Cơ quan An ninh Nhà nước Ukraine (SBU) ngày 7/5 thông báo đã bắt hai đại tá thuộc Cục An ninh Nhà nước (UDO) với cáo buộc lên kế hoạch ám sát Tổng thống Volodymyr Zelensky cùng những quan chức hàng đầu khác.

Đây không phải là lần đầu tiên SBU tuyên bố phá âm mưu ám sát ông Zelensky kể từ khi chiến sự Nga - Ukraine bùng phát, song thông tin lần này gây chấn động, bởi hai nghi phạm đều là sĩ quan cấp cao của UDO, cơ quan có chức năng gần tương đương với Sở Mật vụ Mỹ, chịu trách nhiệm bảo vệ các lãnh đạo cấp cao của chính phủ.

SBU chưa công bố danh tính hai nghi phạm, nhưng cho hay họ là một phần trong mạng lưới điệp viên do Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) tuyển mộ từ lâu. Các nghi phạm được giao nhiệm vụ cung cấp cho FSB thông tin về vị trí của Tổng thống Zelensky và những quan chức hàng đầu khác trong chính phủ Ukraine để Nga tung đòn tập kích bằng tên lửa khi có cơ hội.

Hai đại tá này còn bị cáo buộc đang tìm kiếm "sát thủ" trong đội ngũ cận vệ của Tổng thống Zelensky, những người chịu nhận tiền để bắt cóc và hạ sát ông.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại thủ đô Kiev hôm 22/4. Ảnh: AFP

Ngoài Tổng thống Zelensky, các mục tiêu bị nhắm đến còn có người đứng đầu SBU Vasyl Maliuk và lãnh đạo Tổng cục Tình báo Quốc phòng Ukraine Kyrylo Budanov.

Nhóm đặc vụ được cho là đã lên kế hoạch ám sát thiếu tướng Budanov trước lễ Phục sinh của Chính thống giáo, diễn ra ngày 5/5 năm nay. Theo SBU, nhóm điệp viên tìm cách khai thác thông tin từ một nội gián bên trong đội an ninh bảo vệ lãnh đạo Tổng cục Tình báo Quốc phòng Ukraine về vị trí của tướng Budanov. Tọa độ sau đó sẽ được chuyển cho phía Nga để tập kích.

"Một cuộc tấn công bằng tên lửa đã được lên kế hoạch", SBU cho hay. Sau khi tên lửa trút xuống, sát thủ của nhóm có nhiệm vụ giết những người vẫn sống bằng drone và cả đạn chống tăng. "Sau đó, Nga đã lên kế hoạch khai hỏa tên lửa khác vào hiện trường để phá hủy dấu vết UAV".

Nga chưa bình luận về thông tin trên.

Tổng thống Zelensky từng tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn hồi đầu năm rằng cơ quan an ninh Ukraine đã báo cáo với ông về hơn 10 âm mưu ám sát trong hơn hai năm qua, và SBU thường rất kín tiếng về những vụ như vậy. Nhưng lần này, họ nêu tương đối chi tiết cách nhóm nghi phạm lên kế hoạch hạ sát Tổng thống và các quan chức cấp cao Ukraine.

Cuộc tấn công Budanov "được cho là một món quà gửi tới Putin trước lễ nhậm chức", diễn ra vào ngày 7/5, Maliuk cho biết trong tuyên bố của SBU.

Theo văn phòng tổng công tố Ukraine, hai nghi phạm bị buộc tội phản quốc. Một trong hai người còn bị cáo buộc "hỗ trợ âm mưu khủng bố".

SBU cho biết cả hai đại tá bắt đầu làm việc với FSB trước khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine hồi tháng 2/2022. Ba nhân viên FSB được giao nhiệm vụ giám sát nhóm điệp viên này, cũng như phụ trách kế hoạch ám sát ông Zelensky.

Một người trong số đó được Kiev xác định là Dmytro Perlin, chuyên tuyển mộ "nội gián" trong lực lượng an ninh Ukraine từ trước khi Nga phát động chiến sự. Người thứ hai là Oleksiy Kornev, được cho là đã gặp một đại tá Ukraine ở châu Âu trước khi chiến sự nổ ra.

Trong video thẩm vấn do SBU công bố, một đại tá Ukraine nói rằng để chuẩn bị cho cuộc tấn công, ông đã nhận vũ khí, trong đó có mìn và UAV chứa chất nổ, từ phía FSB. Ông giấu chúng tại một địa điểm đã thỏa thuận từ trước ở bên đường cao tốc từ Kiev tới Odessa. Ngoài ra, nghi phạm cũng được chuyển đầu đạn chống tăng.

Trong quá trình cộng tác với FSB, đại tá này đã liên lạc với một đầu mối thuộc cơ quan tình báo quốc phòng Ukraine và được cho là sẽ đánh giá "trạng thái cảm xúc của các nhân viên làm việc tại cơ quan an ninh trực thuộc Văn phòng Tổng thống" nhằm tuyển mộ họ cho các nhiệm vụ tương lai.

Theo lời khai của nghi phạm, từ tháng 5/2014, ông nhiều lần gặp các đối tác và nhận thù lao ở nước ngoài. Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự, số tiền trả cho ông này đều được chuyển ra nước ngoài cho người thân.

Đây là lần đầu tiên các sĩ quan cấp cao quân đội Ukraine bị phát hiện tham gia vào âm mưu ám sát Tổng thống. Người phát ngôn SBU Artem Dehtiarenko nói với Politico rằng chưa từng có chuyện "người giữ quân hàm cao như vậy của bộ máy an ninh nhà nước lại trở thành tay sai cho kẻ thù".

Tin tức về âm mưu ám sát xuất hiện sau nhiều tháng bất ổn nội bộ ở Ukraine, trong đó nhiều quan chức chính quyền bị bắt hoặc sa thải vì các cáo buộc tham nhũng hay gián điệp.

Giới lãnh đạo Ukraine gần đây cũng trở thành mục tiêu của nhiều vụ ám sát. Tháng trước, các quan chức Ba Lan cho biết họ đã bắt một người đàn ông với cáo buộc chuẩn bị chuyển thông tin cho tình báo Nga để hỗ trợ một âm mưu hạ sát Tổng thống Zelensky. Nga cuối tuần trước còn đưa lãnh đạo Ukraine vào danh sách truy nã nhưng không nêu cáo buộc.

Những diễn biến này, đặt trong bối cảnh triển vọng chiến trường của Kiev đang mờ mịt, cho thấy mức độ dễ bị tổn thương trong an ninh nội bộ của Ukraine, buộc các nhà hoạch định chính sách phương Tây phải đặc biệt lưu tâm, Mark Episkopos, nhà nghiên cứu Á - Âu tại Viện Quản lý Nhà nước có Trách nhiệm Quincy, trụ sở tại Washington, nhận xét.

Thông tin chi tiết về âm mưu ám sát chưa được công bố đầy đủ và mức độ tham gia của Nga hiện cũng chưa thực sự rõ ràng. Nhưng nếu đặc vụ Nga có thể tuyển mộ ít nhất hai đại tá Ukraine để tiến hành một kế hoạch ám sát tinh vi nhằm vào ba lãnh đạo cấp cao nhất đất nước, điều này sẽ là minh chứng rõ nét cho thấy mức độ xâm nhập của tình báo Nga vào bộ máy chính quyền Ukraine, Episkopos cho hay.

"An ninh Ukraine sẽ khó lòng phát hiện hết mọi mắt xích của mạng lưới gián điệp đó, chứ chưa nói đến việc loại bỏ tận gốc mối đe dọa tiềm ẩn", ông nhấn mạnh.

Vấn đề có thể còn nghiêm trọng hơn nữa khi phòng tuyến Ukraine ở miền đông có nguy cơ bị chọc thủng, điều sẽ tạo động lực mới cho các quan chức Ukraine ở mọi cấp độ cân nhắc ý tưởng hợp tác với Nga, Episkopos cho biết thêm.

Vì thế, âm mưu ám sát mới nhất là dấu hiệu cảnh báo sớm về tình trạng rối loạn trong nội bộ Ukraine và nếu không được xử lý nhanh chóng, nó cuối cùng sẽ trở thành mối đe dọa đối với ổn định chính trị của đất nước.

"Đây là triệu chứng của một chính phủ thời chiến đầy rắc rối, bị chia rẽ bởi những điểm yếu bên trong và đang bị đối phương khai thác ngày càng sâu rộng", ông nói.