Năm 2015, một tai nạn kinh hoàng xảy ra trên trường quay phần cuối loạt phim điện ảnh Resident Evil tại Nam Phi. Trong một cảnh quay mạo hiểm liên quan tới xe gắn máy, hệ thống camera đã không nâng lên đúng lúc, đột ngột rơi xuống người diễn viên đóng thế. Olivia Jackson - nạn nhân đang điều khiển chiếc xe đã bất tỉnh suốt 17 ngày. Tồi tệ hơn, nữ diễn viên đóng thế bị gãy xương sống, rách một bên má, chảy máu não và buộc phải cắt bỏ tay trái.

Gia đình nhà Jackson hiện quyết tâm đưa đoàn phim Resident Evil ra tòa bởi số tiền đền bù không thấm tháp là bao so với chi phí điều trị của nữ diễn viên. Luật sư biện hộ của Olivia Jackson cho rằng quá trình có thể kéo dài nhiều năm, nhưng thân chủ sẽ đi tới cùng sự việc, nhất là trong bối cảnh sự nghiệp đóng thế của Jackson đã chấm dứt. Phía Olivia Jackson đang muốn đưa Jeremy Bolt cùng đạo diễn Paul W.S. Anderson ra tòa án tối cao ở Los Angeles sau khi những nỗ lực tại Nam Phi không đạt hiệu quả.

Đó chỉ là một trong vô vàn tai nạn đáng tiếc xảy ra đối với diễn viên đóng thế tại Hollywood. Đến với nghề này, họ phải chấp nhận rủi ro, từ chịu đựng thương tật cho đến kinh khủng hơn là mất đi cả mạng sống.

Đóng thế - nghề nghiệp nhiều người theo đuổi

Trang Job Monkey từng mô tả về nghề diễn viên đóng thế bằng nhiều mỹ từ: “Nếu muốn cảm nhận sức sống hừng hực chảy trong huyết quản, bạn hãy thử sống trên lằn ranh cái chết. Không gì sánh bằng cảm giác adrenaline bơm ào ạt vào tim. Đó là một loại cảm giác gây nghiện. Nếu bạn muốn né đạn, đụng xe, nhảy ra khỏi máy bay bốc cháy thay vì ngồi gõ phím văn phòng thì đóng thế chính là nghề dành cho bạn”.

Đó có lẽ là sức hút tiềm ẩn của nghề diễn viên đóng thế - một công việc lặng lẽ nhưng lại giàu cảm xúc, khơi gợi khát khao mạo hiểm và thử thách giới hạn của bản thân ở nhiều người. Thêm vào đó, hàng năm, Hollywood cho ra đời hàng nghìn bộ phim hành động, siêu anh hùng, viễn tưởng, phiêu lưu… Đây là mảnh đất màu mỡ để những tài năng hành động vô danh khẳng định mình.

Dĩ nhiên, Hollywood vẫn có những ngôi sao tự đóng cảnh hành động khó nhằn như Angelina Jolie, Harrison Ford, Jackie Chan, Jason Statham, Tom Cruise, Daniel Craig... Tuy nhiên, đa số các diễn viên đều viện đến một phương pháp đơn giản hơn, an toàn hơn cho bản thân mà vẫn đảm bảo chất lượng của bộ phim, đó là thuê người đóng thế.

Từng có một định nghĩa khác dùng để hình dung về nghề diễn viên đóng thế, đó là “kẻ liều lĩnh”. Định nghĩa ấy đã phần nào nói lên bản chất của nghề nghiệp trên. Đóng thế đòi hỏi diễn viên phải đạt trình độ cao ở nhiều lĩnh vực như sử dụng vũ khí, võ thuật, đua xe, leo núi, nhảy dù, lặn với bình dưỡng khí và cả… ngã theo nhiều kỹ thuật khác nhau như ngã từ độ cao lớn, ngã cầu thang, vấp ngã.

Trái với hình ảnh “đùa giỡn với mạng sống” trên phim, mỗi cảnh diễn của họ đều được thực hiện sau khi đã lên kế hoạch, luyện tập, diễn thử và sửa chữa kỹ lưỡng. Trên phim, cảnh mạo hiểm đáng sợ bao nhiêu thì ngoài đời được thực hiện kỹ lưỡng bấy nhiêu. “Càng an toàn càng tốt” là tiêu chí được ưu tiên hàng đầu, nhưng không phải lúc nào nhà sản xuất cũng đảm bảo được điều này.

Sinh nghề tử nghiệp - chuyện không hiếm gặp

Là kinh đô điện ảnh nổi tiếng, nghiễm nhiên quy mô, đạo cụ và kỹ xảo làm phim của Hollywood phải đứng đầu thế giới. Tuy nhiên, tại nhiều phim trường hiện đại - nơi thực hiện vô số cảnh quay hành động nguy hiểm, rủi ro và tai nạn thương tâm là điều khó có thể tránh khỏi.

Theo Telegraph, mỗi năm có khoảng 20-40 người tử vong trên phim trường ở Mỹ, cao hơn cả các ngành cảnh sát, xây dựng đường bộ hay khai mỏ. Marin Spence - phó tổng thư ký BECTU, công đoàn ngành giải trí - nói: "Chúng tôi nghi ngờ còn nhiều tai nạn không được trình báo, đặc biệt trong các phim kinh phí thấp".

Trên thực tế, có không ít diễn viên đóng thế bị ám ảnh bởi các cảnh hành động mà họ đã thực hiện. Tom Struthers - người đóng thế trong các bộ phim như Inception, X-Men: First Class, The Dark Knight Rises - từng rùng mình nhắc tới tai nạn mà anh trải qua khi góp mặt trong The Mummy. Anh kể: “Theo kịch bản, sau khi bị bắn tôi sẽ văng ra khỏi yên ngựa và đập vào tường. Nhưng cuối cùng, tôi lại tiếp xúc với khu vực không có đệm khiến khuỷu tay bị vỡ. Đến giờ, tôi vẫn không thể duỗi thẳng cánh tay được”.

Dan Bradley - diễn viên đóng thế góp mặt vào dự án Boris and Natasha chưa dứt cơn khủng hoảng khi nói về tai nạn suýt lấy đi mạng sống của anh. “Khi tôi đang lái xe, do trục trặc kỹ thuật, chiếc xe đột ngột nổ tung và vỡ thành nhiều mảnh. Trong nháy mắt, lửa đã bén lên cả người tôi”, Dan Bradley chia sẻ.

Ngoài thương tật, nhiều diễn viên đóng thế thậm chí còn bị cướp đi mạng sống vì những sự cố kinh hoàng trên phim trường. Năm 2017, công chúng hoang mang khi nghe tin về cái chết thương tâm của hai diễn viên đóng thế John Bernecker và Joi Harris. Diễn viên đóng thế lão luyện John Bernecker tử nạn khi quay The Walking Dead. Sự ra đi của anh dấy lên mối nghi ngờ về khâu bảo đảm an toàn cho diễn viên đóng thế tại trường quay. Bởi trước khi tử nạn, anh chỉ thực hiện động tác cơ bản là ngã xuống sàn nhà bê tông ở độ cao 7 m.

Joi Harris - vận động viên đua xe máy chuyên nghiệp bỏ mạng vì một pha bay môtô đóng thế trong Deadpool 2. Vụ việc một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc bảo hộ tại trường quay.

Gần đây nhất, vào hồi tháng 7, tờ The Sun đưa tin một diễn viên đóng thế Vin Diesel trong Fast & Furious 9 đã nhanh chóng được đưa đi cấp cứu sau khi rơi từ độ cao hơn 9 m. Tờ báo này tiết lộ nạn nhân bị thương nặng phần đầu. Những người có mặt trên phim trường đều đoán rằng nhiều khả năng dây cáp bị đứt, khiến diễn viên đóng thế rơi tự do từ độ cao hơn 9 m.

Có không ít diễn viên đóng thế đâm đơn kiện nhà sản xuất vì những tai nạn thảm khốc khiến họ bị thương trên phim trường. Nữ diễn viên Laurie Harper từng đệ đơn kiện Sony Pictures Entertainment và nhà sản xuất phim Rough Night vì đã sơ suất trong việc đặt miếng nệm an toàn, khiến cô bị tàn phế do chấn thương sọ não.

Công bằng cho nghề diễn viên đóng thế

Anh và Australia là hai quốc gia đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt đối với nghề đóng thế. Họ có quy định cho điều phối viên đóng thế. Tại Anh, có một cơ quan phụ trách đăng ký cho các diễn viên đóng thế là Joint Industry Stunt Committee (JISC) hoạt động. JISC phân loại ba cấp thành viên là sơ cấp, trung cấp và cao cấp, đòi hỏi phải có thâm niên và đáp ứng các tiêu chí cụ thể. Các điều phối viên đóng thế ở Anh phải có chứng chỉ kỹ năng cụ thể và phải làm nghề đóng thế trong vài năm trước khi có thể được xem xét để điều phối công việc. Nhiệm vụ của người điều phối cảnh đóng thế là phải lường hết rủi ro.

Tại Mỹ, mối lo về các tai nạn thảm khốc xảy ra trên phim trường Hollywood đã thôi thúc SAG-AFTRA (Hiệp hội Diễn viên Mỹ) ban hành một số biện pháp mới về tiêu chuẩn của điều phối viên đóng thế. Đó là yêu cầu họ phải chứng minh đã làm diễn viên đóng thế ít nhất 500 ngày. SAG-AFTRA dự định công khai danh sách điều phối viên, diễn viên đóng thế trên mạng vào đầu năm 2020. Jane Austin - Chủ tịch SAG-AFTRA ở Los Angeles thừa nhận các biện pháp mới vẫn chưa có hiệu quả cụ thể, chỉ nhằm cung cấp cho các nhà sản xuất việc lựa chọn các điều phối viên có năng lực.

Hiện nay, các diễn viên đóng thế phải có chứng chỉ, trình độ chuyên môn rõ ràng. Ngược lại, họ đề xuất SAG-AFTRA làm việc với các hãng phim để tạo điều kiện làm việc tốt hơn cho diễn viên đóng thế. Nhiệm vụ hạn chế rủi ro, nguy hiểm cho nghề đóng thế cần được quy định cụ thể. Đồng thời, Hollywood cần phải thay đổi sự nhìn nhận, đánh giá về nghề này trong ngành công nghiệp điện ảnh.