Quân đội Afghanistan để lại 'kho báu' cho Taliban khi vội vã rút lui

Mỹ đã chi hàng tỷ USD để cung cấp các khí tài phương Tây hiện đại, giúp quân đội Afghanistan đối phó phiến quân Taliban, nhưng đà thoái lui nhanh chóng của lực lượng chính phủ tại hàng loạt thành phố chiến lược đã khiến những vũ khí đắt giá này rơi vào tay đối phương, giúp phiến quân tăng cường đáng kể năng lực chiến đấu.

"Chúng tôi cung cấp mọi công cụ cho đối tác Afghanistan. Tôi nhấn mạnh là toàn bộ công cụ", Tổng thống Mỹ Joe Biden nói khi bảo vệ quyết định rút toàn bộ lính Mỹ khỏi quốc gia này.

Lính Afghanistan tại một chốt kiểm soát gần sân bay Bagram hồi tháng 7. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, binh sĩ chính phủ Afghanistan phần lớn không còn tinh thần chiến đấu, liên tục bỏ lại vũ khí khi vội vã rút chạy khỏi các thành phố lớn bị vây hãm. Chỉ trong hai ngày 14 và 15/8, Taliban đã chiếm nốt hai thành phố lớn cuối cùng của Afghanistan, trong khi toàn bộ lực lượng quân đội chính phủ rút về co cụm ở thủ đô Kabul.

Vô số xe thiết giáp, trực thăng vũ trang, khí tài hạng nặng đã bị quân đội Afghanistan bỏ lại căn cứ khi rút chạy và chúng nhanh chóng rơi vào tay Taliban, phần nhiều trong số đó được phiến quân sử dụng để tiếp tục tiến công quân chính phủ. Hình ảnh trên mạng xã hội cho thấy phiến quân Taliban chiếm hàng loạt kho vũ khí lớn, phần lớn có nguồn gốc từ phương Tây.

Hình ảnh lính Afghanistan đầu hàng ở thành phố miền bắc Kunduz cho thấy xe cơ giới gắn đầy vũ khí hạng nặng và pháo nằm trong tay phiến quân. Tại thành phố miền tây Farah, các tay súng Taliban tuần tra đường phố trên chiếc xe mang biểu tượng của cơ quan tình báo quốc gia Afghanistan.

Ở thành phố Herat lớn thứ ba Afghanistan, phiến quân Taliban thu được hàng trăm khẩu súng các loại, từ súng carbine M4 đến súng bắn tỉa M24 và súng máy M249, trong đó có hàng loạt khẩu súng còn mới nguyên và vẫn nằm trên giá. Phiến quân còn thu được rất nhiều áo giáp, đạn dược và lượng lớn kính nhìn đêm thế hệ ba của Mỹ.

"Lực lượng Mỹ đang mang hết trang bị hiện đại về nước, nhưng đà tiến quân nhanh chóng của Taliban giúp nhóm phiến quân thu được nhiều phương tiện cơ giới, xe đa dụng Humvee, vũ khí bộ binh và đạn dược", Justine Fleischner, chuyên gia của tổ chức theo dõi vũ khí Conflict Armament Research có trụ sở ở Anh, nhận xét.

Giới chuyên gia cho rằng những vũ khí phương Tây hiện đại này là "kho báu" giúp Taliban tăng cường đáng kể năng lực tác chiến. Từ một lực lượng chỉ sử dụng các loại vũ khí cỡ nhỏ, lạc hậu, nhóm phiến quân giờ đây đã sở hữu hàng loạt trang bị khí tài do Mỹ và đồng minh sản xuất mà không tốn một đồng nào.

Tay súng Taliban (thứ hai từ trái sang) mang súng của phương Tây chụp ảnh cùng người dân thành phố Pul-e-Khumri hôm 11/8. Ảnh: AFP.

"Chúng không chỉ hỗ trợ Taliban thúc đẩy đà tiến quân đến Kabul, mà còn củng cố quyền lực của nhóm phiến quân ở các thành phố đã bị chiếm giữ. Đây là vấn đề rất nghiêm trọng. Lượng vũ khí đó mang lại lợi thế khổng lồ cho Taliban", Raffaello Pantucci, chuyên gia thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, nhận xét.

Mỹ đã chuẩn bị cho kịch bản vũ khí của quân đội Afghanistan rơi vào tay Taliban, nhưng tình hình hiện nay được coi là kịch bản tồi tệ nhất trong kế hoạch của Washington.

"Mỹ trang bị vũ khí cho quân đội chính phủ Afghanistan với giả thuyết là những khí tài đó có thể rơi vào tay Taliban. Khủng hoảng hiện nay là tình huống xấu nhất họ có thể nghĩ đến khi ra quyết định mua sắm vũ khí", Jason Amerine, cựu đặc nhiệm Mỹ từng hỗ trợ liên quân Afghanistan lật đổ Taliban hồi năm 2001, nêu quan điểm.

Video trên mạng xã hội còn cho thấy các tay súng Taliban đứng cạnh chiếc trực thăng tấn công Mi-24V thu được từ quân chính phủ khi tấn công căn cứ không quân Kunduz. Những hình ảnh tương tự cũng xuất hiện khắp các vùng lãnh thổ do phiến quân kiểm soát.

Đây không phải là lần đầu tiên lượng lớn vũ khí Mỹ rơi vào tay phiến quân tại Trung Đông. Phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng năm 2014 đánh chiếm thành phố Mosul của Iraq, buộc các đơn vị đặc nhiệm của nước này vội vã rút quân, để lại lượng lớn vũ khí và xe cơ giới cho IS.

Những vũ khí này sau đó được IS sử dụng trong những chiến dịch tấn công lớn, trong đó đáng sợ nhất là những thiết giáp Humvee được cải tiến thành "siêu xe bom", giúp phiến quân kiểm soát nhiều khu vực rộng lớn ở Iraq.

Cũng giống phiến quân IS ở Mosul, các tay súng Taliban giờ đây đang xuất hiện bên cạnh những vũ khí tịch thu từ quân chính phủ trên khắp đất nước. "Những đợt rút lui của quân chính phủ đang trở thành một cuộc tháo chạy", Peritz cảnh báo.