Ngày 14/7, Mỹ và Australia khởi động tập trận Talisman Sabre 2021, kéo dài đến hết tháng 7.

Được tổ chức 2 năm/lần, Talisman Sabre được đánh giá là cuộc tập trận lớn nhất và quan trọng nhất của Canberra, bao gồm các hoạt động trên đất liền, trên biển, trên không, không gian mạng và vũ trụ.

Được tiến hành tại bang Queensland, Talisman Sabre 2021 có nhiều điểm đáng chú ý về quy mô và hoạt động trong bối cảnh các nước lớn và trung cường tăng cường hiện diện tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Lính thủy đánh bộ Mỹ (trái) và binh sĩ Australia trong cuộc tập trận Talisman Sabre 2013. (Nguồn: Naval Technology)

Quy mô giảm, số nước tham gia tăng

Nhân sự tham gia Talisman Sabre năm nay bị thu hẹp so với năm 2019.

Theo thông báo của Bộ Quốc phòng Australia, hơn 17.000 binh sĩ của 7 nước sẽ tham gia diễn tập. Trong đó, Australia đóng góp số binh sĩ lớn nhất với 8.300 người, kế tiếp là Mỹ với 8.000 người.

Năm 2019, tổng số binh sĩ tham gia là 34.000 người. Như vậy, số lượng binh sĩ giảm đi khoảng một nửa. Điều này là dễ hiểu trong bối cảnh Covid-19.

Nhiều cuộc tập trận khu vực khác trong năm nay như tập trận Balikatan Mỹ-Philippines hay tập trận Mỹ-Hàn cũng giảm bớt số binh sĩ vì lý do tương tự.

Tuy nhiên, số lượng các nước tham gia hoạt động trực tiếp lại tăng lên.

Talisman Sabre 2019 có 18 nước tham gia, nhưng chỉ có Nhật Bản, Anh, Canada và New Zealand phối hợp hoạt động, trong khi Ấn Độ và Hàn Quốc đóng vai trò quan sát viên.

Năm nay, dù tổng số nước liên quan giảm chỉ còn 11 nước, song số quan sát viên tăng thêm 3 nước là Indonesia, Đức và Pháp, và số các nước phối hợp hoạt động tăng thêm 1 nước là Hàn Quốc.

Việc Hàn Quốc nâng cấp tham dự, từ quan sát lên tham gia trực tiếp với 230 binh sĩ và tàu khu trục nặng hơn 4.000 tấn, rất đáng chú ý.

Trả lời câu hỏi của báo chí, Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Hàn Quốc Boo Seung-chan khẳng định, hoạt động của Seoul tại Talisman Sabre không nhằm vào một quốc gia cụ thể.

Tuy nhiên, một số ý kiến học giả cho rằng, đây là phản ứng trước hành xử của Trung Quốc trong khu vực.

Hàn Quốc gần đây cũng có những động thái chứng tỏ thái độ mạnh mẽ hơn với Trung Quốc, điển hình là việc tuyên bố Thượng đỉnh Mỹ-Hàn tháng 5 vừa qua lần đầu đề cập vấn đề an ninh Eo biển Đài Loan, kêu gọi duy trì tự do hàng hải tại Biển Đông và phản đối các hành động làm tổn hại trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.

Ngoài ra, tất cả các nước thành viên Bộ tứ đều tham gia Talisman Sabre, dù Ấn Độ chỉ đóng vai trò quan sát viên.

Nhật Bản và New Zealand lần đầu gửi quân tới tập trận năm 2015. Canada tham gia năm 2017. Với sự phối hợp trực tiếp của Hàn Quốc năm nay, Talisman Sabre ngày càng giống mô hình của Bộ tứ mở rộng (Bộ tứ +) hơn.

Dù Bộ tứ hiện giờ mới hoạt động chủ yếu qua đối thoại kênh ngoại giao, nhưng trong tương lai, nếu cần triển khai hợp tác quân sự, các cuộc tập trận như Talisman Sabre sẽ giúp các thành viên có thể phối hợp hiệu quả trên thực địa.

Hoạt động mới trong tập trận

Hai xe bọc thép hạng nhẹ của Australia tham gia cuộc tập trận Talisman Sabre 2019 tại bãi biển Langham, Queensland. (Nguồn: Australia Defence Force)

Điểm đáng chú ý thứ hai trong Talisman Sabre năm nay là việc Mỹ lần đầu phóng tên lửa đất đối không Patriot trên lãnh thổ Australia.

Được biết, hoạt động này được đề xuất từ năm 2009, nhưng đến năm nay mới được triển khai và đây cũng là hoạt động chính trong cuộc tập trận 2021.

Có thể suy luận rằng, Australia đã thay đổi đánh giá về nguy cơ phải đối mặt với các cuộc tấn công bằng tên lửa.

Điều này cũng tương tự với nhận định gần đây của Nghị sỹ Australia Jim Molan rằng, quân đội của xứ sở kangaroo chưa có đủ năng lực ứng phó trong trường hợp chiến tranh khu vực và cần chuẩn bị cho khả năng bị tên lửa tấn công nếu xung đột Mỹ-Trung bùng phát.

Ngoài ra, Mỹ cũng trình diễn bắn đạn thật Hệ thống Pháo phản lực Cơ động cao (HIMARS). Theo một số nguồn tin, năm 2020, Australia đang xem xét mua Hệ thống này.

Trung Quốc phản ứng “bất thường”?

Quân đội Australia ngày 17/7 xác nhận thông tin tàu trinh sát Trung Quốc lớp 815 đang hướng về phía Queensland - nơi tổ chức tập năm nay.

Phản ứng này có thể lường trước được. Talisman Sabre năm 2017, Trung Quốc điều tàu cùng lớp 815 tới thu thập thông tin, còn năm 2019, nước này cũng có động thái tương tự khi nhiều nguồn tin cho biết, Trung Quốc chủ yếu muốn thăm dò Nhật Bản phối hợp với Australia và Mỹ ra sao.

Ngoài Talisman Sabre, tàu lớp 815 cũng được Trung Quốc triển khai tới do thám các hoạt động khác của Mỹ như tập trận Pacific Rim 2018 sau khi Bắc Kinh bị Washington loại khỏi danh sách tham dự do hoạt động quân sự hóa Biển Đông, hay diễn tập tên lửa của Mỹ ngoài khơi Alaska năm 2017.

Điểm “bất thường” năm nay là Trung Quốc điều 2 tàu chiến lớp 815 - tàu Hải Vương Tinh và tàu Thiên Vương Tinh - tới do thám, gấp đôi số lượng mọi lần.

“Bất thường” hơn khi tập trận Talisman Sabre năm nay có quy mô chỉ bằng một nửa năm ngoái về số binh sĩ. Điều này có thể cho thấy 2 khả năng, Trung Quốc muốn khẳng định mạnh mẽ hơn năng lực giám sát quân sự tại khu vực, hoặc Trung Quốc đang cảm thấy sức ép lớn hơn từ Mỹ và đối tác.

Ngoài ra, các hoạt động này của tàu Trung Quốc thường diễn ra tại vùng biển quốc tế hoặc trong vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của Australia.

Điều 58 Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) quy định, các nước có quyền tự do hàng hải tại vùng biển quốc tế hoặc vùng EEZ của các nước ven biển và do vậy, hoạt động của Trung Quốc không phi pháp.

Phía Mỹ cũng từng thừa nhận điều này. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn thường chỉ trích các hoạt động của Mỹ trong vùng EEZ của mình, điển hình là vụ tàu Trung Quốc áp sát tàu Impeccable Mỹ năm 2009, hoặc trong các vùng 12 hải lý của các thực thể còn tranh chấp trên Biển Đông.