Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ (SASC) tuần này công bố dự thảo luật Ủy quyền Quốc phòng (NDAA) cho năm tài khóa 2025, trong đó đề cập hệ thống phòng không dạng FrankenSAM (Tên lửa quái vật Frankenstein), loại vũ khí đang được triển khai ở Ukraine.

Theo SASC, FrankenSAM là chương trình ghép nối "hệ thống phóng mặt đất với tên lửa phòng không sẵn có" để tạo thành một tổ hợp vũ khí hoàn chỉnh. Chương trình này bắt nguồn từ yêu cầu trong năm tài khóa 2023 của không quân Mỹ về một hệ thống phòng không tầm ngắn di động có thể "nhanh chóng phát triển và đưa vào sử dụng tại Ukraine".

Các hệ thống FrankenSAM được thiết kế, chế tạo và thử nghiệm thành công trong vòng 8 tháng từ khi trao hợp đồng và được Ukraine triển khai từ cuối năm 2023. "Sau hai tháng có mặt trên tiền tuyến với chưa đầy hai tuần để huấn luyện binh sĩ cách vận hành, FrankenSAM đã hoàn toàn chứng minh được năng lực, mang đến tác động tức thì trên chiến trường", SASC nhấn mạnh.

Cơ quan này liệt kê nhiều ưu điểm của FrankenSAM, như dễ sử dụng và chỉnh sửa, có thể nhanh chóng tích hợp vào lưới phòng không hiện hành, đồng thời giúp cắt giảm chi phí. SASC yêu cầu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ xem xét đưa hệ thống FrankenSAM vào biên chế lực lượng không quân và báo cáo lại kết quả trước ngày 1/4/2025.

Tổ hợp phòng không FrankenSAM Ukraine ghép từ hệ thống Buk-M1 và tên lửa Sea Sparrow trong bức ảnh đăng hồi tháng 5. Ảnh: BQP Ukraine

Ý tưởng về chương trình FrankenSAM bắt nguồn từ cuối năm 2022, khi giới chức Ukraine nhờ các nước đối tác hỗ trợ tìm kiếm đạn tên lửa cho các hệ thống phòng không Buk thời Liên Xô trong kho. Do gặp khó khăn trong quá trình này, Kiev đã đề xuất chỉnh sửa các bệ phóng Buk để có thể sử dụng tên lửa phòng không chuẩn NATO do Mỹ chuyển giao.

Ukraine ban đầu định tự hoán cải các bệ phóng, song các kỹ sư Mỹ sau đó đã nhận nhiệm vụ này. Kết quả là hệ thống FrankenSAM ra đời, với bệ phóng chuẩn Liên Xô, còn đạn tên lửa chuẩn NATO.

Quân đội Ukraine được cho là hiện có ít nhất ba loại FrankenSAM. Loại thứ nhất kết hợp tổ hợp Buk với tên lửa RIM-7 Sea Sparrow, loại thứ hai ghép radar thời Liên Xô với đạn Sidewinder, loại cuối cùng là tên lửa, bệ phóng Patriot và radar nội địa của Ukraine.

Bộ trưởng Công nghiệp Chiến lược Ukraine Oleksandr Kamyshin hồi tháng 1 cho biết hệ thống phòng không FrankenSAM của nước này đã lần đầu tiên bắn hạ một máy bay không người lái (UAV) dạng Shahed của Nga.

Giới chức Ukraine nhận định ưu điểm lớn nhất của dự án FrankenSAM là tốc độ triển khai. Thông thường phải mất 3-4 năm để chế tạo một hệ thống phòng không mới, trong khi chỉ mất vài tháng để ghép nối một tổ hợp FrankenSAM.

"Quân đội Mỹ đang thiếu hệ thống phòng không tầm ngắn và chương trình FrankenSAM có thể nhanh chóng giải quyết vấn đề này. FrankenSAM cũng có thể giúp lấp đầy các khoảng trống khác trong lưới phòng không", chuyên gia quân sự Thomas Newdick của War Zone nhận định.