"Nga đã nêu rõ rằng bắt Tổng thống Vladimir Putin sẽ tương đương với tuyên chiến", Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa viết trong tài liệu gửi Tòa Thượng thẩm Gauteng, có thẩm quyền với Pretoria. Tài liệu được ký hồi tháng 6, đóng dấu "mật" và được công bố hôm nay theo phán quyết từ tòa.

Đây là phản hồi của Tổng thống Ramaphosa, sau khi Liên minh Dân chủ (DA) đối lập muốn Pretoria tuân thủ lệnh truy nã Tổng thống Putin từ Tòa Hình sự Quốc tế (ICC). Theo ông Ramaphosa, mạo hiểm gây chiến với Nga là không phù hợp với hiến pháp Nam Phi, đi ngược lại trách nhiệm bảo vệ đất nước.

Bắt ông Putin còn làm suy yếu sứ mệnh nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine do Nam Phi dẫn dắt, cản trở nỗ lực tìm giải pháp hòa bình, Tổng thống Ramaphosa cho biết. Ông mô tả kiến nghị của DA là "vô trách nhiệm" và an ninh quốc gia đang bị đe dọa.

Lãnh đạo DA John Steenhuisen cho rằng lập luận của ông Ramaphosa về nguy cơ Nam Phi gây chiến với Nga là "lố bịch" và "nông cạn". "Khi các quyết định về chính sách đối ngoại có thể làm tổn hại danh tiếng và kinh tế Nam Phi, điều quan trọng là chính phủ cần duy trì các nghĩa vụ quốc tế công khai và minh bạch", Steenhuisen nói.

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa tại Paris, Pháp ngày 22/6. Ảnh: AFP

Nam Phi đang trong thế tiến thoái lưỡng nan từ khi ICC phát lệnh bắt Tổng thống Putin hồi tháng 3 với cáo buộc "di chuyển bất hợp pháp" trẻ em Ukraine. Theo Quy chế Rome, 123 nước thành viên của ICC, trong đó có Nam Phi, có nghĩa vụ bắt lãnh đạo Nga và chuyển đến Hà Lan để xét xử nếu ông đặt chân đến lãnh thổ của họ.

Moskva gọi lệnh bắt của ICC là vô nghĩa. Nga từng tham gia ICC nhưng đã rút lui và không công nhận cơ quan này. Thượng nghị sĩ Nga Grigory Karasin đầu tháng 7 cho biết Moskva "những năm gần đây" đã đưa khoảng 700.000 trẻ em từ những vùng xung đột ở Ukraine vào lãnh thổ Nga. Động thái nhằm bảo vệ trẻ mồ côi, bị bỏ rơi trong vùng xung đột và Nga sẽ đưa các em trở về Ukraine khi đủ điều kiện an toàn.

Nam Phi đang là quốc gia chủ tịch BRICS, khối các nền kinh tế mới nổi với 4 thành viên còn lại là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc. Nam Phi dự kiến tổ chức hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 15 tại thành phố Johannesburg ngày 22 - 24/8.

Phó tổng thống Nam Phi Paul Mashatile hôm 14/7 nhấn mạnh thế khó xử của Pretoria, kỳ vọng Nga thông cảm và Tổng thống Putin không đến dự hội nghị. Nam Phi đề xuất Nga để Ngoại trưởng Sergei Lavrov thay Tổng thống Putin dẫn đầu phái đoàn đến Johannesburg nhưng Moskva từ chối đề xuất.

Tổng thống Putin ngày 15/7 đã điện đàm với người đồng cấp Ramaphosa về thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen và hội nghị thượng đỉnh BRICS, Điện Kremlin cho biết, nhưng không nêu cụ thể ông Putin có đến Nam Phi hay không.

Ông Ramaphosa hôm nay nói Nam Phi đang tìm kiếm sự miễn trừ theo các quy tắc của ICC, dựa trên thực tế rằng bắt ông Putin có thể đe dọa "an ninh, hòa bình và trật tự quốc gia".