Binh sĩ Mexico ở chốt chặn bằng bao cát này có thể nghe thấy các tay súng băng đảng ở trạm kiểm soát kia trò chuyện. Ở hướng ngược lại, một băng đảng đối thủ đi tuần trên những chiếc xe bán tải dán biểu tượng của nhóm.

Quân đội Mexico tại đây gần như đã ngừng chiến đấu với các tập đoàn tội phạm ma túy, thay vào đó, họ ra lệnh cho binh sĩ canh gác giữa chiến tuyến, ngăn các tay súng băng đảng xâm phạm địa bàn và đụng độ với nhau.

Binh sĩ Mexico đi tuần gần làng Plaza Vieja, bang Michoacan ngày 28/10. Ảnh: AP.

Tại trạm kiểm soát của mình, các thành viên băng Viagras thống trị bang Michoacan lái một chiếc xe tải đậu chắn ngang đường, bên cạnh ụ súng đắp bằng bao cát. Thỉnh thoảng, chúng lùi xe tải ra sau để cho nông dân đi qua, nhưng liên tục tra hỏi về số lượng hàng hóa họ chuyển đến chợ. Băng Viagras thu tiền "mãi lộ" khoảng 150 USD với mỗi xe tải chở chanh của nông dân.

Cách đó khoảng 3 km, một chốt kiểm soát khác mọc lên, với các tay súng, xe bán tải và thiết giáp tự chế dán biểu tượng của băng Jalisco Thế hệ mới (CJNG). CJNG hoạt động chủ yếu tại Jalisco, song đang tìm cách xâm nhập địa bàn tại bang Michoacan lân cận, gây ra nhiều vụ đụng độ đẫm máu.

Giữa hai trạm kiểm soát đó là nhóm binh sĩ Mexico, gần như không phải làm gì.

Bộ trưởng Quốc phòng Mexico Luis Cresencio Sandoval xác nhận rằng các binh sĩ được triển khai đến khu vực để ngăn băng đảng tại Jalisco tấn công vào bang Michoacan. "Chúng tôi buộc băng đảng này phải rút về bang Jalisco", Cresencio Sandova cho biết.

Các băng đảng Mexico coi cảng Lazaro Cardenas tại Michoacan là đầu mối quan trọng nhập tiền chất từ nước ngoài để sản xuất những loại ma túy tổng hợp như methamphetamine và fentanyl.

Các vườn bơ và mỏ sắt của Michoacan cũng là nguồn thu quan trọng của băng Viagras. Nemesio "El Mencho" Oseguera, thủ lĩnh của CJNG, rất muốn kiểm soát những nguồn thu này ở Michoacan.

Chuyên gia an ninh Alejandro Hope nhận định chính phủ Mexico dường như theo đuổi chiến lược xây dựng một "hiệp ước không xâm phạm" giữa các băng đảng.

"Dường như họ muốn kiểm soát cuộc xung đột", Hope nói. "Các binh sĩ tại đó không giải giáp vũ khí của hai bên, mà chỉ ngăn chặn xung đột lan rộng. Vấn đề là chúng ta không rõ quân đội sẵn sàng hành động ở mức nào".

Vị trí bang Jalisco và Michoacan của Mexico. Đồ họa: Wikimedia.

Tại thị trấn Aguililla, nơi được coi là đầu não của băng CJNG, cư dân địa phương từng nổi giận trước sự thờ ơ của quân đội Mexico. Họ hồi tháng 6 lái xe ủi đến chặn cả hai lối vào doanh trại, nhốt gần 200 binh sĩ trong đó suốt 4 tháng. Quân đội Mexico phải chuyển lương thực cho các binh sĩ tại doanh trại này bằng trực thăng.

Cư dân Aguililla tuyên bố sẽ không để binh sĩ Mexico rời khỏi doanh trại cho đến khi nào quân đội xóa sổ các trạm kiểm soát của băng Viagras, vốn gây cho họ quá nhiều phiền toái. Một số dân địa phương đã qua đời khi xe cấp cứu chở họ bị chặn lại ở chốt kiểm soát của băng đảng.

Chiến dịch gần nhất của quân đội Mexico diễn ra hồi tháng 9, sau khi băng CJNG tấn công thị trấn Tepalcatepec và sát hại 5 cảnh sát địa phương. Quân đội Mexico điều trực thăng gắn đại liên đẩy lùi các tay súng CJNG, chiếm lĩnh các vị trí xung quanh Tepalcatepec rồi tiếp tục án binh bất động.

"Tại sao quân đội không tiến lên? Tại sao họ không điều trực thăng vào nữa", một nông dân ở làng Taixtan, gần Tepalcatepec, bày tỏ thất vọng. Người này chỉ tay xuống cánh đồng cao lương mà anh không thể tới thu hoạch vì sợ các tay súng bắn tỉa của CJNG ẩn nấp trên những ngọn đồi gần đó sẵn sàng khai hỏa bất cứ lúc nào.

Thành viên một đội tự vệ mang theo súng trường AR-15 đi tuần ở làng Taixtan, bang Michoacan ngày 28/10. Ảnh: AP.

Cảm thấy bị bỏ rơi giữa làn đạn của băng đảng, các nông dân tại Tepalcatepec đã thành lập một số đội tự vệ để chống trả. "Binh sĩ quân đội không nổ một phát súng nào từ khi họ đến đây", một nông dân là thành viên đội tự vệ thường xuyên đấu súng với CJNG cho biết.

Để chống lại các tay súng băng đảng trang bị hiện đại, đội tự vệ Tepalcatepec đào hầm hào ẩn nấp, kết hợp với máy bay không người lái (UAV) cỡ nhỏ mang chất nổ tấn công đối thủ. Băng CJNG cũng sử dụng UAV cỡ nhỏ mang chất nổ để đáp trả.

Không rõ đội tự vệ Tepalcatepec lấy xe chống đạn và súng trường AR-15 ở đâu, nhiều người cho rằng băng Sinaloa gửi chúng đến để vũ trang cho họ trong cuộc chiến với CJNG.

"Hai băng đảng đang đánh nhau tại đây, quân đội nên thực hiện nhiệm vụ của mình và chiến đấu với cả hai phe nếu cần", Jose Francisco, một nông dân tham gia chặn cửa doanh trại quân đội ở Aguililla, nói. "Họ không nên đứng về phía bên nào trong cuộc chiến băng đảng".