Vào năm 1888, 2 chủ trang trại ở Colorado (Mỹ) đang tìm kiếm gia súc mất tích, đã tình cờ phát hiện công trình khổng lồ bên dưới một vách đá. Cấu trúc đá đặc biệt này có 4 tầng, được gọi là Cliff Palace, nằm trong vườn quốc gia Mesa Verde, khu bảo tồn khảo cổ học lớn nhất nước Mỹ. Ảnh: YinYang.

Là kiến trúc lớn và ngoạn mục nhất của công viên, Cliff Palace cũng được mệnh danh là nhà ở trên vách đá lớn nhất của Bắc Mỹ. Công trình được xây dựng bởi người Pueblo cổ đại (tổ tiên của người bản địa ở Tây Nam nước Mỹ). Họ đã bắt đầu xây dựng nhà ở trong các vách đá vào khoảng giữa những năm 1100. Ảnh: Judson McCranie.

Trong số gần 600 ngôi nhà vách đá tại Mesa Verde, 75% chỉ có 1-5 phòng. Chính vì thế, Cliff Palace trở nên đặc biệt và nổi bật hơn cả. Với kích thước lớn, công trình có 150 phòng, 23 kiva và là nơi ở của hơn 100 cư dân trong thế kỷ 13. Các nhà khảo cổ cho rằng Cliff Palace là một địa điểm văn hóa xã hội, hành chính với việc tổ chức các nghi lễ thường xuyên. Ảnh: Andreas F. Borchert.

Người Pueblo đã xây dựng công trình kiến trúc này từ những khối đá đẽo gọt bằng tay. Cấu trúc bao gồm vật liệu chính là đá sa thạch, dầm gỗ và một loại vữa tự chế từ đất, nước và tro. Bên cạnh đó, những mảnh đá nhỏ gọi là "chinking" được trộn trong vữa để tăng độ ổn định cho các bức tường. Ảnh: The Good The Bad and the RV.

Những căn phòng thường rộng khoảng 1,8 x 2,4 m, là không gian sinh hoạt của các gia đình. Trên bề mặt của nhiều bức tường, người Pueblo trang trí bằng những lớp trát thạch cao nhiều màu: hồng, nâu, đỏ, vàng và các hình vẽ. Ngoài ra, những căn phòng nhỏ hơn được dùng để chứa cây trồng, các căn phòng hình tròn gọi là kiva sử dụng cho nghi lễ, tụ họp. Ảnh: The Good The Bad and the RV.

Là địa điểm nổi bật ở vườn quốc gia Mesa Verde, du khách có thể tham gia chuyến tham quan Cliff Palace có hướng dẫn của kiểm lâm và hiểu thêm về kiến ​​trúc, kỹ thuật cũng như sự khéo léo mà tổ tiên người Pueblo sử dụng trong việc xây dựng nhà cửa. Ảnh: Grant Ordelheide.

Từ cuối thế kỷ 13, sau khi người Pueblo rời khỏi khu vực Mesa Verde, đến những năm 1880, cấu trúc ban đầu của Cliff Palace phải chịu tác động của nước, gió, chu kỳ đóng băng - tan băng và các loài động vật. Ảnh: Utah.

Sau đó, với sự "phát hiện" ra địa điểm này, quá trình xuống cấp càng trở nên nhanh chóng do hoạt động của con người. Các chuyến tham quan và thăm dò thương mại sử dụng các công cụ từ xẻng đến thuốc nổ để cố gắng khai quật cổ vật, khiến cho hình thức và kết cấu của Cliff Palace bị hư hại nặng nề. Ảnh: Sankar Raman.