"Mỹ đã hiện diện ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương trong nhiều thập kỷ và điều đó sẽ không thay đổi, dù mỗi chính quyền và mỗi tổng thống sẽ có những trọng tâm và chính sách riêng", Đại sứ Kritenbrink trả lời về khả năng Mỹ thay đổi chiến lược ở khu vực sau bầu cử tổng thống năm nay trong cuộc trao đổi riêng với VnExpress tại Hà Nội.

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink trong cuộc trao đổi với VnExpress tháng 9/2020. Ảnh: Giang Huy.

Trong bầu cử tổng thống Mỹ, Trump đối đầu với đại diện đảng Dân chủ Joe Biden. Hai ứng viên đang tăng tốc chiến dịch chạy đua khi ngày bỏ phiếu đang cận kề.

Tổng thống Mỹ Trump công bố Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương mở và tự do vào tháng 11/2017 khi dự APEC tại Việt Nam. Trong đó, ông khẳng định các nước cần bảo đảm "tất cả cùng chơi theo luật", tôn trọng tự do hàng hải và trên không, bao gồm các tuyến vận chuyển mở. Mỹ muốn hợp tác với các nước để xây dựng lòng tin, tạo dựng ổn định, an ninh và thịnh vượng, hướng tới một thế giới của các quốc gia mạnh mẽ, chủ quyền và độc lập.

Kể từ 2017 đến nay, Mỹ xúc tiến một loạt chính sách trong chiến lược mới. Washington cấp khoản hỗ trợ trị giá trên 1,8 tỷ USD cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương, tập trung vào ba lĩnh vực chủ chốt: kinh tế, quản trị, và an ninh. Mỹ cũng đẩy mạnh hợp tác với các nước trong khu vực nhằm đối phó với những mối đe dọa chung; xây dựng các chương trình gìn giữ hòa bình cho các quốc đảo Thái Bình Dương.

Chiến lược của Trump chỉ khác tên gọi, về cơ bản giống với chiến lược "Xoay trục châu Á" từ năm 2009 của người tiền nhiệm Barack Obama nhằm thắt chặt quan hệ với các nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Theo Đại sứ Kritenbrink, ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, Mỹ coi ASEAN là trọng tâm trong chính sách hợp tác với khu vực. Washington ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN và khuôn khổ đối tác chiến lược giữa hai bên. Hợp tác giữa Mỹ và ASEAN không chỉ bảo đảm hoà bình, an ninh mà còn vì thịnh vượng chung của khu vực.

Hôm 9/9, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tham dự chuỗi hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM 53). Ông Pompeo nhấn mạnh quan hệ đối tác chiến lược Mỹ - ASEAN, khuyến khích các nước đoàn kết, thống nhất duy trì quan điểm chung về hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông, giải quyết tranh chấp trên cơ sở thượng tôn luật pháp quốc tế, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) và các giá trị đã nêu trong Tài liệu Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP).

Đánh giá về vai trò của Mỹ trong hợp tác ở khu vực, Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Quốc Dũng, trên cương vị đại diện nước Chủ tịch ASEAN 2020, cho biết Hiệp hội hoan nghênh nỗ lực của tất cả các nước trong nỗ lực bảo đảm hòa bình, ổn định ở Biển Đông, trong đó có Mỹ. ASEAN mong Mỹ, là nước lớn và đóng vai trò quan trọng trên thế giới, có tiếng nói khách quan, trên tinh thần tôn trọng luật pháp quốc tế, vì lợi ích chung, không tạo thêm phức tạp và không buộc ASEAN chọn bên.

Đại sứ Kritenbrink cho biết nếu các nước tin vào hoà bình và ổn định, tôn trọng luật pháp quốc tế, ngăn chặn xu hướng "chân lý thuộc về kẻ mạnh" ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, Washington hy vọng các quốc gia chung quan điểm, bạn bè và đối tác sẽ cùng sát cánh bảo vệ nguyên tắc trên.

"Mỹ không bao giờ yêu cầu ai chọn bên", ông Kritenbrink nói.

Với Việt Nam, Đại sứ Kritenbrink cho biết Mỹ coi đây là một trong những đối tác quan trọng nhất ở khu vực. Khi hai nước đang kỷ niệm 25 năm ngày bình thường hoá quan hệ, Mỹ tiếp tục khẳng định mục tiêu hỗ trợ Việt Nam trở thành một nước vững mạnh, độc lập và thịnh vượng.

"Mỹ mong muốn tiếp tục tăng cường hợp tác với Việt Nam ở những lĩnh vực mà lợi ích của hai bên song trùng đáng kể", ông nói.

Phỏng vấn Đại sứ Mỹ

Cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc bùng phát từ 2019, khi chiến tranh thương mại nổ ra với nhiều hành động trừng phạt mang tính "ăn miếng trả miếng", gây thiệt hại lớn. Căng thẳng lan sang các vấn đề khác như nguồn gốc và cách ứng phó Covid-19, công nghệ, trong đó có hoạt động của tập đoàn viễn thông Huawei, luật an ninh Hong Kong, tình hình Tân Cương, Biển Đông. Quan hệ giữa hai cường quốc bị đẩy đến mức thấp nhất trong hàng chục năm.

Khi ngày bầu cử tổng thống Mỹ 2020 đang tới gần, các nhà phân tích đánh giá Tổng thống Mỹ Trump thúc đẩy các hoạt động thách thức, cứng rắn với Trung Quốc nhằm giành được sự ủng hộ của cử tri để tái đắc cử. Đại sứ Kritenbrink cho biết Washington từ lâu đã tuyên bố về chiến lược ở châu Á - Thái Bình Dương. Mỹ xác định lợi ích quốc gia của mình liên quan chặt chẽ với tương lai của khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Washington sẽ duy trì ba trụ cột chính trong định hướng chính sách của Mỹ sắp tới ở Biển Đông. Thứ nhất, Mỹ sẽ tiếp tục nỗ lực ngoại giao và pháp lý, đề cao các nguyên tắc ủng hộ luật quốc tế, bảo đảm tự do hàng hải và hàng không, thương mại không bị cản trở; thúc đẩy các hoạt động tương tự như gửi công thư đến LHQ, tăng đối thoại với các đối tác thông qua các diễn đàn, trong đó có các cuộc họp trong khuôn khổ ASEAN. Thứ hai, Mỹ sẽ hỗ trợ các đối tác ở Đông Nam Á tăng cường năng lực nhằm bảo đảm lợi ích trên biển của các nước này, nắm được tình hình và ngăn chặn xung đột. Thứ ba, quân đội Mỹ sẽ tiếp tục các hoạt động duy trì tự do hàng hải nhằm bảo vệ luật pháp quốc tế. Các tàu và máy bay của Mỹ sẽ hoạt động ở bất cứ nơi nào luật cho phép, như đã thực hiện trong hàng chục năm qua.

"Chính sách của Mỹ trên ba lĩnh vực này là nhất quán, chúng tôi sẽ có những bước đi cụ thể và có những điều chỉnh chi tiết khi cần thiết", Đại sứ Kritenbrink nói.