Gwadar là vùng đất xa xôi trên bờ biển phía tây nam Pakistan, đồng thời là cảng cuối của dự án hành lang nối liền tỉnh cực tây Trung Quốc với biển Ả Rập trị giá 62 tỷ USD. Theo Bloomberg, hành lang này là viên ngọc quý trong sáng kiến Vành đai và Con đường đầy tham vọng của chính quyền Trung Quốc.

Kế hoạch ban đầu của dự án bao gồm hệ thống kết hợp giữa cảng biển, đường bộ, đường sắt, đường ống, hàng chục nhà máy và sân bay lớn nhất Pakistan. Tuy nhiên gần 7 năm sau khi Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC) ra đời, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy dự án sẽ hoàn thành.

Sân bay - lẽ ra được hoàn thành với nguồn vốnTrung Quốc hơn 3 năm trước - hiện nay vẫn là mảnh đất trống bụi bặm, được rào kín. Các nhà máy đang được xây dựng dở dang trên bãi biển dọc theo vịnh phía nam, còn giao thông tại cảng Gwadar vẫn vô cùng thưa thớt.

Các dự án ì ạch

Tàu khu trục của Hải quân Pakistan là con tàu duy nhất cập cảng Gwadar trong những tháng gần đây. Hoàn toàn không có hàng hóa gì được vận chuyển hàng tuần từ Karachi đến Gwadar như kế hoạch đã vạch ra.

Suốt 7 năm qua, chưa đầy 1/3 số dự án CPEC hoàn tất với tổng đầu tư 19 tỷ USD. Phía Pakistan nhiều lần trì hoãn các dự án vì thiếu vốn và nhận gói cứu trợ 6 tỷ USD từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hồi năm ngoái. Đây là gói giải cứu thứ 13 dành cho Pakistan kể từ thập niên 1990.

Hai thủ tướng Pakistan liên tiếp lĩnh án tù vì tội tham nhũng. Và việc Quân đội Giải phóng Baloch (BLA) đòi tách tỉnh Balochistan khỏi Pakistan gây rất nhiều khó khăn cho các dự án. Tháng 5/2019, phiến quân tấn công một khách sạn trong thành phố khiến 5 người thiệt mạng.

Nhưng Bloomberg nhận định tình trạng bế tắc ở Gwadar cho thấy những vấn đề trầm trọng của sáng kiến "Vành đai và Con đường". Trung Quốc đang thu hẹp lại tham vọng không chỉ riêng ở Pakistan mà trên toàn thế giới.

Tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc giảm xuống mức thấp nhất trong 30 năm qua, lạm phát leo thang và nước này đang lao đao với hậu quả của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và dịch virus corona chủng mới.

“Khó khăn lớn nhất đối với Trung Quốc hiện nay là nền kinh tế”, Bloomberg dẫn lời chuyên gia Jonathan Hillman, thành viên Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington (Mỹ) cho biết.

Đến nay, Trung Quốc đã hủy bỏ hoặc thu hẹp nhiều dự án thuộc sáng kiến Vành đai và Con đường ở hàng loạt quốc gia. Malaysia yêu cầu đàm phán lại các điều khoản trong dự án đường sắt đang được Trung Quốc xây dựng và hủy bỏ dự án đường ống trị giá 3 tỷ USD.

Vành đai bế tắc

Tại Kenya, tòa án ban hành lệnh tạm dừng xây dựng nhà máy điện 2 tỷ USD do Trung Quốc tài trợ. Ở Sri Lanka, chính quyền cho biết muốn giành lại quyền kiểm soát cảng Hambantota đã cho công ty Trung Quốc thuê trong 99 năm.

Vụ cảng Hambantota khiến nhiều quốc gia tham gia sáng kiến Vành đai và Con đường lo ngại nguy cơ mắc kẹt trong nợ Trung Quốc và đánh mất quyền kiểm soát các hạ tầng trọng yếu.

Trung tâm Phát triển Toàn cầu (CGD) có trụ sở tại Washington (Mỹ) ước tính việc vay vốn ồ ạt từ Trung Quốc đẩy ít nhất 8 quốc gia, bao gồm cả Pakistan, rơi vào nguy cơ cao khủng hoảng nợ.

Theo báo cáo của Công ty luật Baker McKenzie, phản ứng của các quốc gia có thể khiến quy mô của sáng kiến Vành đai và Con đường sụt giảm hàng trăm tỷ so với ước tính 1.000 tỷ USD ban đầu.

Số vốn trên giấy tờ của các dự án tăng vào năm ngoái, nhưng dữ liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc cho thấy chi thực tế chỉ đạt 75 tỷ USD trong năm 2019 sau khi giảm 14% trong năm 2018.

Tổng chi cho các dự án tính từ đầu năm 2014 - khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình công bố sáng kiến - đến tháng 11/2019 chỉ đạt 337 tỷ USD, kém xa các mục tiêu đầy tham vọng mà Trung Quốc đề ra.

Chuyên gia Hillman - người đứng đầu dự án Tái kết nối châu Á để theo dõi tiến trình của Vành đai và Con đường - nhận định tình hình ở Pakistan là "điềm xấu" với sáng kiến của Trung Quốc.

"Nhiều khả năng các dự án khác của sáng kiến Vành đai và Con đường cũng rơi vào cảnh bế tắc như vậy. Chúng không chết hẳn, nhưng rất khó để Trung Quốc thực hiện được những mục tiêu đã đề ra", ông Hillman nhấn mạnh.