"Chúng tôi cần nhau. Chúng tôi chắc chắn cần ông ấy, cần đóng góp cũng như cử tri ủng hộ của ông ấy", Jonathan Barnett, thành viên Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa (RNC) ở bang Arkansas, nói về cựu tổng thống Donald Trump. "Nhưng ông ấy cũng cần chúng tôi. Chúng tôi phải cùng nhau giải quyết vấn đề này".

Trong 4 năm qua, Trump đã tạo ra tầm ảnh hưởng lớn đối với đảng Cộng hòa. Nhưng sau cuộc bạo loạn chấn động Đồi Capitol hôm 6/1, tầm ảnh hưởng đó đã có lúc trở nên nhạt nhòa.

Các lãnh đạo Cộng hòa lên án ông vì góp phần kích động bạo loạn, đe dọa mạng sống của nhiều người và khiến ít nhất 5 người thiệt mạng. Lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Kevin McCarthy nói Trump phải "chịu trách nhiệm" và kêu gọi ông làm điều đó.

Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Mitch McConnell, người không nói chuyện với Trump từ ngày 15/12 năm ngoái, không che giấu sự phẫn nộ về vai trò của cựu tổng thống trong cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol. 10 thành viên Cộng hòa ở Hạ viện đã bỏ phiếu ủng hộ luận tội Trump.

Cựu tổng thống Donald Trump tại cuộc vận động cho đảng Cộng hòa ở bang Georgia hôm 5/12/2020. Ảnh: AFP.

Nhưng đó là chuyện đã qua. Các thành viên Cộng hòa giờ đang tham gia vào một nỗ lực khéo léo để có thể giữ chân Trump và nhóm cử tri đông đảo ủng hộ của ông vì lợi ích của đảng. Nếu thiếu Trump, đảng Cộng hòa lo sẽ mất đi "cỗ máy gây quỹ khổng lồ" cho cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022, nhằm giành lại thế đa số ở quốc hội.

"Điều bạn đang thấy không phải một động thái quá bất ngờ, mà chỉ là lựa chọn con đường ít chông gai nhất", một chiến lược gia Cộng hòa nói. "Không có lợi ích thực sự nào để tiếp tục cuộc chiến này nếu bạn muốn có tương lai chính trị".

Trong những tuần sau cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol, nhiều thành viên hàng đầu của Cộng hòa vừa cố gắng giữ hòa khí nhưng vẫn giữ khoảng cách nhất định với Trump. Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa Ronna McDaniel trong cuộc phỏng vấn với AP sáng 27/1 tái khẳng định đảng Cộng hòa sẽ không ưu ái bất kỳ ứng viên nào trong cuộc bầu cử tổng thống sơ bộ của đảng.

Tuyên bố trung lập này một lần nữa làm dấy lên câu hỏi về việc đảng Cộng hòa dự định tận dụng tầm ảnh hưởng của Trump như thế nào trong chiến dịch bầu cử giữa kỳ, nhằm giành lại kiểm soát Hạ viện và Thượng viện.

"Các kế hoạch vẫn đang được thảo luận và chúng tôi sẽ bàn bạc với các thành viên về những lựa chọn khác nhau cho tương lai", Michele Fiore, thành viên ủy ban quốc gia đảng Cộng hòa ở bang Nevada, nói.

McDaniel sau đó giải thích trên Fox News rằng RNC có những quy định cấm hậu thuẫn cho ứng viên trong các cuộc bầu cử sơ bộ của đảng. Nhưng những bình luận của bà trái ngược với những gì xảy ra năm 2020. Trump khi đó đã tăng sức ép đối với quan chức Cộng hòa để ngăn các đối thủ trong cuộc bầu cử sơ bộ và nhiều khả năng ông sẽ tiếp tục yêu cầu sự trung thành của họ nếu quyết định tham gia một cuộc đua vào Nhà Trắng khác vào năm 2024.

Tuy nhiên, không lâu sau khi cuộc phỏng vấn của McDaniel được công bố, Chủ tịch RNC đã thể hiện lập trường ngả về phía Trump, khi ra tuyên bố lên án mạnh mẽ cuộc luận tội Trump sắp tới.

"Không còn nghi ngờ gì nữa, sự thù địch của các lãnh đạo Dân chủ đối với tổng thống Trump luôn bao gồm cả việc luận tội, khi nhiều người muốn làm điều đó ngay cả trước khi ông ấy nhậm chức", bà nói và thêm rằng luận tội cựu tổng thống là "vi hiến" và "làm xao nhãng các vấn đề quan trọng mà người Mỹ muốn quốc hội tập trung vào".

Trong một dấu hiệu khác cho thấy đảng Cộng hòa xem Trump như yếu tố quan trọng đối với sự tồn tại của họ, McCarthy đã gặp cựu tổng thống vào ngày 28/1, vài tuần sau khi có thông tin rằng Trump từng chỉ trích ông. Tại sảnh dinh thự dát vàng của Trump ở Mar-a-Lago, hai người đã chụp ảnh chung và cam kết công khai rằng sẽ hợp tác để giúp Cộng hòa giành lại quyền kiểm soát Hạ viện vào năm 2022.

"Một phong trào bảo thủ thống nhất sẽ củng cố mối quan hệ giữa các công dân của chúng tôi và duy trì những quyền tự do mà đất nước chúng ta đã đề ra", McCarthy nói sau cuộc gặp.

Cuộc gặp tại "đại bản doanh" mới của Trump cùng bức ảnh chụp chung đã đánh dấu bước ngoặt lớn đối với McCarthy, người cách đây hai tuần từng thăm dò ý kiến đồng nghiệp về việc có nên kêu gọi cựu tổng thống từ chức hay không.

Nhưng ngay cả khi McCarthy đang cân nhắc có nên giữ khoảng cách với Trump hay không, nhóm chính trị của ông vẫn đang sử dụng trang web gây quỹ cho các cuộc bầu cử giữa kỳ với tên miền là "Trump’s Majority" (Thế đa số của Trump).

Donald Trump (trái) và Lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Kevin McCarthy tại Mar-a-Lago ở bang Florida hôm 28/1. Ảnh: WSJ.

Ảnh hưởng của Trump với đảng Cộng hòa được tạo ra từ nhiều yếu tố, trong đó điều quan trọng nhất là những gì sẽ xảy ra đối với đảng khi không có đóng góp của Trump. Vào ngày trước cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol, phe Cộng hòa đã mất hai ghế thượng nghị sĩ quan trọng ở Georgia, khiến đảng này đánh mất quyền kiểm soát Thượng viện.

Nhiều thành viên của đảng đã gần như đổ toàn bộ trách nhiệm lên Trump, khi cho rằng ông quá tập trung vào nỗ lực đảo ngược kết quả bầu cử của mình mà quên việc vận động cho hai ứng viên thượng nghị sĩ.

"Không ai ở Georgia hoài nghi rằng ông ấy chính là lý do khiến chúng tôi thua ở đây", một quan chức Cộng hòa nói.

Nhiều cố vấn của Trump nói rằng cựu tổng thống sẽ tích cực hơn trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới. Vì lý do đó, đảng Cộng hòa đang cố giữ lấy Trump.

"Chúng tôi phải trung lập và có những quy tắc yêu cầu chúng tôi phải làm thế. Nhưng sẽ thật dại dột nếu để mất 74 triệu phiếu bầu đó", Barnett nói tới số cử tri bỏ phiếu cho Trump hồi tháng 11. "Chúng tôi chắc chắn phải tìm cách hòa nhập với các cử tri này bởi chúng tôi không thể thắng nếu thiếu họ".

Một nguyên nhân khác khiến phe Cộng hòa phải "e sợ" Trump là cựu tổng thống cho thấy rõ ràng dự định trừng phạt bất kỳ thành viên Cộng hòa nào muốn vượt mặt ông, dù ông đã rời Nhà Trắng và không còn tài khoản Twitter với hơn 80 triệu lượt theo dõi.

Sau cuộc bỏ phiếu luận tội của Hạ viện, Trump đã được các trợ lý báo cáo về 10 thành viên Cộng hòa chống đối ông. Kể từ đó, cựu tổng thống và đồng minh bắt đầu trút cơn thịnh nộ lên một trong số đó, lãnh đạo cấp cao thứ ba của Cộng hòa ở Hạ viện Liz Cheney.

Matt Gaetz, nghị sĩ Cộng hòa ở Florida, một đồng minh thân cận của Trump, hôm 28/1 bay tới Cheyenne, bang Wyoming để vận động chống lại Cheney. Nhóm của Trump cũng thực hiện một cuộc thăm dò cho thấy bức tranh ảm đạm về triển vọng tái đắc cử của bà trong cuộc bầu cử giữa kỳ.

"Quyết định ủng hộ luận tội tổng thống Trump của Liz Cheney đã khiến bà bị tổn hại nghiêm trọng", John McLaughlin, chuyên gia khảo sát của Trump, nói. "Thái độ của cử tri trong cuộc khảo sát này dự báo kết quả tương tự đối với các thành viên Cộng hòa khác ủng hộ luận tội".