Hình ảnh 3 chú khỉ bịt mắt, miệng và tai nhằm răn dạy con người: không nhìn bậy, không nghe bậy, không nói bậy.

Sự xấu xa của thế giới động vật, trộm cắp, ngoại tình và lạm dụng chất kích thích, vượt ra ngoài mọi ranh giới khi so sánh với con người, dù sao chúng cũng là động vật xã hội.

Hãy lấy ví dụ chuyện tình dục. Nhà vô địch không thể tranh cãi trong lĩnh vực này là loài linh trưởng bonobo. Được phát hiện năm 1928, loài này là một họ hàng gần của tinh tinh và được cho là loài gần gũi nhất với con người về mặt di truyền. Không giống loài khỉ đột, vốn nổi tiếng quan hệ tình dục nhanh và bạo lực, linh trưởng bonobo rất từ tốn, quan hệ tình dục một cách khá tinh tế và kiên nhẫn.

Các cặp bạn tình thậm chí còn trao đổi ánh mắt và vuốt ve nhau trước khi hành sự. Những con bonobo, nhất là các con cái, cũng có các mối quan hệ đồng tính.

Loài linh trưởng bonobo trao đổi ánh mắt rất dịu dàng khi quan hệ (Ảnh: World Crunch)

Tình dục, với loài bonobo, có vẻ không chỉ là để duy trì nòi giống, mà còn là chìa khóa để chúng duy trì sự hòa hợp trong cộng đồng. Không như loài tinh tinh, bonobo không gây chiến vì bạn tình. Frans de Waal, giáo sư về các loài linh trưởng, kể lại trong một khu bảo tồn thiên nhiên ở Kinshasa (CHDC Congo), các nhà khoa học đã đưa một nhóm những con bonobo mới vào một bầy đã ổn định.

Ở loài tinh tinh, đó sẽ là một cuộc tắm máu, theo lời De Wall. Nhưng những con bonobo đã biến đó thành một cuộc làm tình tập thể. Những căng thẳng ngay lập tức được giải tỏa, tình hữu hảo được thiết lập và chúng còn chia sẻ thức ăn cho nhau.

Bonobo rất hiền hòa và hay "cười" (Ảnh: Lola Ya Bonobo)

Bonobo (và con người, nếu chúng ta thành thật với bản thân) có thể là số một về sự nhã nhặn khi làm tình, nhưng không phải là những loài duy nhất có hiểu biết trong chuyện duy trì nòi giống. Những con cự đà biển ở quần đảo Galapagos chẳng hạn, biết cách thủ dâm để sinh con đẻ cái.

Đó là một chiến lược cực kỳ quan trọng nhằm truyền lại nguồn gene vì những cá thể ít tuổi hơn thường bị những con già, to lớn và dữ tợn hơn đuổi đi khi đang hành sự. Vì thế, trước khi quan hệ, chúng thủ dâm cho tới lúc gần xuất tinh để đảm bảo sẽ phóng tinh vào những con cự đà cái.

Những con cự đà biển trên quần đảo Galapagos (Ảnh: bioexpedition.com)

Không giống loài cự đà, loài thỏ biển, một loại nhuyễn thể dạng ốc không có vỏ sống ở đại dương, không biết thủ dâm. Nhưng chúng rất thích làm tình tập thể. Loài này có thể tạo thành một quần thể cực lớn khi duy trì nòi giống. Chỉ cần hai cá thể tiếp cận nhau, hàng chục con khác cũng sẽ xuất hiện và bám vào đó.

Tình trạng một vợ một chồng thực ra khá hiếm trong thế giới loài vật, hiếm tới mức có thể coi đó là “hành vi sai lệch về mặt sinh học”, theo nhà sinh học người Anh Olivia Judson, tác giả cuốn “Dr Tatiana’s Sex Advice to All Creation” (Lời khuyên của bác sĩ Tatiana về tình dục cho tất cả các giống loài). “Trong rất nhiều loài, các con cái bắt cặp với nhiều con đực, và điều đó có lợi cho chúng”, bà giải thích. “Những con tinh trùng khỏe nhất sẽ cho ra đời những đứa con mạnh mẽ nhất”.

Còn vấn đề quan hệ đồng tính nữa. Chủ đề này vẫn còn là bí ẩn với các nhà sinh vật học, nhưng chúng ta đã biết rất nhiều loài chim và loài có vú có quan hệ đồng tính, dù nguyên nhân thì chưa rõ, có thể là vì tổ chức xã hội bầy đàn của loài, hoặc có thể chỉ để mang lại khoái cảm.

Quan hệ đồng tính không chỉ xuất hiện ở loài người (Ảnh: Live Science)

Loài người chúng ta biết rõ tình dục có thể dẫn tới sự thất vọng hay bạo lực, nhất là khi các con đực cùng tranh giành một con cái. Ở loài voi, bạo lực kiểu này có thể trở nên rất khó kiểm soát, điều góp phần giải thích tại sao voi rất ham thích việc được kích thích tình dục thông qua đồ uống có cồn.

Một sự kiện như thế xảy ra tháng 10/1999, khi một nhóm 15 con voi ở đông bắc Ấn Độ xông vào một ngôi làng, tấn công một ngôi nhà chuyên nấu rượu để cướp đi một lượng rượu gạo lớn. Sau khi uống sạch số rượu trong cả một hầm chứa, chúng bắt đầu trở nên điên loạn, giết chết 4 người và làm bị thương 6 người khác.

Đó không phải là lần đầu hay lần cuối việc lạm dụng chất kích thích được phát hiện ở loài vật. Ronald Siegel, giáo sư về dược học và tâm lý học tại Đại học bang California, Los Angeles, đã đi khắp thế giới để nghiên cứu việc sử dụng thuốc ở các loài vật. Những phát hiện của ông là cực kỳ lý thú.

“Ở mọi quốc gia, gần như với mọi loại động vật, tôi đều tìm thấy những ví dụ về việc vô tình hay cố ý sử dụng các loại thuốc kích thích”, Siegel viết trong cuốn sách in năm 2005 của ông, “Intoxication: The Universal Drive for Mind-Altering Substances” (Sự nhiễm độc: Ham muốn toàn cầu tìm kiếm những chất thay đổi trí não”.

Động vật cũng thích sử dụng đồ uống kích thích (Ảnh minh họa: BBC)

Loài vật đã từng thử mọi thứ: nước trái cây lên men tạo hiệu quả như rượu, cây gai dầu Ấn Độ (tạo ảo giác như dùng cần sa), cây và hoa thuốc phiện, hay lá coca (dùng để sản xuất cocaine). Còn đáng ngạc nhiên hơn, nhiều loài khi không thể tìm được bạn tình đã tìm niềm an ủi trong những chất kích thích đó.

Ở Nga, một số loài gấu còn biết hít các loại hơi gây ảo giác. Nhiếp ảnh gia Igor Shpilenok đã phát hiện ra điều đó khi chụp ảnh một đám gấu tụ tập ở một sân bay vì bị thu hút bởi mùi xăng máy bay và dầu lửa. Một số con nghiện ngập tới mức bạo gan ăn cắp những thùng đựng dầu hỏa đã dùng hết, lăn vào rừng và hít hơi từ đó cho tới khi đổ gục vì ngộ độc.

Nhưng cũng như con người, không phải mọi loài vật đều thích thú và chấp nhận đồ uống có cồn và chất kích thích. Trong một thí nghiệm năm 2002 để tìm hiểu kiểu gene nào ở người dễ gây ra tình trạng nghiện rượu, các chuyên gia đã tiến hành những thử nghiệm với 1.000 con khỉ vervet ở đảo Saint Kitts, Caribe, loài có DNA giống chúng ta 96%.

Những con linh trưởng được cung cấp một lượng lớn các loại đồ uống khác nhau. Khoảng 15% từ chối hoàn toàn thức uống có cồn và thích nước trái cây hơn. Khoảng 2/3 uống nhiều loại. 15% nữa là những tay bợm bia rượu và 5% là những “túy tiên” chỉ uống bia rượu.

Nhiều chú khỉ lại lựa chọn uống nước trái cây thay vì rượu (Ảnh: NY Daily Mail)

“Giống như trong một bữa tiệc, bạn sẽ thấy những cá thể trở nên dữ tợn, ham muốn hơn, trong khi những con khác buồn rầu và chán nản sau khi say xỉn”, Frank Ervin, trưởng nhóm nghiên cứu và là giáo sư tâm thần học ở Đại học McGill, Montreal, Canada, nói.

Trong cuốn sách in năm 1871, “The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex” (Nguồn gốc của con người và sự chọn lọc trong tương quan với tình dục), Charles Darwin đã mô tả một loài khỉ nhện Mỹ sau một lần uống say rượu brandy nhất quyết không bao giờ đụng tới thứ đồ uống đó nữa. Theo nghĩa nào đó, con khỉ “khôn ngoan hơn so với hầu hết con người”, đại tác gia về thuyết tiến hóa viết. Nhưng với những gì khoa học hiện đại phát hiện được, Darwin có vẻ đã gặp một con khỉ cực kỳ đặc biệt.