Với người Sài Gòn, Ngày của Mẹ - Mother’s Day vẫn là một ngày lạ lẫm trong những năm cuối của thập niên 1990. Ngày lễ đặc biệt này cùng những sự kiện và ngày lễ khác của phương Tây được mọi người, nhất là giới trẻ, hồ hởi đón nhận với tâm thức sảng khoái, sính cái lạ.
Thế nhưng, ít người biết rằng, Mother’s Day có được là nhờ sự kiên nhẫn vận động và tấm lòng của một người phụ nữ dành cho người mẹ giàu đức hy sinh và vị tha của bà. Và người Việt thật ra đã có ngày dành cho mẹ từ rất lâu, nhưng không mang tên Mother’s Day…
1. Câu chuyện bắt đầu từ một bà mẹ của những năm giữa thế kỷ 19…
Ann Maria Reeves Jarvis sinh năm 1832 tại bang Virginia, Hoa Kỳ. Cha bà là một mục sư. Cuộc hôn nhân của bà là kết quả nối dài của đức tin khi kết hôn cùng Granville Jarvis – con trai của một vị mục sư khác. Theo gương của hai người cha, Granville Jarvis cũng trở thành mục sư và phụng sự cho công việc của Hội thánh. Ngoài việc tích cực hỗ trợ công việc của chồng, bà cũng đứng lớp giảng dạy cho các em thiếu nhi suốt 25 năm.
Anna Jarvis
Ann sinh 12 người con. Nhưng với điều kiện y tế và vệ sinh kém trong thế kỷ 19, bốn người con chết khi còn nhỏ, bốn người khác mất khi chưa đến tuổi trưởng thành. Không muốn cảnh đau thương của mình xảy ra ở những gia đình khác, bà lập nên Câu lạc bộ của các bà mẹ ở những thành phố hai vợ chồng bà đến công tác. Các câu lạc bộ này gây quỹ mua thuốc giúp người nghèo, kiểm tra an toàn sữa và thực phẩm tại các tiệm tạp hóa mà người nghèo thường đến mua, thuê người trông giúp con cái cho các bà mẹ mắc bệnh lao...
Cuộc nội chiến Hoa Kỳ bùng nổ, Ann Maria Reeves Jarvis kêu gọi Câu lạc bộ các bà mẹ giữ lập trường chính trị trung lập, cứu chữa cho thương binh cả hai bên. Bà cũng vận động thành lập Mother’s Friendship Day – ngày tương thân của các bà mẹ - với mục đích xóa bỏ những khác biệt và chia rẽ của cuộc nội chiến gây ra. Bà cũng ước mong ngày thân hữu này được tổ chức hằng năm và sẽ là dịp để tưởng nhớ các bà mẹ. Nhưng các nỗ lực của bà không thành. Bà mất ngày 9/5/1905 tại Bala Cynwyd, Philadelphia.
Cuộc đời tràn đầy yêu thương và nhân ái của người mẹ là nguồn cảm hứng và động lực cho con gái của bà – Anna Jarvis – tiếp tục con đường vận động của mẹ mình. Năm 1907, với sự giúp đỡ của các bà mẹ trong hội thánh, ý tưởng về một ngày kỷ niệm và tri ân các bà mẹ của Anna Jarvis được loan truyền. Năm 1908, một lễ kỷ niệm tổ chức rộng rãi cho công chúng ở Philadelphia. Năm sau, nó được tổ chức ở New York. Năm kế tiếp, tiểu bang West Virginia công nhận ngày lễ này. Các tiểu bang khác tiếp nối. Ngày 8/5/1914, cách đây đúng 100 năm, Tổng thống Hoa Kỳ Woodrow Wilson đã hành sắc lệnh chọn ngày Chủ Nhật thứ hai của tháng Năm làm ngày tri ân dành cho các bà mẹ - Mother’s Day.
Sau này, mọi người vẫn thường gọi mẹ của bà Anna Jarvis là Mother of Mother's Day - người đã tạo nên Ngày của Mẹ từ tấm lòng bao dung và giàu yêu thương mọi người.
2. Mother’s Day giờ trở thành ngày lễ chính thức của trên 60 quốc gia trên thế giới. Nhiều nước khác cũng có Ngày của Mẹ của riêng mình.
Mother’s Day du nhập vào Việt Nam khi mà chúng ta (và các nước châu Á khác có truyền thống đạo Phật) đã có ngày lễ Vu Lan – một trong những dịp lễ chính của Phật Giáo - để báo hiếu với cha mẹ, ông bà và cúng xá tội vong nhân vào rằm tháng Bảy âm lịch.
Theo tích, Mục Kiền Liên tu luyện nhiều phép thần thông, dùng mắt thần dõi theo mẹ. Mẹ ông vì nghiệp ác biến thành ngạ quỷ dưới địa ngục. Mục Kiền Liên thương mẹ dâng cơm. Vì đói khát lâu ngày, mẹ của ông đã dùng một tay che bát cơm để các vong hồn không tranh cướp. Cơm đưa lên miệng biến thành lửa đó. Mục Kiền Liên tìm Phật để hỏi cách cứu mẹ. Phật dạy: “Chỉ có cách hợp lực chư tăng mười phương mới mong giải cứu. Ngày rằm tháng bảy là thích hợp để cung thỉnh chư tăng. Hãy sắm sửa lễ cúng vào ngày đó”.
Mục Kiền Liên làm theo và cứu được mẹ. Phật cũng dạy rằng chúng sanh ai muốn báo hiếu cha mẹ cũng hãy theo cách này. Lễ Vu Lan ra đời từ đó, cùng với tục cúng thí thực hay cúng cô hồn vào ngày rằm tháng bảy âm lịch.
3. Hoa hồng và cẩm chướng…
Tuổi thơ, tôi đã từng nhìn thấy những mâm cúng cô hồn. Đôi khi là những bè chuối cúng thí thực lập lòe nến như ma trơi, trên dòng kênh miệt sông nước Bến Tre trong đêm đen kịch. Lúc đó, tôi đã không hiểu gì về tục cúng cô hồn, càng không hiểu Vu Lan là gì.
Lớn hơn, đi làm rồi, có một năm vào dịp rằm tháng bảy, tôi đã được một người bạn thân cài bông hồng đỏ thẫm lên áo. Bài hát “Bông hồng cài áo” lúc đó cứ vang và cảm thấy hạnh phúc khi mình được cài hoa hồng đỏ. Mãi gần đây mới có dịp đọc đoạn văn viết năm 1962 tại Sài Gòn của Thiền sư Thích Nhất Hạnh kể về phong tục đẹp ông gặp ở Nhật Bản.
Lần đó, Thiền sư Thích Nhất Hạnh kể đang đi trên đường tới hiệu sách ở khu Ginza ở Đông Kinh (Tokyo) thì được một cô sinh viên cài vào khuy áo tràng một bông hoa cẩm chướng màu trắng. Nhà sư viết: “…Tôi lạ lùng, bỡ ngỡ, không biết cô làm gì, nhưng không dám hỏi, cố giữ vẻ tự nhiên, nghĩ rằng có một tục lệ chi đó. Sau khi họ nói chuyện xong, chúng tôi vào nhà sách, thầy Thiên Ân mới giảng cho tôi biết đó là Ngày Mẹ, theo tục Tây phương. Nếu anh còn mẹ, anh sẽ được cài một bông hoa màu hồng trên áo, và anh sẽ tự hào được còn mẹ. Còn nếu anh mất mẹ, anh sẽ được cài trên áo một bông hoa trắng…”
Những ý văn của Thiền Sư Thích Nhất Hạnh được Phạm Thế Mỹ phổ nhạc vào năm 1965 – 1966. Từ đó, “Bông hồng cài áo” trở thành bài hát vang lên mỗi dịp lễ báo hiếu Vu Lan ở miền Nam. Và có lẽ, tập quán đẹp "bông hồng cài áo" của người Sài Gòn bắt đầu từ đây...
Cách đây hơn một thế kỷ, khi Anna Jarvis bắt đầu buổi tưởng niệm đầu tiên tại Philadelphia, bà và những người mẹ trong Hội Thánh đều cài trên áo hoa cẩm chướng trắng – loài hoa mà mẹ của bà hồi còn sống rất yêu thích. Cẩm chướng, hay dianthus caryophyllus, trong tiếng Latin có nghĩa tình yêu. Hoa màu trắng tượng trưng cho sự tinh khiết, ngọt ngào và nhẫn nại. Hoa màu đỏ tượng trưng cho lòng biết ơn, tri ân. Chắc hẳn Anna Jarvis và những nhà vận động lúc đó muốn tình yêu của mẹ và lòng tri ân của những người con luôn hiện hữu trong tim mọi người.
Hoa cẩm chướng – biểu tượng của tình yêu và lòng biết ơn
Từ Hoa Kỳ nơi bắt nguồn của Mother’s Day, hoa cẩm chướng – biểu tượng của tình yêu và lòng biết ơn - biến thành hoa hồng khi sang đến Việt Nam và chỉ được cài trên áo trong lễ Vu Lan. Khi Mother’s Day du nhập và phổ biến hơn tại các khu đô thị của Việt Nam từ những năm đầu 2000, hoa, quà tặng và những bữa ăn tối là cách để những người con tỏ lòng biết ơn với mẹ. Đó cũng là cách của những người đàn ông, những người cha cảm kích lòng yêu thương và sự hy sinh, tận tụy mà người bạn đời của mình dành cho mái ấm nhỏ.
Với tất cả mọi người, đóa hoa hồng còn đỏ thì thông điệp “hãy cùng tôi vui sướng đi” vẫn ngọt ngào và ngân vang.
Song Hảo - Viet Times
