Ngày 15/9, mật vụ Mỹ đã phá âm mưu ám sát cựu tổng thống Donald Trump khi phát hiện một người định ngắm bắn ông. Sự việc xảy ra hai tháng sau khi một kẻ nổ súng khiến viên đạn sượt qua tai cựu tổng thống tại sự kiện ở Butler, Pennsylvania. Nó làm dấy lên câu hỏi liệu những lời lẽ chỉ trích ông có đi quá xa hay không và liệu các chính trị gia có cần hành động để xoa dịu căng thẳng không.

Nhiều chuyên gia cho rằng không nên liên hệ trực tiếp phát ngôn trong chiến dịch tranh cử với hành động của những người muốn dùng bạo lực để chống lại các ứng viên. Dù vậy, nhiều người lại coi sự việc mới nhất là hậu quả của gần một thập kỷ cựu tổng thống bị công kích liên tục trên mạng xã hội và truyền thông. Trump vốn được biết đến là chính trị gia gây chia rẽ sâu sắc, người khơi dậy những cảm xúc mãnh liệt trong cả người ủng hộ và chỉ trích ông.

"Ông ấy đã bị chỉ trích trong 8 năm qua, bị so sánh với Hitler và cả những kẻ phân biệt chủng tộc", hạ nghị sĩ Cộng hòa Pat Fallon nói trên kênh Fox News. "Chúng ta nên có một cuộc trao đổi ý tưởng sôi nổi. Nhưng, bạn biết đấy, hãy công kích các ý tưởng, chứ không phải con người".

Cựu tổng thống Donald Trump đến sân bay quốc tế Harry Reid ở Nevada sau một chuyến vận động tranh cử hôm 14/9. Ảnh: AP

Nghi phạm Ryan Wesley Routh, 58 tuổi, hôm 16/9 bị truy tố về hai tội danh liên quan đến súng. Trong cuốn sách tự xuất bản năm 2023, Routh từng viết Iran "hãy thoải mái ám sát Trump" và mô tả cựu tổng thống là "kẻ ngốc, gã hề" vì cuộc bạo loạn Đồi Capitol năm 2021. Routh còn cho hay bản thân từng bỏ phiếu cho ông Trump và phải chịu một phần trách nhiệm về điều này.

Sau sự việc hồi tháng 7, cả đảng Cộng hòa và Dân chủ đều kêu gọi công chúng bình tĩnh hơn. Những người thân cận với Trump nói rằng trải nghiệm này đã để lại ám ảnh lâu dài cho ông. Nhưng chỉ mất vài ngày, những lời lẽ công kích trong chiến dịch tranh cử lại xuất hiện, từ cả hai phía.

Chiến dịch tranh cử của Trump ngày 16/9 chia sẻ một danh sách gồm hơn 30 trường hợp mà Tổng thống Joe Biden, Phó tổng thống Harris và các thành viên đảng Dân chủ "dán nhãn" ông là mối đe dọa cần phải ngăn chặn, loại bỏ hay bị đánh bại.

Nhiều bình luận trong số đó ám chỉ ông Trump là "mối đe dọa với nền dân chủ" hay các quyền tự do cơ bản, như quyền phá thai. Một số đảng viên Dân chủ sau đó đã xin lỗi vì những bình luận gây ra phản ứng dữ dội.

Một số thân tín với Trump cũng bày tỏ giận dữ vì cho rằng các bình luận của ông thường bị đưa ra khỏi bối cảnh, như khi cựu tổng thống cảnh báo về một cuộc "tắm máu" nền kinh tế nếu ông thất cử vào tháng 11.

Đảng Dân chủ đã phản ứng trước sự việc hôm 15/9 bằng cách bày tỏ lòng biết ơn lực lượng thực thi pháp luật và lên án bạo lực chính trị.

Lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Mitch McConnell cho biết đây nên là "khoảnh khắc tự vấn lương tâm của tất cả người Mỹ, lúc để suy ngẫm về cách mà nền chính trị của chúng ta đã bị tiêm nhiễm bởi bạo lực".

Phó tổng thống Harris, ứng viên đảng Dân chủ, nhấn mạnh bà "vô cùng quan ngại" về âm mưu ám sát cựu tổng thống Trump. "Trong lúc chúng ta tập hợp các dữ kiện, tôi sẽ nói rõ: Tôi lên án bạo lực chính trị", bà cho hay. "Tất cả chúng ta cần hoàn thành bổn phận của mình để đảm bảo rằng sự cố này không dẫn đến bạo lực leo thang hơn nữa".

Tuy nhiên, bản thân ông Trump cũng có những phát ngôn làm gia tăng rủi ro. Ông từng khuyến khích người ủng hộ "đánh tơi tả" những người biểu tình chống Trump tại một sự kiện vận động năm 2016. Ông liên tục tuyên bố rằng cuộc bầu cử năm 2020 có gian lận. Cựu tổng thống cũng có bình luận gây tranh cãi về chủng tộc của bà Harris.

Ari Fleischer, cựu thư ký báo chí Nhà Trắng thời tổng thống George W. Bush, nói rằng những lời chỉ trích gay gắt, quyết liệt trong chính trường Mỹ đã có từ xưa. "Nhưng sau hai vụ ám sát hụt, hãy dừng nói về mối đe dọa đối với nền dân chủ. Mối đe dọa chính là hai kẻ ám sát".

Giới quan sát chỉ ra bà Harris đã khéo léo thay đổi thông điệp của mình về Trump kể từ khi bà thay thế Tổng thống Biden trên đường đua.

Trong khi ông Biden thường gọi ông Trump là "mối đe dọa đối với nền dân chủ", bà Harris nói rộng hơn về kỷ nguyên chia rẽ. Khi công kích Trump, bà thường đề cập tới những khía cạnh cụ thể hơn, như khả năng ông hạn chế quyền phá thai hay việc ông có thể không bị Tòa án Tối cao hạn chế.

"Tôi nghĩ cả đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đều nên hạ giọng, kiềm chế những lời lẽ gay gắt, vì điều đó không tốt cho đất nước", Megan McArdle, nhà bình luận của Washington Post, nói. "Cũng không nên đổ lỗi cho nhau vì những vấn đề không thể kiểm soát".

Các nhà quan sát chỉ ra rằng nghị sĩ Ro Khanna của đảng Dân chủ đã nhanh chóng viết bài xã luận kêu gọi cấp kinh phí khẩn cấp cho Sở Mật vụ để mở rộng phạm vi bảo vệ ông Trump. "Đây là phản ứng rất mang tính xây dựng", David Von Drehle, nhà bình luận của Washington Post nhấn mạnh.