"Hôm nay sẽ trở thành ngày trọng đại trong lịch sử Azerbaijan", Tổng thống Ilham Aliyev nói hôm 8/1, khi thông báo trên truyền hình rằng Azerbaijan đã giành lại thành phố Shusha từ tay lực lượng Armenia. Dân Azerbaijan sau đó đổ ra các đường phố của thủ đô Baku, vẫy quốc kỳ và ca hát.

Shusha là thành phố lớn thứ hai tại Nagorno-Karabakh, nơi đang chứng kiến giao tranh dữ dội giữa quân đội Azerbaijan và các lực lượng Armenia. Shusha, vốn được Azerbaijan coi là "thủ đô văn hóa", đóng vai trò chiến lược trong hành lanh nối giữa Nagorno-Karabakh với Armenia.

Tuy nhiên, lãnh đạo phe ly khai ở Nagorno-Karabakh và Bộ Quốc phòng Armenia bác tuyên bố của Aliyev, cho biết giao tranh ác liệt vẫn diễn ra ở khu vực lân cận thành phố, vốn được dân Armenia gọi là Shushi.

"Shushi vẫn là giấc mơ xa vời không thể đạt được đối với Azerbaijan. Dù bị phá hủy nặng nề, thành phố pháo đài vẫn chịu đựng được những đòn tấn công của đối phương", cơ quan cứu hộ vùng Nagorno-Karabakh cho biết trong một thông cáo.

Lính Azerbaijan dựng cờ trên một cao điểm gần làng Talish, ngày 23/10. Ảnh: RIA Novosti.

Khoảng 5.000 người đã thiệt mạng từ khi giao tranh giữa Armenia và Azerbaijan quanh Nagorno-Karabakh nổ ra hồi cuối tháng 9. Nagorno-Karabakh được quốc tế công nhận thuộc lãnh thổ Azerbaijan, song nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng ly khai thân Armernia.

Chiến sự quanh Nagorno-Karabakh ngày càng phức tạp trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ và Nga cạnh tranh ảnh hưởng ngày càng gay gắt trong khu vực. Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố ủng hộ Azerbaijan, trong khi Nga đã ký hiệp ước phòng thủ chung với Armenia và có thể can thiệp nếu chiến sự lan tới lãnh thổ nước này.

Khi kiểm soát được Shusha, quân đội Azerbaijan có thể biến nơi này thành cứ điểm cho chiến dịch tấn công thủ phủ Stepanakert của Nagorno-Karabakh. Armenia cho biết Stepanakert và Shusha bị pháo kích dữ dội những ngày qua, bao gồm cả các vị trí dân sự, song Bộ Quốc phòng Azerbaijan bác tin.

Phần lớn trong số 150.000 dân Stepanakert đã tản cư, những người còn lại cuối tuần trước cũng rời khỏi thành phố khi lực lượng Azerbaijan đang áp sát, khiến con đường duy nhất dẫn khỏi khu vực bị tắc nghẽn.

Các bên tham chiến hứng chịu thương vong dân thường cao nhất trong 25 năm trở lại đây. Armenia cho biết 54 dân thường nước này thiệt mạng và Azerbaijan thống báo 91. Cả hai nước đều phủ nhận cố tình nhằm vào các khu vực dân sự lẫn cáo buộc sử dụng bom chùm bị cấm.

Vị trí thành phố Shusha. Đồ họa: Guardian.

Azerbaijan đang chiếm ưu thế và giành lại phần lớn lãnh thổ tại Nagorno-Karabakh và khu vực lân cận, vốn do lực lượng Armenia kiểm soát sau cuộc chiến lần trước. Phần lớn thắng lợi của Azerbaijan được cho là nhờ sử dụng khí tài hiện đại, bao gồm máy bay không người lái (UAV) do Thổ Nhĩ Kỳ và Israel sản xuất.

Tổng thống Azerbaijan ngày 8/11 tuyên bố sẽ tiếp tục chiến dịch quân sự tới khi "lực lượng Armenia rút hoàn toàn". Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan chúc mừng Aliyev với chiến thắng tại Shusha.

Các lệnh ngừng bắn do Nga, Mỹ làm trung gian sụp đổ không lâu sau khi có hiệu lực. Giao tranh giữa hai nước cuối tuần trước diễn ra ác liệt, trong bối cảnh các nguồn tin cho biết Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã soạn thỏa thuận ngừng bắn mới.

Theo thỏa thuận này, Armenia sẽ trả lại 5 trong số 7 vùng đất của Azerbaijan và đồng ý thiết lập hành lang nối Baku với Nakhchivan, vùng lãnh thổ tách biệt của Azerbaijan. Lực lượng gìn giữ hòa bình của Thổ Nhĩ Kỳ và Nga sẽ được triển khai để duy trì lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, các bên tham chiến và trung gian chưa bình luận về thông tin.