Bắt đầu từ 5 năm trước, khoảng hơn 130 điệp viên, nhà ngoại giao, binh lính quân đội và nhân viên Mỹ làm việc tại nước ngoài gặp các sự cố bí ẩn liên quan đến não, New York Times đưa tin ngày 13/5.

Những tai nạn gây tổn thương não này trở thành một mối quan tâm lớn dưới thời chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden. Nhiều trường hợp mới gặp hiện tượng tương tự được phát hiện ở châu Âu và một vài nơi ở châu Á. Chính quyền ông Joe Biden bị buộc phải xem xét kỹ lưỡng hơn các sự cố này.

Liên tục các sự cố bí ấn

Trường hợp đầu tiên thu hút sự chú ý của Mỹ là vào năm 2016, khi các nhân viên của Bộ Ngoại giao và Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (C.I.A) tại Havana, Cuba bị ốm với các triệu chứng như chóng mặt, buồn nôn và đau đầu. Các trường hợp tương tự bắt đầu xuất hiện vào năm 2017 ở Quảng Châu, Trung Quốc.

Một vụ việc nổi bật nhất được biết đến vào năm 2019, New York Times dẫn lời các quan chức, một sĩ quan quân đội đang phục vụ ở nước ngoài bị buồn nôn và đau đầu khi lái xe đến ngã tư, trong khi cậu con trai hai tuổi bắt đầu khóc. Sau khi cố gắng ra khỏi con phố này, cơn buồn nôn của anh ta chấm dứt, và đứa trẻ cũng ngừng khóc.

Cả hai sau đó đều nhận được sự chăm sóc y tế từ chính phủ, mặc dù không rõ liệu họ có bị ảnh hưởng về lâu về dài hay không. Các quan chức dưới thời Tổng thống Trump Donald và Tổng thống Biden đều nghi ngờ sĩ quan này đã bị nhắm tới từ trước, và điều này càng thúc giục họ phải mở rộng cuộc điều tra.

Một số quan chức lầu Năm Góc nghi ngờ khả năng GRU - cơ quan tình báo quân sự của Nga - đứng sau vụ việc này và một vài trường hợp khác, song vẫn chưa đưa ra bất kỳ kết luận chính thức nào liên quan đến vụ việc.

Moscow đã nhiều lần phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào đến các sự cố của nhân viên Mỹ.

Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Havana. Các triệu chứng bí ẩn lần đầu tiên xảy ra với các nhà ngoại giao ở Cuba và Trung Quốc năm 2016. Ảnh: New York Times.

Không dừng lại ở đó, kể từ tháng 12/2020, ít nhất ba sĩ quan C.I.A làm việc tại nước ngoài báo cáo tình trạng sức khỏe không ổn định. Một sự việc mới xảy ra từ hai tuần trước đã khiến toàn bộ sĩ quan phải điều trị ngoại trú tại Trung tâm y tế quân sự quốc gia Walter Reed và một vài cơ sở khác.

Giới chức Mỹ hiện chưa xác định ai hoặc điều gì gần ra sự cố lần này, hay liệu đây có phải là bằng chứng cho các cuộc tấn công hay không.

Amanda J. Schoch, phát ngôn viên của Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia, cho biết: “Hiện tại, chúng tôi không có thông tin chính xác về nguyên nhân của vụ việc và vẫn còn quá sớm để suy đoán bất cứ điều gì”.

Những dấu vết ban đầu

Chính quyền ông Biden đang cố gắng giữ cán cân bằng giữa một bên thể hiện cho các quan chức thấy rằng ông Biden đang xem xét vấn đề một cách nghiêm túc và một bên cố gắng giữ cho nội bộ chính phủ và công chúng bình tĩnh.

C.I.A.thành lập một đội phản ứng nhằm điều tra vụ việc. Nhà Trắng cũng đang tìm hiểu kỹ lưỡng về các báo cáo liên quan đến sự cố tại nước ngoài và tìm cách để cải thiện quá trình chăm sóc y tế cho các nạn nhân.

Theo cuộc phỏng vấn của New York Times với 20 quan chức đang tại nhiệm hoặc đã về hưu gặp vấn đề này, một số người cho biết họ bị đau đầu mãn tính, cho thấy khả năng bị tổn thương não vĩnh viễn.

Còn theo Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, vài người khác lại trải qua "hiện tượng liên quan đến cảm giác" về âm thanh, nhiệt độ, theo sau là một loạt các vấn đề thể chất như chóng mặt đột ngột, buồn nôn và đau đầu hoặc đau cổ. Thậm chí, một số nạn nhân còn có ý định tự sát, theo các bác sĩ tại Walter Reed.

Trong một báo cáo được công bố tháng 12/2020, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia cho biết rất có thể thủ phạm sử dụng loại vũ khí cảm biến vi sóng - có thể gây đau đớn tột độ cho nạn nhân

Mark Lenzi, người từng làm việc cho Bộ Ngoại giao Mỹ ở Quảng Châu, Trung Quốc, từng phải trải qua căn bệnh bí ẩn tương tự như hàng chục nhà ngoại giao và gián điệp tại Đại sứ quán Mỹ ở Havana. Ảnh: New York Times.

Ngõ cụt

Tuy nhiên, mọi nỗ lực từ hai bên đều là chưa đủ để tìm ra nguyên nhân.

Tháng 11/2020, Matthew Pottinger - Phó cố vấn An ninh Quốc gia của Nhà Trắng - kêu gọi mạng lưới tình báo Mỹ cần hợp tác nhiều hơn nữa với Lầu Năm Góc và các cơ quan khác nhằm thúc đẩy và mở rộng cuộc điều tra.

Trong một cuộc họp kín của Ủy ban Đặc biệt về Tình báo của Thượng viện Mỹ vào tháng 4 vừa qua, các thượng nghị sĩ đã cáo buộc C.I.A đang "làm quá ít" để điều tra những tình tiết bí ẩn và tỏ ra hoài nghi trước các giả thiết của cơ quan này.

William J. Burns - Giám đốc mới của C.I.A - đang cố gắng thay đổi cái nhìn này của thành viên quốc hội. Ông Burns tích cực gặp gỡ các nạn nhân và bác sĩ điều trị cho họ hàng tháng, liên tục báo cáo tình hình cho Quốc hội Mỹ, đồng thời tăng gấp đôi số lượng nhân viên y tế điều trị cho những người gặp tổn thương.

Anh Lenzi sử dụng dây Brock để trị liệu cải thiện thị lực tại nhà riêng ở thành phố Durham, bang New Hampshire. Ảnh: New York Times.

"Tôi không tin chính phủ đang hành động đủ nhanh (để tìm hiểu và ngăn chặn sự việc)", trích lời Ruben Gallego, một thành viên đảng Dân chủ, nói. "Chúng ta cần phải hiểu một cách đầy đủ xem điều này đến từ đâu, lý do nạn nhân bị nhắm tới là gì và Mỹ có thể làm gì để ngăn chặn điều này".