Các khoản nợ liên quan đến Thổ Nhĩ Kỳ của một số nước. Ảnh: Guardian.

Kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào tình trạng khó khăn từ đầu năm 2018. Đồng lira (TRY) đã mất giá 33% do chính sách do ảnh hưởng từ chính sách kích thích tài chính quy mô lớn, lạm phát tăng và khoản thâm hụt khổng lồ trong tài khoản vãng lai. Ngoài ra, tác động từ Tổng thống Tayyip Erdogan tới các quyết định của ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục khiến nhà đầu tư bất ngờ, khiến đồng lira giảm thêm.

Kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ không quá lớn nên dù có sụp đổ, nó cũng không gây ảnh hưởng quá lớn đến kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, các yếu tố trong khủng hoảng Thổ Nhĩ Kỳ lại cho thấy những thị trường tài chính khác có thể bị tổn thương như thế nào với một đợt di chuyển vốn của các nhà đầu tư nước ngoài.

Các ngân hàng châu Âu

Truyền thông hôm 10/8 đưa tin các quan chức tại Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) lo lắng về nhóm ngân hàng ở miền nam châu Âu, vốn cho Thổ Nhĩ Kỳ vay khá nhiều. Điều này đồng nghĩa các nhà đầu tư đang giữ cổ phiếu của nhóm ngân hàng này có thể gặp rủi ro.

ECB từ chối bình luận về thông tin trên.

Dữ liệu từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) – còn được gọi là ngân hàng trung ương của các ngân hàng trung ương – cho biết các ngân hàng Tây Ban Nha, Pháp và Italy lần lượt cho những bên đi vay ở Thổ Nhĩ Kỳ vay lần lượt 80,9 tỷ USD, 35,1 tỷ USD và 18,5 tỷ USD. Các nhà quản lý tại châu Âu lo rằng lira suy yếu sẽ dẫn đến Thổ Nhĩ Kỳ vỡ nợ nước ngoài.

Cổ phiếu UniCredit, BNP Paribas và BBVA giảm 3% trong sáng 10/8, sau khi có tên trong danh sách những ngân hàng có rủi ro lớn nhất liên quan đến Thổ Nhĩ Kỳ. Lo ngại lan rộng, đẩy thị trường đi xuống với chỉ số Euro Stoxx 600 giảm 0,7%, chỉ số nhóm ngân hàng giảm 1,3%.

Carsten Hesse, nhà kinh tế học châu Âu tại Berenberg, nhận định một số ngân hàng trong eurozone đang chịu áp lực “do vốn của họ có liên quan trực tiếp đến các ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ hoặc tham gia cho vay hợp vốn – với một nhóm nhà cho vay”.

Mỹ, Nhật Bản

Khi được hỏi về tác động của khủng hoảng tại Thổ Nhĩ Kỳ, Timothy Ash, chiến lược gia cấp cao về thị trường mới nổi tại Bluebay Asset Management, cho biết “ở giai đoạn này, đối tượng chủ yếu bị ảnh hưởng là ngân hàng”.

Tuy nhiên, ông cho biết thêm rằng phạm vi sẽ “hơi ‘quốc tế’”. “Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Trung Đông – tất cả”.

Theo số liệu của BIS, các ngân hàng Nhật Bản, Anh, Mỹ lần lượt cho Thổ Nhĩ Kỳ vay 14 tỷ USD, 16,9 tỷ USD và 18,1 tỷ USD.

Đồng lira tiếp tục lao dốc

Đồng lira Thổ Nhĩ Kỳ mất giá mạnh so với USD hôm 10/8, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định tăng thuế với nhôm và thép nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ lên 20% và 50%.

Tỷ giá USD/TRY. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Erdogan đích thân lên tiếng để trấn an nền kinh tế, kêu gọi công dân Thổ Nhĩ Kỳ không nên lo sợ vì lira suy yếu.

“Có nhiều chiến dịch đang được thực hiện. Đừng chú ý đến chúng”, ông Erdogan nói. “Đừng quên, nếu họ có USD, chúng ta có người dân, có đấng tối cao của chúng ta. Chúng ta đang nỗ lực hết sức. Hãy nhìn chúng ta cách đây 16 năm và hiện tại”.

Tuy nhiên, lira vẫn tiếp tục đà giảm trong ngày 13/8, lập đáy mới với tỷ giá USD/TRY là 7,24.

Bộ trưởng Tài chính Thổ Nhĩ Kỳ Berat Albayrak cùng ngày thông báo nước này đã bắt đầu triển khai các biện pháp ứng phó. Trước đó, ngày 12/8, ông Albayrak loại trừ khả năng buộc quy đổi các khoản tiền gửi ngân hàng bằng USD sang lira. Nhờ vậy, lira phục hồi phần nào và giao dịch với tỷ giá USD/TRY 6,9 lúc 13h46 GMT (20h46 giờ Hà Nội) ngày 13/8.

Một số nhà đầu tư hoan nghênh bình luận của Albayrak nhưng họ muốn nhìn thấy có hành động thực tế. ”Thổ Nhĩ Kỳ cần hoàn tất tái cân bằng kế hoạch kinh tế, tăng mạnh lãi suất và cam kết ngân hàng trung ương sẽ độc lập”, chiến lược gia về thị trường mới nổi Guillaume Tresca, Credit Agricole, nói.

Tác động ‘không đáng kể’

Dù lo ngại từ Thổ Nhĩ Kỳ đang lan ra khắp châu Âu, một số nhà phân tích vẫn khá hoài nghi về ảnh hưởng của nó tới kinh tế toàn cầu và nhà đầu tư nước ngoài. Roger Hones, đứng đầu mảng chứng khoán tại quỹ đầu tư London&Capital, lưu ý có thể có hậu quả với các bên bảo hiểm nhưng “không đáng kể”.

“Một số ngân hàng châu Âu cùng công ty bảo hiểm gặp rủi ro với Thổ Nhĩ Kỳ nhưng không nhiều trong bối cảnh tổng quát. Thổ Nhĩ Kỳ chỉ là một phần nhỏ trong lợi nhuận của công ty châu Âu và không có cái tên cụ thể nào bị ảnh hưởng mạnh”, theo Jones.

Thị trường trái phiếu

Khủng hoảng ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng mang rắc rối đến cho các khoản nợ chính phủ đứng tên ở châu Âu, tác động đến những nhà đầu tư trái phiếu và các chính phủ phụ thuộc vào thị trường nợ để tài trợ chi tiêu.

“Tôi không dự báo có lợi suất trái phiếu của quốc gia eurozone thực sự bị ảnh hưởng bởi Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, các quốc gia có lợi suất trái phiếu cao nhất có thể bị tác động nhẹ”, Hesse nói. Ông liệt kê ra các cái tên Hy Lạp, Italy và Tây Ban Nha.

Ông xem nhẹ nguy cơ Thổ Nhĩ Kỳ trở thành một rắc rối nợ chính phủ đứng tên. “Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chỉ là một nền kinh tế nhỏ - trị giá 850 tỷ USD”, theo Ash.

Chế độ ’chờ và xem’

Các nhà đầu tư đang giữ cách tiếp cận chờ và xem những rắc rối kinh tế ở Thổ Nhĩ Kỳ, chủ yếu là do khó có thể dự đoán ngân hàng trung ương nước này định làm gì.

“Chúng tôi vẫn đang chờ đợi và không bận tâm đến Thổ Nhĩ Kỳ trừ khi ngân hàng trung ương nước này không rõ ràng về kế hoạch kinh tế, tiền tệ", Jones cho biết. “Ảnh hưởng lan rộng dường như là do yếu tố tâm lý hơn là nguyên nhân thực sự dẫn đến khủng hoảng”.