Thời gian gần đây, liên tiếp xảy ra các vụ mẹ sát hại con nhỏ vô cùng thương tâm, nguyên nhân được cho là do các bà mẹ này bị trầm cảm sau sinh. Điển hình như vụ việc xảy ra ở Hương Khê, Hà Tĩnh khi bé 2 tháng tuổi bị tử vong với nhiều vết thương trên cơ thể. 

Hay mới đây nhất, vào ngày 5/2, tại phường Tân Tạo, quận Bình Tân (TP.HCM) một người phụ nữ nuôi con nhỏ đã tử vong trong tư thế treo cổ tại nhà trọ. Người dân tới ứng cứu phát hiện thêm một trẻ 7 tháng tuổi đã tử vong trong máy giặt. Công an nhân định nguyên nhân vụ việc là do người mẹ nghi trầm cảm sát hại con rồi tự tử.

Vì sao phụ nữ sau sinh dễ bị trầm cảm?

GS.TS.BS Cao Tiến Đức - chuyên gia đầu ngành về tâm thần học, nguyên Chủ nhiệm bộ môn Tâm thần - Bệnh Viện 103 - Học viện Quân Y cho biết phụ nữ sau sinh rất dễ mắc trầm cảm. 

Tỉ lệ phụ nữ trầm cảm sau sinh khá cao, chủ yếu do những thay đổi cuộc sống sau sinh con. (Ảnh minh họa)

GS Đức cho biết phụ nữ có thiên chức làm mẹ, đó là điều thiêng liêng và đáng tự hào. Tuy nhiên, kèm theo đó là nhiều gánh nặng, bệnh lý gặp phải liên quan đến thời kỳ sinh đẻ, một trong số đó là trầm cảm sau sinh. 

Vị giáo sư này cho biết, sau khi sinh, cơ thể có sự thay đổi lớn về tâm sinh lý. Người mẹ trải qua một thời gian có tâm trạng mong chờ con ra đời, vui mừng đón chào em bé nhưng có một tỉ lệ khoảng 70-80% các bà mẹ có những cảm giác buồn thoáng qua, còn gọi là “baby blues” hay buồn sau sinh, là một trạng thái biến đổi cảm xúc nhẹ, xuất hiện trong vòng mấy ngày đầu sau khi sinh.

Ngay   sau   khi   sinh,   sự   sụt   giảm   nhanh   chóng   nồng   độ   estrogen   và progesterone, cũng như nồng độ hormon tuyến giáp thyroid dễ dẫn đến cảm giác mệt mỏi, trầm cảm ở bà mẹ. Sự suy giảm nồng độ hormone cùng với các thay đổi về huyết áp, chức năng của hệ miễn dịch và biến đổi về chuyển hoá mà bà mẹ sau sinh phải trải qua cũng là một phần trong căn nguyên gây trầm cảm.       

Không chỉ vậy, người phụ nữ sau sinh phải đối mặt với rất nhiều vấn đề về thể chất: đau đớn do quá trình sinh con, thậm chí phải mổ đẻ, đau có thể kéo dài một vài tuần sau sinh. Họ cũng đối diện với một số vấn đề tâm lý như tự ti, cảm thấy mình trở nên xấu xí và không còn sự hấp dẫn nữa. Nhiều bà mẹ bị áp lực lớn, phải thay đổi cách sống để chăm sóc con, đặc biệt đối với những người lần đầu làm mẹ, thường quá lo lắng về trách nhiệm của mình, mong muốn là người mẹ hoàn hảo.

Một số yếu tố nguy cơ của trầm cảm sau sinh là có tiền sử bị trầm cảm, gặp những sự kiện stress trong quá trình mang thai hoặc sinh con như ốm nghén nặng, sinh khó, con khi sinh ra có các vấn đề về sức khỏe hoặc đẻ non... Ngoài ra, những phụ nữ có hôn nhân bất hạnh hoặc thiếu sự giúp đỡ của gia đình, xã hội cũng có nguy cơ trầm cảm cao hơn. 

Dấu hiệu trầm cảm cần đặc biệt chú ý

Theo GS Đức, trầm cảm sau sinh có những đặc điểm sau: Khởi phát đột ngột, thường là nặng. Thường có ý định và hành vi tự sát cùng hành vi giết con... Họ cho rằng giết đứa trẻ sơ sinh và tự sát cho đỡ khổ. 

Thông thường, các biểu hiện như: Giảm khí sắc, dao động cảm xúc, buồn rầu, ủ rũ, lo âu, dễ cáu gắt, rối loạn giấc ngủ thường kéo dài khoảng 5-10 ngày sau sinh rồi tự mất đi hoàn toàn. Đây là do thay đổi hormone. Nhưng nếu những biểu hiện này kéo dài hơn hai tuần, khi đó sẽ chuyển sang giai đoạn trầm cảm.

Một số phụ nữ sau khi sinh con trong vòng từ 2 tuần đến 1 năm có thể xuất hiện giai đoạn trầm cảm điển hình. Những triệu chứng gồm: Cảm giác đuối sức, cảm thấy không đủ khả năng chăm sóc con, chán nản, buồn rầu, hay khóc lóc vô cớ, lo âu, sợ hãi, không còn cảm thấy thích thú với con nữa, lo sợ làm tổn hại con, mất ham muốn tình dục, mất ngủ, cảm thấy không có giá trị và có tội lỗi, ăn không ngon miệng hoặc sút cân, có ý nghĩ tự sát.  

Phụ nữ sau sinh cần phải để ý một số dấu hiệu khác thường để phát hiện kịp thời trầm cảm.

Tỷ lệ trầm cảm sau sinh chiếm khoảng 15% trong 3 tháng đầu, 15 - 25% trong năm đầu tiên sau sinh. Trẻ có mẹ bị trầm cảm sau sinh có thể có những ảnh hưởng như: Có xu hướng có các hành vi bất thường, có vấn đề về giấc ngủ, hành vi dễ bùng nổ, kích động và tăng hoạt động, chậm trong phát triển về nhận thức, chậm nói, chậm đi hơn những trẻ khác. 

Điều trị trầm cảm sau sinh cần kết hợp nhiều biện pháp

GS Đức cho biết để điều trị trầm cảm sau sinh, cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau như: Liệu pháp tâm lý cá nhân hoặc tâm lý nhóm, liệu pháp hormone, thuốc chống trầm cảm. Ngoài ra, sự hỗ trợ giúp đỡ của người thân rất quan trọng.

Đối với những trường hợp nặng, bà mẹ không thể chăm sóc được bản thân và con thì cần sử dụng thuốc chống trầm cảm. Nhưng lưu ý nếu nuôi con bằng sữa mẹ, cần phải có sự cân nhắc giữa lợi ích của việc dùng thuốc điều trị với tác dụng phụ nếu tiếp tục cho con bú và phải có sự theo dõi sát của bác sĩ chuyên khoa. 

Xông, tắm, gội thảo dược không chỉ làm sạch mà còn cho sản phụ có cảm giác dễ chịu, giúp  phục hồi sức khỏe rất hiệu quả.        

Để dự phòng trầm cảm, các bà bầu chú ý chăm sóc bản thân cẩn thận. Ngay từ trong thai kỳ, hãy nghỉ ngơi, thư giãn, đừng căng thẳng và suy nghĩ quá nhiều về việc phải làm mẹ như thế nào vì còn cả một thời gian dài để học. Nên thường xuyên nghe nhạc thư giãn, tham gia các hội nhóm, diễn đàn dành cho các bà mẹ, chia sẻ, tâm sự cùng chị em. Ngoài ra, bạn cũng đừng quên những người luôn sát cánh, luôn yêu thương mình là chồng, bố mẹ, gia đình. Massage bầu thư giãn đúng cách cũng có thể giúp giảm các cơn đau khớp, giảm nhức mỏi và hỗ trợ mẹ bầu giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi, trầm cảm, mang lại tinh thần sảng khoái, thoải mái, có giấc ngủ sâu.