây áp lực cho triển vọng kinh tế trong nhiều năm tới".

Khi khan hiếm lao động, các doanh nghiệp muốn cạnh tranh nguồn nhân lực sẽ phải tăng lương, khiến lợi nhuận công ty giảm và đe dọa các kế hoạch đầu tư. Ngân hàng Trung ương Nga cũng cảnh báo việc chi trả mức lương cao cho lao động sẽ góp phần thúc đẩy lạm phát.

Diễn đàn Kinh tế St. Petersburg, hội nghị kinh tế hàng đầu của Nga, đã dành hơn chục phiên họp để thảo luận về các vấn đề thị trường lao động. Ngân hàng Trung ương Nga nói trong bối cảnh khan hiếm nam giới trong độ tuổi lao động, các công ty sản xuất ngày càng phải tuyển nhiều phụ nữ và công nhân lớn tuổi.

Yuliya Korochkina, giám đốc nhân sự của công ty cung cấp vật liệu xây dựng Trade Systems Technonicol, cho biết công ty đang thiếu lao động cơ bản và chuyên gia. Để khắc phục tình hình, công ty đã hạ tiêu chí tuyển dụng, tăng cường làm việc từ xa và tự động hóa, cũng như giới thiệu nhiều chương trình tạo động lực hơn cho người lao động.

"Chúng tôi đang học cách tối đa hóa công việc với nguồn nhân lực tối thiểu", bà nói.

Nhờ nguồn doanh thu lớn từ dầu và khí đốt, nền kinh tế Nga đến nay không suy giảm sâu như kỳ vọng của các nước phương Tây khi áp loạt lệnh trừng phạt mạnh tay từ khi xung đột bùng phát. Tuy nhiên, việc sụt giảm doanh thu năng lượng, tác động ngày càng tăng từ các lệnh trừng phạt công nghệ báo trước tương lai rắc rối với nền kinh tế Nga.

Các quan chức Nga thừa nhận tình trạng thiếu lao động cũng làm tổn hại tăng trưởng kinh tế của nước này.

"Thị trường lao động là hạn chế đáng kể đối với việc tăng sản lượng", Elvira Nabiullina, thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga, nói. Bà đề cập tới tình trạng thiếu hụt lao động trong ngành chế tạo máy, luyện kim, khai thác mỏ và khai thác đá, những ngành công nghiệp quan trọng đối với những gì Nga cần cho cuộc chiến ở Ukraine.

Trong chuyến thăm nhà máy sản xuất máy bay ở thành phố Ulan-Ude, Đông Siberia hồi tháng 3, ông Putin nói việc thiếu chuyên gia trình độ cao cản trở sản xuất quân sự.

"Chúng tôi hiểu rằng nhiều doanh nghiệp hiện phải làm việc với ba ca mỗi ngày và thiếu chuyên gia, đặc biệt là những người có trình độ cao", ông nói.

Tổng thống Nga Vladimir Putin thăm nhà máy sản xuất máy bay ở thành phố Ulan-Ude, Đông Siberia hồi tháng 3. Ảnh: Sputnik

Hơn một triệu người đã rời Nga kể từ khi xung đột Ukraine bắt đầu cuối tháng 2 năm ngoái. Dù một số họ trở về, làn sóng di cư ồ ạt đó đã làm trầm trọng thêm vấn đề nhân khẩu học của Nga. Do tỷ lệ sinh thấp, dân số Nga, hiện khoảng 145 triệu người, có thể giảm hơn 1% vào cuối thế kỷ này, theo ước tính của Liên Hợp Quốc.

Nga dường như bù đắp thiếu hụt trong thị trường lao động bằng nguồn nhân lực nhập cư từ các nước láng giềng, đặc biệt ở vùng Trung Á. Ngân hàng Trung ương Nga cho biết lượng lao động nhập cư vào Nga tăng từ năm ngoái, nhưng số chuyên gia nước ngoài có trình độ cao giảm 29%.

Khoảng 35% công ty sản xuất báo cáo tình trạng thiếu lao động trong tháng 4, mức cao nhất kể từ năm 1996, theo khảo sát hàng tháng của Viện Chính sách Kinh tế Gaidar của Nga.

Marina Petuhova, giám đốc nhân sự công ty sản xuất thiết bị điện EFK, thừa nhận họ đang gặp khó khăn trong tìm kiếm các kỹ sư, nhà thiết kế và quản lý sản phẩm. EFK đã tăng cường đào tạo và khuyến khích người lao động ở tất cả các nhóm tuổi, gồm cả người đã về hưu.

"Thiếu lao động ảnh hưởng đến khả năng tung ra sản phẩm mới cho công ty, năng suất và chất lượng sản phẩm, dẫn tới suy giảm doanh số bán hàng và thương hiệu của công ty", bà nói.

Hơn một nửa doanh nghiệp Nga đối mặt tình trạng thiếu nhân sự trong lĩnh vực công nghệ thông tin, trong khi thời gian cần thiết để tìm kiếm một ứng viên phù hợp đã tăng gần gấp đôi, theo nghiên cứu hồi tháng tư của công ty tư vấn Yakov & Partners ở Moskva và HH.ru, nền tảng tuyển dụng lớn nhất ở Nga.

"Việc tìm kiếm nhân viên có kinh nghiệm trở nên khó khăn hơn. Tình trạng này chắc chắn dẫn tới giảm năng suất của công ty", Natalia Danina, người đứng đầu bộ phận phân tích của HH.ru, nói.