Tổng thống Joe Biden ngày 17/5 cho biết chính quyền của ông sẽ gửi thêm 20 triệu liều vaccine Covid-19 cho các nước thông qua Covax trong 6 tuần tới, sau khi công bố chia sẻ 60 triệu vaccine AstraZeneca với toàn cầu tháng trước.

"Chúng tôi biết rằng Mỹ sẽ không bao giờ hoàn toàn an toàn cho tới khi đại dịch đang hoành hành trên toàn cầu được kiểm soát", Biden nói. "Không đại dương nào đủ rộng, không bức tường nào đủ cao để giúp chúng tôi an toàn".

Khi số ca Covid-19 giảm mạnh và tỷ lệ tiêm chủng ngày càng tăng, tâm dịch Covid-19 đã chuyển từ Mỹ sang Ấn Độ và nhiều quốc gia khác. Ngày càng nhiều lời kêu gọi Tổng thống Biden làm nhiều hơn để chấm dứt cái mà nhà hoạt động AIDS Asia Russell gọi là "phân biệt chủng tộc về vaccine", từ lưỡng đảng, các nhà ngoại giao, chuyên gia y tế và lãnh đạo doanh nghiệp.

20 triệu liều vaccine mới bao gồm Pfizer, Moderna và Johnson & Johnson, tất cả những loại đã được cấp phép sử dụng ở Mỹ. Đây là lần đầu tiên những loại vaccine này được Mỹ hứa hẹn chia sẻ với nước ngoài.

"Đây là một thay đổi quan trọng", J. Stephen Morrison, chuyên gia y tế toàn cầu tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế, nói.

Tổng thống Joe Biden tại Nhà Trắng ngày 17/5. Ảnh: NYTimes.

Tổng thống Mỹ cũng thông báo bổ nhiệm Jeffrey Zients, điều phối viên Covid-19 Nhà Trắng, chịu trách nhiệm nỗ lực phân phối vaccine cho toàn cầu. Zients sẽ phối hợp cùng Hội đồng An ninh Quốc gia và các đối tác khác, gồm Gayle Smith, người phụ trách điều phối tiếp cận ngoại giao toàn cầu tại Bộ Ngoại giao Mỹ.

"Đất nước chúng tôi sẽ trở thành kho vaccine cho phần còn lại của thế giới", Biden hứa hẹn.

Biden cho biết số vaccine Mỹ chia sẻ lớn gấp 5 lần bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, lưu ý rằng việc dẫn đầu trong nỗ lực giúp thế giới đánh bại Covid-19 cũng là cơ hội để tái khẳng định vị thế của Mỹ.

"Có rất nhiều cuộc nói chuyện về Nga và Trung Quốc đang ảnh hưởng tới thế giới thông qua vaccine. Chúng tôi muốn dẫn đầu thế giới bằng giá trị của mình, bằng cách thể hiện sử đổi mới, sự khéo léo và lịch sự cơ bản của người Mỹ", Biden nói tại Phòng Đông Nhà Trắng. "Chúng tôi sẽ chia sẻ vaccine để chấm dứt đại dịch ở khắp mọi nơi. Chúng tôi sẽ không sử dụng vaccine để giành ủng hộ từ các nước khác".

Tuy nhiên, 80 triệu liều vaccine mà Mỹ chia sẻ dường như chưa làm hài lòng nhiều nhà hoạt động quốc tế.

"Tặng 80 triệu liều vaccine nhưng không có kế hoạch mở rộng quy mô sản xuất trên toàn cầu giống như dán một miếng băng keo lên miệng vết thương", Gregg Gonsalves, nhà hoạt động về AIDS lâu năm, nói.

Trong những tuần gần đây, Biden đã đối mặt nhiều áp lực kêu gọi chia sẻ vaccine nhiều hơn với thế giới và xây dựng chiến lược để phân phối chúng tốt hơn, khi nguồn cung của Mỹ vượt cầu. 60% người trưởng thành và gần 50% dân số nói chung của nước này đã được tiêm ít một liều vaccine, trong khi tỷ lệ này ở châu Á chưa tới 5% và châu Phi khoảng 1%.

Thông báo của Biden đến không lâu sau khi Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus nói các nước có tỷ lệ tiêm chủng cao nên làm nhiều hơn để giúp đỡ các nước đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch.

"Ở một số nước có tỷ lệ tiêm chủng cao nhất, dường như đã xuất hiện tâm lý đại dịch đã qua, trong khi một số quốc gia khác đang trải qua những đợt bùng phát lớn", ông Tedros nói.

Tổng giám đốc Tedros kêu gọi các nước, các nhà sản xuất và phát triển vaccine thúc đẩy việc cung cấp hàng trăm triệu liều qua sáng kiến chia sẻ vaccine toàn cầu Covax.

"Việc chia sẻ là rất tốt nhưng tái phân phối 20 triệu liều có sẵn có rất ít tác động đối với nhu cầu 10-15 tỷ liều của toàn cầu", Lori Wallach, người giám sát thương mại toàn cầu của tổ chức Public Citizen, nói. "Tất nhiên chia sẻ sẽ tốt hơn không, nhưng nó giống như cung cấp 20 triệu miếng từ một lát pizza có sẵn. Chúng ta cần có được một loạt dây chuyền sản xuất pizza mới càng nhanh càng tốt".

Quan chức chính quyền Mỹ thừa nhận việc quyên tặng 20 triệu liều vaccine sẽ không tác động quá lớn tới nỗ lực tiêm chủng của thế giới, nhưng nhấn mạnh thông báo của Biden chỉ là "bước tiếp theo" trong một nỗ lực lớn hơn.

Amanda Glassman, phó chủ tịch điều hành tổ chức phi lợi nhuận Trung tâm Phát triển Toàn cầu, đánh giá thông báo của Biden là "một bước đi đúng hướng", nhưng nói rằng số lượng chia sẻ vẫn cần tăng thêm. Glassman cũng kêu gọi Mỹ thúc đẩy các đồng minh thực hiện các cam kết hỗ trợ Covax, để hỗ trợ các nước có thu nhập thấp và trung bình.

Nhân viên y tế chuẩn bị lấy mẫu xét nghiệm Covid-19 tại Tây Benga, Ấn Độ hôm 8/5. Ảnh: AP.

Trong nỗ lực đáp lại những lời kêu gọi từ thế giới, Biden gần đây tuyên bố ủng hộ từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ về vaccine Covid-19. Tuy nhiên, các nhà hoạt động cho rằng động thái này là chưa đủ. Họ nói Biden cần phải tạo điều kiện cho công ty dược phẩm chuyển giao tài sản trí tuệ cho các nhà sản xuất vaccine ở nước ngoài. Họ nhận định nỗ lực của Biden rời rạc.

"Cần có một chiến lược toàn cầu do Mỹ dẫn dắt dựa trên chuyển giao công nghệ, yêu cầu các công ty dược phẩm đồng ý chia sẻ công thức", bà Russell nói.

Krishna Udayakumar, giám đốc Trung tâm Đổi mới Y tế Toàn cầu thuộc Đại học Duke, cũng có chung nhận định.

"Điều còn thiếu là một chiến lược gắn kết. Ví dụ làm thế nào để việc miễn trừ bản quyền phù hợp với thông báo hôm nay? Còn việc tăng năng lực sản xuất toàn cầu thì sao? Liệu Mỹ có nới lỏng các hạn chế xuất khẩu để tạo điều kiện cho sản xuất toàn cầu hiệu quả hơn? Vẫn còn nhiều câu hỏi chưa có lời đáp", Udayakumar nói.

Hank Greenberg, chủ tịch Starr Companies và cựu chủ tịch Tổ chức Quốc tế Mỹ, gã khổng lồ của ngành bảo hiểm, nói rằng chính quyền Biden cần phải làm nhiều hơn trong cuộc chiến với đại dịch.

"Nếu chúng tôi không làm, ai sẽ làm?", ông đặt câu hỏi.