Tuần vừa qua, tôi xem báo, gặp ông Bùi Bảo Trúc tán về cái chữ ‘đi’. Ông nói rằng, có một gia đình người quen, mỗi khi ông gọi điện thoại tới, thì từ người lớn đến trẻ con, sau khi nghe người gọi hỏi đến một nhân vật trong gia đình, nếu nhân vật ấy không có nhà, thì tất cả mọi người, đều có một câu trả lời, ngắn ngọn, y chang như nhau: đi rồi. Rồi cúp máy đánh phịch một cái. Không cần thêm bớt.

Ông Trúc than phiền, ở vào cái tuổi quá nửa đời này, nghe tới động từ ‘đi’ rồi ớn thấy mồ thấy tổ. Người ta đâu có chịu hiểu cái chữ này theo nghĩa thông thường, đi nghĩa là rời chỗ, từ chỗ này ra chỗ khác, mà người ta lại hiểu đi là đi đoong, đi đứt, đi luôn, đi ra tha ma, nghĩa địa, làm bạn với trăng sao, giun dế, đi hui nhị tì. Cho nên ông Trúc kiêng chữ đi. Tôi nghĩ rằng, ông Trúc là người đứng đắn mà lại bi quan cho nên mới hiểu chữ đi theo nghĩa tiêu cực đó. Còn thì chữ đi có nhiều nghĩa hấp dẫn lắm chứ đâu có hắc ám thế thôi.

Ông Trà Lũ coi đi như một thú vui đáng nể, cần phải làm vụng, làm thầm, làm giấu giếm vợ con, nếu không muốn mang họa vào thân. Xem cái cuốn “Ðất gì…” của ông, ông bỏ những tư tưởng cùng ý nghĩa đen và bóng của chữ đi vào miệng cái anh bạn người Gia Nã Ðại của ông, cái anh John nào đó, khi anh này luận về chữ đi. Chả biết các cụ nghĩ sao chứ tôi nghi ông Trà Lũ quá. Tôi nghĩ rằng cái nhà anh John này chỉ là một thứ con rối của ông, những tư tưởng lời nói, qua miệng con rối anh John đều là của ông Trà Lũ thôi. Làm gì có anh John nào mà lại giỏi tiếng Việt đến thế, cho dù anh có lấy vợ Việt đi chăng nữa. Cho dù anh có ăn mắm tôm, mắm nêm, anh có cầm đũa và cơm ngoay ngoáy, nhưng khó có thể hiểu chữ đi một cách thấu triệt đến như thế. Cái anh John này hiểu chữ đi theo nghĩa của mấy bà Tú. Bà Tú giục anh, em Hồng, em Tuyết, em nào cũng ngon lành, anh đi em nào? Anh đi em nào thì đi ngay đi, để cho anh khác còn đi. Ðừng kén chọn nữa. Tôi chỉ nhắc lại nguyên văn lời của anh John, còn cụ hiểu chữ đi trong trường hợp này như thế nào, thì tùy vào sự am tường tiếng Việt của cụ thôi. Tôi chả dám chỉ điểm, sợ lại bị mắng là không nên nết. Xem như vậy, trong trường hợp của anh John - hoặc ông Trà Lũ - khi hai ông này tuyên bố đi rồi, thì đi, hàm chứa một sự hả hê, hoan lạc, chả có gì hắc ám, đáng sợ cả.

Ở giữa hai thái cực là ông Bùi Bảo Trúc và ông Trà Lũ còn có một số những vị sồn sồn, đang ở vào thời kỳ hăng hái, cho nên dùng động từ này vào một nghĩa khác, tích cực hơn. Mấy ông này, dùng chữ đi để chỉ một hành động. Các trự thường ba hoa đi một đường... có nghĩa rất giản dị và hiền lành là làm một hành động nào đó. Một công việc hết sức tầm thường, khi được diễn tả bằng nhóm từ đi một đường, nó bèn trở thành phi thường ngay. Người ta đi một đường diện áo mới, người ta đi một đường chải tóc tém, người ta đi một đường lả lướt rước đèn em bé ngoài phố. Ðại khái như thế.

Tôi thuộc trường phái già, cho nên tôi cũng thường hay hiểu từ đi theo nghĩa của ông Trúc. Ngày nay, trong kho tàng ngôn ngữ của chúng ta xuất hiện một lô thành ngữ về chữ đi, sản phẩm của trường phái bi quan: đi thẳng, đi luôn, ra đi không mang va li, ra đi không hẹn ngày tái ngộ.

Cuộc đời nhiều trò vui lắm, hà cớ gì phải từ bỏ nó? Mình coi như mình làm một cuộc hành trình trên cuộc đời, chỗ nào vui thì dừng chân, chỗ nào buồn thì chẩu. Ăn uống thì xáp dô, đánh nhau thì lảng ra. Ðừng có để cuộc đời nó cột chân mình vào một chỗ, là an toàn trên xa lộ. Cái cần từ bỏ là những của cải vật chất, những thói hư tật xấu của con người, những ham muốn của cuộc đời kìa. Khi mình làm chủ được con người của mình, mình biết mình là ai và mình muốn gì, thì sợ gì cuộc đời cơ chứ. Chính bản thân tôi, tôi còn không muốn từ bỏ cuộc đời thì làm sao tôi dám xui dại các vị điều ấy?

Mặc dầu, lúc nào cũng yêu đời, ham sống, sợ chết, nhưng tôi khuyên các vị, lúc làm một cuộc hành trình cuối cùng, thì không nên mang nhiều hành lý. Cứ ra đi với hai bàn tay trắng, không mang va li, là khỏe nhất. Tôi sẵn sàng đi khi ông Trời ông ý sai Thần Chết mang trát đến gọi hầu tòa, chứ tôi không bao giờ tự nguyện ra đi cả.

Từ bỏ cuộc đời, nửa chừng, nửa đoạn, cái kiểu bỏ của chạy lấy người, đối với tôi mới là một việc làm không ‘hùng’ tí nào.

Nguyễn Thị Hồng Diệp