Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres phát biểu tại một phiên họp ở New York, Mỹ. (Ảnh: THX)

Ngày 1/8, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã hối thúc Mỹ và Nga khẩn trương tìm kiếm một thỏa thuận theo “cùng một hướng đi mới” nhằm kiểm soát vũ khí.

Tuyên bố này được đưa ra một ngày trước khi Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) chính thức bị “khai tử.”

Phát biểu tại một cuộc họp báo, ông Guterres ca ngợi hiệp ước INF là một thỏa thuận mang tính bước ngoặt giúp ổn định châu Âu và chấm dứt Chiến tranh Lạnh.

Ông Guterres nhấn mạnh: “Khi hiệp ước này hết hiệu lực ngày 2/8, thế giới sẽ mất đi một công cụ vô giá nhằm kìm hãm cuộc chiến hạt nhân. Điều này sẽ có nguy cơ làm gia tăng, chứ không phải là giảm, mối đe dọa do các tên lửa đạn đạo gây ra.”

Bất chấp việc văn kiện này hết hiệu lực, Tổng thư ký Liên hợp quốc kêu gọi các bên nên tránh gây bất ổn tình hình và khẩn trương tìm kiếm một thỏa thuận theo cùng một hướng đi mới để kiểm soát vũ khí toàn cầu.

Về phần mình, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov tuyên bố các bước đi của Mỹ nhằm phá vỡ một loạt thỏa thuận quan trọng nhất trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí, trong đó có INF sẽ tác động tiêu cực tới an ninh chiến lược toàn cầu và kết cục sẽ chống lại các lợi ích của Washington.

Trong bài trả lời phỏng vấn hãng tin TASS của Nga được đăng tải ngày 2/8, Thứ trưởng Ryabkov cũng cảnh báo với việc gây áp lực với những nước mà do nguyên nhân nào đó không được Mỹ coi là đối tác, Washington sẽ không đạt được kết quả như mong muốn trái lại nguy cơ xung đột và khơi mào cho một cuộc chạy đua vũ trang mới sẽ gia tăng.

Nga đã nhiều lần cảnh báo Mỹ về quyết định nguy hiểm này, đồng thời đề nghị thông qua đối thoại tháo gỡ các mối lo ngại lẫn nhau.

Ngoài ra, Thứ trưởng Ryabkov nhấn mạnh trong nhiều năm qua Moskva đề nghị Washington giải thích hành động của họ trong việc sử dụng hàng loạt tên lửa mục tiêu, máy bay tấn công hạng nặng không người lái, và tất nhiên, trong lĩnh vực xây dựng hệ thống phòng thủ Aegis Ashore trước hết tại châu Âu, có khả năng phóng tên lửa tầm trung Tomahawk...

Trong khi đó, Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đưa ra các yêu sách đối với Moskva mang tính chất bịa đặt, hoàn toàn không có cơ sở như vấn đề xung quanh tên lửa 9М729.

Trước đó, cố vấn an ninh quốc gia John Bolton xác nhận Washington sẽ chính thức rút khỏi INF vào ngày 2/8.

INF được Mỹ và Liên Xô cũ ký ngày 8/12/1987 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/6/1988. Theo đó, hai bên cam kết không sản xuất, thử nghiệm, triển khai các tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình trên mặt đất tầm trung và tầm ngắn (từ 500-5.500km).

Tuy nhiên, vào tháng 10/2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump cáo buộc Nga vi phạm hiệp ước khi chế tạo tên lửa Novator 9M729. Trong khi đó, Nga tuyên bố không tiêu hủy Novator 9M729, đồng thời khẳng định loại tên lửa này không vi phạm INF.

Theo Nga, Mỹ tạo cớ rút khỏi hiệp ước để có thể tự do phát triển những loại tên lửa mới.

Ngày 1/2, Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ ngừng các nghĩa vụ trong khuôn khổ hiệp ước INF với Nga kể từ ngày 2/2 và bắt đầu tiến trình rút khỏi INF. Ngày 6/2, Nga thông báo sẽ rút khỏi INF trong vòng sáu tháng, như một sự đáp trả tương xứng đối với việc Mỹ rút khỏi hiệp ước này.

Căng thẳng về INF khiến nhiều nước trên thế giới quan ngại. Một loạt quốc gia và tổ chức quốc tế đã kêu gọi Nga-Mỹ đối thoại để "đảo ngược" quyết định trên và tránh một cuộc chạy đua vũ trang mới.