Hơn một tháng sau khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Bộ Quốc phòng Nga thông báo kết thúc giai đoạn một, chuyển mục tiêu và trọng tâm tác chiến sang khu vực miền đông Ukraine. Cùng thời gian đó, đại tướng Alexander Dvornikov được bổ nhiệm làm tổng chỉ huy giai đoạn hai của chiến dịch ở vùng Donbass, được coi là trận chiến có thể định đoạt cục diện trên chiến trường và bàn đàm phán giữa hai nước.

Tướng Aleksandr Dvornikov, 61 tuổi, bắt đầu binh nghiệp từ khi mới 17 tuổi. Sau khi tốt nghiệp Trường Quân sự Ussuriysk Suvorov, ông tiếp tục theo học các học viện cấp cao hơn trong quân đội Nga và hoàn thành chương trình đào tạo tại Học viện quân sự Frunze nổi tiếng vào năm 1991.

Dvornikov kinh qua các chức vụ khác nhau trong quân đội Nga, từng phục vụ ở Chechnya trong thập niên 1990 trước khi được bổ nhiệm làm tham mưu trưởng Quân khu Trung tâm.

Ông Alexander Dvornikov trong một cuộc diễn tập tại căn cứ Molkino ở Nga hồi tháng 3/2017. Ảnh: Sputnik.

Tướng Dvornikov được Tổng thống Vladimir Putin phái tới Syria vào tháng 9/2015, thời điểm Tổng thống Syria Bashar al-Assad, một đồng minh lâu năm của Moskva, gặp nhiều khó khăn trước phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng cũng như các nhóm nổi dậy.

Trở thành tổng chỉ huy chiến dịch quân sự tại Syria, tướng Dvornikov nhanh chóng thiết lập căn cứ không quân Hmeymim gần bờ biển phía tây bắc nước này, từ đó triển khai các chiến đấu cơ oanh tạc mục tiêu quân nổi dậy ở Idlib, miền bắc Syria, cũng như IS ở phía đông.

Quân đội Nga tuyên bố chiến đấu cùng lúc với kẻ thù ở cả hai phía của Syria. Chiến thuật của Dvornikov đã giúp quân đội Nga và Syria giành ưu thế tuyệt đối trên không trước IS và quân nổi dậy, xoay chuyển tình thế theo hướng có lợi cho Tổng thống Assad.

Lực lượng Nga dưới quyền chỉ huy của tướng Dvornikov đã giúp Syria đánh bại IS và giành lại phần lớn lãnh thổ và để mất rất ít binh sĩ hoặc máy bay trong quá trình tham chiến.

Chiến dịch quân sự của Nga ở Syria được ông Putin đánh giá là thành công và tướng Dvornikov năm 2016 được trao danh hiệu "anh hùng Liên bang Nga", một trong những phần thưởng cao quý nhất của đất nước.

Cũng trong năm 2016, ông được rút về nước và bổ nhiệm làm tư lệnh Quân khu Miền nam Nga, gồm cả bán đảo Crimea mà Moskva sáp nhập năm 2014. Năm 2020, Tổng thống Putin ra sắc lệnh thăng hàm đại tướng cho ông Dvornikov.

Giới quan sát cho rằng với quyết định bổ nhiệm đại tướng 61 tuổi này làm tổng chỉ huy giai đoạn hai chiến dịch quân sự ở Ukraine, Điện Kremlin có thể muốn ông Dvornikov mang lại một "kỳ tích Syria" nữa trước ngày 9/5, ngày Nga kỷ chiến thắng phát xít Đức trong Thế chiến II.

Ngày chiến thắng là một trong những dịp lễ quan trọng nhất của Nga và thường được tổ chức với một cuộc duyệt binh lớn trên quảng trường Đỏ. Ông Putin dự kiến có bài phát biểu về sức mạnh quân đội Nga trong lễ duyệt binh năm nay, và ông nhiều khả năng sẽ muốn tuyên bố về một chiến thắng trong chiến dịch ở Ukraine.

Theo Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan, để đạt được mục tiêu đó, tướng Dvornikov có thể tung ra các chiến thuật quyết liệt để giúp lực lượng Nga đạt được kết quả định đoạt cục diện chiến trường như những gì ông từng làm ở Syria.

Roderic Lyne, cựu đại sứ Anh tại Nga, cho rằng quyết định bổ nhiệm tướng Dvornikov làm tổng chỉ huy chiến dịch cho thấy Moskva "muốn nhanh chóng kiểm soát được phần lớn lãnh thổ" ở vùng Donbass, miền đông Ukraine, trước Ngày Chiến thắng 9/5.

Sau khi Nga rút quân khỏi vùng ngoại ô Kiev, giới chức tình báo và quốc phòng phương Tây cho biết Moskva đang dồn lực cho khu vực phía nam và phía đông Ukraine, nơi ông Dvornikov đang nắm quyền chỉ huy.

Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), có trụ sở tại Mỹ, đánh giá giai đoạn một chiến dịch của Nga ở phía bắc Kiev diễn ra không thuận lợi do vấp kháng cự mạnh mẽ hơn dự kiến của lực lượng Ukraine, cùng nhiều yếu tố khó khăn khác về hậu cần và nhân lực.

ISW chỉ ra một trong những trở ngại lớn nhất trong chiến dịch của Nga là "thiếu một tổng chỉ huy duy nhất" cho các mặt trận, gây ra nhiều khó khăn về hiệp đồng tác chiến giữa các mũi tấn công trên chiến trường rộng lớn.

Trong hơn một tháng phát động chiến dịch ở Ukraine, lực lượng Nga không có một tổng chỉ huy cao nhất cho các nhánh quân. Tướng Dvornikov là một trong hai hoặc ba chỉ huy phụ trách các mặt trận khác nhau ở Ukraine.

"Bổ nhiệm tướng Dvornikov làm tổng chỉ huy giai đoạn hai của chiến dịch ở miền đông Ukraine là quyết định hợp lý, bởi các mũi tiến công của Nga sắp tới gần như đều nằm trong khu vực mà ông ấy phụ trách với tư cách Tư lệnh Quân khu miền Nam Nga", theo các chuyên gia của ISW.

Mark Galeotti, giáo sư danh dự tại Đại học College London, cho biết Dvornikov là một lựa chọn "đáng chú ý nhưng không quá bất ngờ", bởi những kinh nghiệm tác chiến ở Syria có thể giúp đại tướng này "ứng phó với các tình huống mới".