Mới đây, Chính phủ Thủ tướng Scott Morrison đã tiếp tục lần nữa bày tỏ quan ngại về các tàu chở than đang bị “mắc kẹt” ngoài khơi Trung Quốc.

Trung Quốc dừng nhập than của Úc, nối dài cuộc chiến thương mại.

Theo báo cáo, tính đến ngày 14/3, có khoảng 40 tàu chở than có xuất xứ từ Úc đang thả neo chờ được thông quan tại các cảng của Trung Quốc.

Con số này vẫn giảm so với mức 60 con tàu hồi tháng 11/2020 bởi cuộc chiến thương mại giữa Úc và Trung Quốc kéo dài khiến giới chức Bắc Kinh đưa ra hạn ngạch nhập khẩu than đá một cách không rõ ràng.

Các tàu này đều là tàu chở hàng cỡ lớn, có trọng tải từ 55.000-150.000 tấn. Đa phần chở than luyện kim, loại được sử dụng trong sản xuất thép.

Tình trạng này là hậu quả của việc Trung Quốc đưa hàng loạt hàng hóa và thực phẩm của Úc vào danh sách đen, làm gia tăng căng thẳng giữa hai nước. Song song đó là những thay đổi đối với luật môi trường của Trung Quốc, đe dọa doanh số bán quặng sắt, vốn vẫn tiếp tục với tốc độ kỷ lục bất chấp xung đột ngoại giao.

Phân tích các số liệu thương mại của Liên Hiệp Quốc, tờ Guardian cho biết sự gia tăng đáng kể trong xuất khẩu sang Trung Quốc chủ yếu là do bùng nổ quặng sắt, đồng thời cũng bởi mong muốn ngày càng tăng đối với hàng hóa như rượu vang và du lịch của tầng lớp trung lưu ngày càng lớn.

Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT) cho biết chính phủ vẫn "lo ngại về sự chậm trễ ảnh hưởng đến các tàu chở than, kể cả từ Úc". Người phát ngôn của DFAT nói với The Guardian: "Chúng tôi đã nhiều lần nêu quan ngại của mình với chính quyền Trung Quốc và tiếp tục làm như vậy. Chúng tôi tiếp tục theo dõi sát sao tình hình".

Người phát ngôn về lĩnh vực thương mại của Công đảng Úc, Madeline King, cho biết mối quan tâm hàng đầu của bà là "những thủy thủ bị mắc kẹt ngoài khơi mà không có kế hoạch có thể dỡ hàng hóa cụ thể, nên không rõ thời điểm trở về nhà".

Bà cũng kêu gọi chính phủ Úc đẩy mạnh nỗ lực đa dạng hóa các liên kết thương mại, đồng thời lưu ý Trung Quốc sẽ tiếp tục là đối tác kinh tế quan trọng vì "không có thị trường thay thế nào có tầm cỡ như thị trường Trung Quốc".

Theo The Guardian, Úc vẫn chưa nhận được thông tin chính thức nào về hạn ngạch nhập khẩu than mà Trung Quốc sẽ áp dụng đối với than Úc vào năm 2021. Trong khi đó, một số than đang chờ thông quan đã được bán cho Việt Nam và Ấn Độ.

Mặc dù Trung Quốc có thể mua than ở những nơi khác, nhưng Bắc Kinh phụ thuộc nhiều vào quặng từ Úc vì nước này là một trong những nhà sản xuất lớn nhất thế giới. Chưa kể gần hơn do đó chi phí vận chuyển rẻ hơn so với từ các nước khác ở châu Phi và Nam Mỹ.

Cuối tháng 2, thông báo từ Công ty dữ liệu Kpler cung cấp cho báo The Guardian, các con tàu chở hàng triệu tấn than của Úc - một số đã được thanh toán - vẫn neo đậu ngoài khơi Trung Quốc, sau khi Bắc Kinh đột ngột cấm nhập khẩu vào tháng 10. Dữ liệu của Kpler xác định 53 tàu Úc neo đậu ngoài khơi đã hơn 4 tuần.

Hãng tin Bloomberg (Mỹ) cho biết tàu chở hàng Topas đã neo ngoài cảng Jingtang, tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc) từ tháng 6/2020. Đến tháng 3 năm nay, tàu Topas mới chuyển được số hàng hóa mang theo cho phía Trung Quốc.

Như vậy, tàu Topas đã phải đợi 269 ngày tại cảng ở Trung Quốc. 8 tàu khác phải đợi 200 ngày cũng đã hoàn thành việc chuyển hàng hóa vào Trung Quốc từ 10/2. Bloomberg cho biết tàu Topas chở theo than đá của Australia và do vậy đã rơi vào tình cảnh tiến thoái lưỡng nan do chiến tranh thương mại giữa Bắc Kinh và Canberra.

Một nguồn thạo tin cho biết việc cho phép các tàu chuyển than vào đất liền là thiện chí của Trung Quốc với những quốc gia có tàu mắc kẹt.

Các thủy thủ trên những tàu mắc kẹt chịu nhiều áp lực bởi chính quyền nước sở tại không cho họ chuyển than đá, còn phía mua hàng lại không để họ rời đi. Tờ Sydney Morning Herald (Australia) đưa tin trong tháng 12/2020, 4 thuyền viên trên tàu thương mại Anastasia chở than đá đã nằm trong diện phải theo dõi vì có nguy cơ tự tử. Tàu Anastasia chở 90.000 tấn than đá Australia đã mắc kẹt gần cảng Caofeidian, tỉnh Hà Bắc (Trung Quốc) từ tháng 8/2020.

May mắn, tới nay đã có một số ít chuyến tàu được thông quan.

Một số nhà phân tích cho rằng việc Trung Quốc cấm nhập khẩu than của Úc đang phản tác dụng. Theo Trung tâm Dữ liệu Than đá Trung Quốc, than đá Úc chiếm đến 25% tổng lượng than nhập khẩu dùng cho nhiệt điện của quốc gia đông dân nhất thế giới.

Quan hệ giữa Trung Quốc và Úc dần xấu đi vài năm qua. Bắc Kinh phản đối các quy tắc đầu tư nước ngoài ngày càng chặt chẽ của Canberra, lệnh cấm đối Công ty viễn thông Huawei và ZTE hòa mạng 5G, cùng với các luật can thiệp mới của nước ngoài.

Tuy nhiên, một số chuyên gia chú ý đến nhà sản xuất than đá khác có thể cấp cho Trung Quốc với nguồn cung lớn như Nga.

Nhà phân tích Madina Khrustaleva của công ty nghiên cứu chiến lược đầu tư và kinh tế TS Lombard cho biết:“Do nhập khẩu than từ Australia của Trung Quốc dự kiến ​​sẽ giảm, nên ít nhất Nga có cơ hội thay thế Australia một phần nào đó bằng việc xuất khẩu than của chính mình”.

Chuyên gia này cho biết Nga có một số mỏ than lớn sẵn sàng cung cấp cho Trung Quốc, tuy nhiên vận tải là rào cản duy nhất đối với nước này.

Thương mại song phương giữa Nga và Trung Quốc đã phát triển từ năm 2014, và kể từ đó Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Nga.

Trong năm qua, rạn nứt chính trị giữa Trung Quốc và Australia đã gây ảnh hưởng đến kinh tế thế giới. Các nhà chức trách Trung Quốc đã áp dụng thuế nhập khẩu đối với một loạt sản phẩm của Australia, bao gồm rượu vang, tôm hùm, thịt, lúa mạch, gỗ và than đá. Canberra cũng đáp trả bằng đánh thuế quan đối với nhôm, giấy và thép của Trung Quốc.

Tuần trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã kêu gọi tăng cường xuất khẩu than sang châu Á ít nhất 30% trong ba năm tới. Ông Putin cũng đã phê duyệt trợ cấp tài chính để mở rộng các tuyến đường sắt của đất nước để vận chuyển than từ khu vực Kuzbass, khu vực khai thác than trọng điểm của Nga đến lục địa này.