"Chúng tôi đang chết dần trong sợ hãi, như thể tim nhảy ra khỏi lồng ngực", một phụ nữ vừa nói vừa ôm chặt đứa con nhỏ, trên người vẫn mặc bộ đồ ngủ từ trước đó một ngày, khi lực lượng nổi dậy tràn vào làng al-Hakeem ở tỉnh Latakia, nơi sinh sống của cộng đồng Alawite thiểu số vốn là nền tảng ủng hộ của cựu tổng thống Bashar al-Assad.

Các tay súng nổi dậy ngày 15/12 phóng hỏa đốt 4 ngôi nhà trong làng để trả thù sau khi một gia đình ở al-Hakeem tấn công xe bán tải của nhóm và khiến 3 tay súng thiệt mạng. Ngôi nhà của người phụ nữ cháy rụi, còn chồng cô chạy trốn vào khu vườn gần đó.

Làng từng có 70 gia đình sinh sống, nhưng chỉ còn vài hộ bám trụ. Những người này gần đây cũng đã tính đến việc rời đi vì thấy "tình hình ở đây không ổn". Sau khi chính phủ của ông Assad bị lật đổ ngày 8/12, nhiều người ở Latakia sợ rằng họ sẽ bị phe đối lập trả thù.

Chiếc xe bị thiêu rụi ở làng al-Hakeem, tỉnh Latakia, Syria ngày 16/12. Ảnh: Washington Post

Hay'at Tahrir al-Sham (HTS), nhóm Hồi giáo nổi dậy dẫn đầu cuộc tấn công vào Damascus, đã cam kết bảo vệ các nhóm dân thiểu số và khôi phục an ninh cho Syria sau cuộc nội chiến kéo dài hơn 13 năm. Nhưng ở Latakia và trên khắp Syria, HTS đang gặp nhiều thách thức để ngăn các cuộc tấn công trả thù, khi một số tay súng lợi dụng tình hình hỗn loạn để giải quyết ân oán cá nhân hoặc giáo phái.

Ngăn chặn bạo lực và trả thù sẽ là phép thử quan trọng đối với HTS khi họ tìm cách thống nhất đất nước vốn bị chia rẽ vì các phe phái vũ trang.

"Chúng tôi sẽ giải quyết những vấn đề quá khứ thông qua cơ chế minh bạch, nhằm đạt được hòa bình lâu dài và khôi phục ổn định xã hội", tuyên bố của HTS nêu rõ.

"Các lãnh đạo muốn thể hiện bộ mặt tốt đẹp", giáo sĩ Ahmed Banawi, 56 tuổi, lãnh đạo cộng đồng thiểu số Alawite ở al-Hakeem, nói về HTS. Tuy nhiên, ông không tin nhóm nổi dậy này có thể kiềm chế những tay súng xông vào làng ông và dọa nạt mỗi ngày.

Banawi thừa nhận trong cộng đồng có những "người xấu", nhưng kêu gọi "đừng đánh đồng tất cả chúng tôi. Họ đã rời đi và chúng tôi là người phải trả giá". Banawi cùng gia đình đã đóng gói hành lý và hy vọng sẽ tới được Thổ Nhĩ Kỳ.

Đứng gác tại chốt kiểm soát gần làng là Seif Mohammed, thành viên Faylaq al-Sham, nhóm vũ trang được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn và đang liên minh với HTS. Mohammed cho biết đã được điều động đến làng al-Hakeem để đối phó tình trạng hôi của, nhưng khi đến đây, xe của họ bị bắn.

Theo Mohammed, các tay súng đã tức giận vì bị phục kích và quyết định vào làng đốt một số nhà để trả thù. Họ đã bị nhóm điều tra, nhưng Mohammed từ chối tiết lộ danh tính các thành viên này. "Chúng tôi được triển khai ở đây để ngăn bất kỳ nguy cơ tấn công nào", anh nói.

Cộng đồng thiểu số Alawite chiếm khoảng 10% dân số Syria và nhiều người sống ở các ngôi làng vùng núi như al-Hakeem. Dù một nhóm nhỏ người Alawite được hưởng lợi trong giai đoạn ông Assad lãnh đạo, phần lớn họ vẫn sống trong cảnh nghèo đói. Họ nói không còn lựa chọn nào khác ngoài phải phục vụ trong quân đội để có thu nhập nuôi gia đình.

HTS tuyên bố sẽ ân xá các cựu sĩ quan quân đội và cảnh sát từng phục vụ cho chính quyền của ông Assad, đồng thời cũng mở các "trung tâm hòa giải" khắp đất nước để hỗ trợ họ từ bỏ vũ khí và cấp "thẻ cho phép họ đi lại an toàn".

Thành viên quân đội Syria dưới thời ông Assad xếp hàng tại các "trung tâm hòa giải" với phe đối lập ở Latakia ngày 17/12. Ảnh: AP

Tuy nhiên, không phải tất cả đều muốn đầu hàng và hướng tới tương lai mới dưới sự cai trị của HTS.

Tại thị trấn Masyaf, tỉnh Hama, nhiều cư dân tranh cãi về vấn đề này. Các lãnh đạo cộng đồng lạc quan rằng "tình hình mới tốt hơn nhiều và chúng tôi đang mong đợi cuộc sống mới". Họ nói lực lượng nổi dậy đã hứa đảm bảo an toàn cho họ.

Tuy nhiên, một nhóm thanh niên tỏ ra thất vọng và bất bình về những vụ giết người kiểu trả thù sau khi quân nổi dậy nắm quyền. Người dân cho biết 4 thi thể được phát hiện bên lề đường cách thị trấn khoảng 10 km và hiện được đưa tới nhà xác.

Mehyiaddin al-Heybi, thành viên của cộng đồng Twelver Shiite, một nhánh của dòng Hồi giáo Shiite, được nhận dạng nhờ hình xăm sư tử trên vai. Anh ta dường như bị hành quyết với nhiều vết đạn vào đầu, ngực và lưng.

Nhóm nổi dậy trước đó xông vào nhà Heybi để tìm kiếm Ammar, giáo sĩ địa phương bị cáo buộc có liên hệ với các nhóm được Iran hậu thuẫn, điều mà gia đình Ammar phủ nhận. Khi không tìm thấy Ammar, họ đã bắt Heybi.

"Họ chĩa vũ khí vào đầu thằng bé mặc cho chúng tôi cầu xin đừng làm vậy", Maryam Kabalan, mẹ Heybi, nói.

Batool, vợ của Heybi, cho biết các tay súng đã bắt thêm một người đàn ông trong làng, nhưng cô không nói tên.

Tại một nhà xác ở Damascus tuần này, Mustafa Mahmoud cúi người bên cạnh thi thể anh trai nằm trên cáng. Xác của một người họ hàng được đặt trong chiếc túi đen ở phòng bên cạnh. Họ là thành viên phe đối lập và đã trở thành mục tiêu tấn công của những người ủng hộ ông Assad.

"Họ đã muốn hành quyết chúng tôi suốt một thời gian dài", Mahmoud nói, khi ký vào giấy tờ bàn giao thi thể.

Nhiều gia đình chờ đợi bên ngoài, hy vọng thấy tin tức về những người thân yêu đang mất tích. Khi chiếc xe bán tải của HTS xuất hiện với ba thi thể phủ chăn, nhiều người vội lao tới.

Một thành viên HTS hét lên "họ là shabiha, không phải là con các bạn". Một thành viên khác rút điện thoại để cho các gia đình thấy ảnh chụp thi thể. Shabiha là lực lượng dân quân trong chính quyền Assad, bị cáo buộc có các hành động tàn bạo với những người nổi dậy.

Hy vọng và đau buồn của đám đông biến thành giận dữ.

"Hãy ra ngoài và giết chết họ như cách họ đã làm với con cái chúng tôi", một người phụ nữ đang tìm kiếm hai con trai bị bắt cóc khỏi lớp học từ năm 2015 nói. "Chúng tôi muốn trả thù".