Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. (Ảnh: AFP)

Trong chưa đầy một tuần, Triều Tiên đã hai lần phóng các vật thể bay mà Hàn Quốc cho là tên lửa đạn đạo. Các vụ phóng ngày 25/7 và 31/7 diễn ra trong bối cảnh Triều Tiên và Mỹ vẫn chưa thể tổ chức cuộc đối thoại phi hạt nhân hóa ở cấp chuyên viên như lãnh đạo hai nước đã nhất trí tại cuộc gặp bất ngờ ở làng đình chiến Panmunjom cuối tháng Sáu, được cho là động thái nhằm thúc ép Washington sớm có hành động cụ thể.

Tương tự như hai vụ phóng vật thể bay trong vòng 5 ngày hồi tháng 5 vừa qua tại cùng một địa điểm, khi đàm phán phi hạt nhân hóa giữa Mỹ và Triều Tiên lâm vào bế tắc, động thái liên tiếp thử nghiệm "vũ khí chiến thuật" lần này, như thông báo của Triều Tiên, thể hiện Bình Nhưỡng không hài lòng với những diễn biến gần đây trên bán đảo Triều Tiên.

Sau cuộc gặp giữa nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Mỹ Donald Trump chiều 30/6 ở Panmunjom, bất chấp những tuyên bố mang tính lạc quan và tín hiệu thiện chí của hai nhà lãnh đạo, tiến trình đàm phán hạt nhân vẫn chưa thể khởi động lại. Kéo theo đó, Triều Tiên tiếp tục hứng chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ; Washington và đồng minh Hàn Quốc tiếp tục tổ chức tập trận chung, như cuộc tập trận chung 19-2 Dong Maeng (Đồng Minh) vào tháng 8 tới, bất chấp Triều Tiên vẫn coi những cuộc diễn tập như vậy là hành động chuẩn bị cho cuộc xâm lược Bình Nhưỡng, nhất là trong bối cảnh hai miền Triều Tiên về lý thuyết vẫn đang trong tình trạng chiến tranh.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Triều Tiên tuyên bố: "Trong khi đang nỗ lực dàn xếp các cuộc đàm phán cấp chuyên viên sau cuộc gặp thượng đỉnh tại Panmunjom, Mỹ lại lên kế hoạch tập trận chung với Hàn Quốc… vi phạm tinh thần của thỏa thuận đạt được tại hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần đầu tiên” ở Singapore hồi tháng 6/2018. Phía Triều Tiên nhấn mạnh rằng Bình Nhưỡng sẽ không còn lý do gì để thực hiện các cam kết đã đưa ra nếu Washington không tôn trọng các cam kết của mình.

Trong hơn một năm qua kể từ hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần đầu tiên tháng 6/2018, Triều Tiên đã có một số bước đi thể hiện thiện chí và có thể coi là nhằm xây dựng lòng tin, từ ngừng các cuộc thử hạt nhân, dỡ bỏ một số cơ sở hạt nhân và tên lửa... Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng Triều Tiên không thu được nhiều lợi ích thực tế khi nước này chưa được dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, các dự án kinh tế liên Triều cũng vì thế không thể khởi động, tiến trình phi hạt nhân hóa trì trệ gây bất ổn môi trường an ninh, khiến những động thái "hòa dịu" của Triều Tiên bị biến thành "đơn phương nhượng bộ."

Hồi tháng 4/2019, trong bài phát biểu về chính sách, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un nêu rõ đối thoại Mỹ-Triều có thể khởi động lại hay không hoàn toàn do thái độ và lựa chọn của Mỹ. Tuy nhiên, tới nay Mỹ tỏ ra khăng khăng với lập trường yêu cầu Triều Tiên phải "phi hạt nhân hóa hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược", trước khi được dỡ bỏ trừng phạt, trái với quan điểm của Bình Nhưỡng về một tiến trình "có đi có lại" từng bước, chí ít là những động thái nhượng bộ mang tính cân xứng lẫn nhau.

Washington cũng không mấy mặn mà với vấn đề chuyển từ thỏa thuận đình chiến sang một hiệp định hòa bình như mong muốn của Bình Nhưỡng, bởi ký được một hiệp định như vậy cũng đồng nghĩa với việc bán đảo Triều Tiên phải được phi hạt nhân hóa triệt để, tức là cả Hàn Quốc và lực lượng Mỹ đồn trú tại đây cũng phải đảm bảo không có vũ khí hạt nhân. Hiện lập trường đối lập giữa hai bên về phương thức và lộ trình phi hạt nhân hóa tỏ ra khó dung hòa, đẩy đàm phán phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên vào thế bế tắc.

Các vụ thử "vũ khí chiến thuật tầm ngắn" của Triều Tiên có thể hiểu ra như "quân bài" mặc cả và gây sức ép đối với Mỹ, và một phần nào đó cả Hàn Quốc, khi các yêu cầu của Bình Nhưỡng không được đáp ứng. Tuy nhiên, các vụ phóng vật thể bay của Triều Tiên có thể tác động tới Mỹ hay không, thì chưa rõ ràng. Sau hai vụ phóng vừa qua, thái độ của chính quyền Mỹ tỏ ra thận trọng. Sau vụ phóng mới nhất của Triều Tiên ngày 31/7, Ngoại trưởng Mike Pompeocũng mô tả đây là một "chiến thuật thương lượng" của Bình Nhưỡng, đồng thời bày tỏ hy vọng đàm phán sẽ sớm được nối lại.

Tổng thống Mỹ Trump từ lâu nói rằng các nỗ lực ngoại giao sẽ tiếp diễn chừng nào Triều Tiên không thử hạt nhân hoặc tên lửa đạn đạo liên lục địa, bởi Nhà Trắng chỉ tập trung vào việc đạt một thỏa thuận hạt nhân với Triều Tiên. Căn cứ vào phản ứng của Mỹ, có thể thấy các vụ phóng thử vũ khí tầm ngắn vừa qua của Triều Tiên chưa vượt "giới hạn đỏ" mà ông Trump vạch ra. Điều đó cũng chứng tỏ rằng dù có những động thái mang tính cảnh cáo và gây sức ép, song không bên nào muốn đẩy vấn đề vượt quá tầm kiểm soát, nói cách khác không bên nào muốn đóng cánh cửa đối thoại. Vấn đề là hai bên sẽ phải thỏa hiệp những gì để có thể cân bằng lợi ích của Mỹ và Triều Tiên.

Giới phân tích cũng cho rằng phe diều hâu trên chính trường Mỹ có thể sẽ tìm cách gây sức ép để buộc Tổng thống Trump cứng rắn hơn trong vấn đề Triều Tiên. Dù vậy, việc giải quyết vấn đề hạt nhân trên báo đảo Triều Tiên tỏ ra không phải là ưu tiên số 1 của ông chủ Nhà Trắng trong lúc này, khi Tổng thống Trump đang chuẩn bị cho cuộc tái tranh cử nhiệm kỳ hai. Tình trạng căng thẳng tột độ trong quan hệ Mỹ-Triều đã tạm lắng dịu, bầu không khí hòa hoãn đang được duy trì trên bán đảo Triều Tiên. Việc đẩy căng thẳng lên cao sẽ chỉ khiến cục diện xấu đi.

Càng tới gần cuộc bầu cử tổng thống năm 2020, ông Donald Trunm được cho sẽ càng phải hành động thận trọng. Bởi vậy, khó có khả năng Tổng thống Mỹ lựa chọn giải pháp cứng rắn trước các vụ thử như vụ ngày 31/7, song có vẻ ông cũng không nhượng bộ trước sức ép của Triều Tiên để tránh bị phe diều hâu chỉ trích. Tổng thống Trump cũng luôn tuyên bố “Mỹ không vội vàng” trong việc phi hạt nhân hóa Triều Tiên. Đây có thể là chiến thuật của Mỹ thử "sức chịu đựng" của Bình Nhưỡng và "gây sức ép ngược" với Triều Tiên.

Có một thực tế rằng, dù các nỗ lực ngoại giao hạt nhân chưa đạt tiến triển trong thời gian gần đây, nhưng cả Tổng thống Mỹ và nhà lãnh đạo Triều Tiên cho biết vẫn duy trì quan hệ cá nhân tốt đẹp và vẫn tuyên bố mong muốn tiếp tục đối thoại. Đây là cơ sở để tin rằng vấn đề hạt nhân trên bán đạo Triều Tiên vẫn chưa vượt quá "quỹ đạo ngoại giao". Tuy nhiên, bối cảnh tình hình chính trị nội bộ phức tạp ở Mỹ, những khó khăn nội tại của Triều Tiên khi kinh tế bị o ép, lập trường khác biệt và những mâu thuẫn đan xen..., đều có thể trở thành "lực cản" lớn, khiến triển vọng khởi động lại đối thoại giữa hai bên vẫn khá mờ mịt.